دبیت گه‌له‌ك كه‌سان حه‌زا نڤیسنێ هه‌بیت و گه‌له‌ك هزر و دیدو بوچوون دسه‌رى دا هه‌بن، به‌س نه‌زانیت دێ چاوان ئێخته سه‌ر لاپه‌ران و كه‌ته نڤیسین یان هنده‌ك نڤیسه‌ر ژ دارژتنا بابه‌تێ خوه نه درازینه، ده‌ما ئه‌و بخوه دوباره ل وى بابه‌تى دزڤریت، هه‌ست دكه‌ت كو ئه‌و تشتێ وى نڤیسى، ژ كێماتیا یا ڤالا نینه. ژبو وێ چه‌ندێ ژى كو بابه‌ت جوان بهێته به‌رچاڤ و دارژتنا وى یا رێك و پێك بیت و خانده‌ڤا پێڤه بهێته‌گرێدان، دڤێت نڤیسه‌ر و روژنامه‌ڤان گرنگیێ ب خالبه‌ندیێ بده‌ن. كو مخابن دبێژم، چ ژ پیته پێنه‌دان بیت یان ژى ژ نه‌زانین و خه‌مسارى، پتریا نڤیسه‌ر و روژنامه‌نڤیسێن مه، گرنگیێ بڤێ چه‌ندێ ناده‌ن. گرنگیدان ب خالبه‌ندیێ ژى، خانده‌ڤا زوتر دشێت بابه‌تى وه‌رگریت، دیسان هاریكاره ژى ژ بو سڤكرنا هنده‌ك ئالوزیان، دناڤ نڤیسنێ دا. ئه‌ڤێن ل خارێ ئه‌و خالبه‌ندى نه ئه‌ڤێن دنڤیسینێ دا دهێنه بكار ئینان و گه‌له‌ك نڤیسه‌ر نه‌شیاین خوه ژێ قورتال بكه‌ن.
خال (.):
خال دنڤیسینان دا زور دگرنگن، بو جوداكرنا رستێن ته‌واو ژ ئێك دوو، دیسان خال بو دوماهیا هه‌ر بابه‌ته‌كی ژی دهێته دانان و بو دوماهیا كاغه‌زان یان نامه‌یان ژی.
ڤێرگول (،):
یا كو ئه‌م ب زمانێ كولانكی دبێژینێ (فاریزه)، بو راوه‌ستیانێ و بێهن ڤه‌دانێ بكار دهێت. ئه‌ڤ ڤێرگوله گه‌له‌ك دگرنگن ژ بو بساناهی تێگه‌هشتن دنڤیسینێ دا. دڤێت دپتریا رستان دا ڤێرگول بهێته بكارئینان. ئه‌و بابه‌تێن ڤێرگول تێدا دهێنه بكارئینان وه‌ك:
ا) جوداكرنا ژماران: نموونه (ئه‌ڤ فێقیێ جوتیاری بریه بازاری سێ سندوق تری، دوو سندوق خوخ، پێنج سندوق سێڤ و 52 كیلویێن خیارانن).
پێدڤی یه ئه‌و چه‌نده بهێته به‌رچاڤ وه‌رگرتن د دوماهیك ژماره دا، شوینا ڤێرگولێ (واو) بهێته دانان.
ب) گه‌ر درسته‌كی دا چه‌ند ساخله‌ت هه‌بن، دڤێت ب ڤێرگولان بهێنه ژێك جووداكرن.
وه‌ك (خویندكارێن سالێن شێستان زیره‌كتر، گوهدارتر، پاقژتر و رژدتربون).
ج) ب ره‌نگه‌كێ گشتی گه‌ر دوو په‌یڤان درسته‌ی دا ئالوزی په‌یداكر، دڤێت ڤێرگول بهێته بكارئینان.
خال و ڤێرگول (.،):
بو جوداكرنا وان رستان كو دخو بخودا هه‌ر رسته‌كی ژوان چه‌مك و رامانا خو یا ته‌واو هه‌ی. به‌لێ هه‌ر درستا ددویڤ را دهێت نڤێسین په‌یوه‌ندی بهه‌وه ڤه هه‌یه.
نموونه:
(بو ئه‌نجامدانا هه‌ر كاره‌كی ئێك رێك هه‌یه ژ رێكێن دی باشتر و بساناهی تره.، به‌لێ تو دهه‌لبژارتنا رێكێ دا یێ هشیار به).
دووخال (:):
بو ڤان بابه‌تێن خارێ دهێته بكارئینان:
1ـ به‌ری ئینانا نڤیسینا یان گوتنا یێن دی:
نموونه: سه‌روكێ هه‌رێما كوردستانێ: نابیت كه‌س ژ یاسایێ بلندتر بیت
ب) به‌ری ئینانا نمونان، رونكرنان یان ئه‌نجامی. وه‌ك، مه‌زن دبێژن: (هه‌رێ ره‌شو ب ده‌ستێن خوه هه‌كه دێ ئاڤ ته به‌ت).
ج) پشتی دابه‌شكرنا یان جوداكرنا بابه‌تی.
بو نموونه: (ئه‌ڤ رێكه‌فتنه لدویڤ مه‌رجێن خارێ دناڤبه‌را كومپانیا: .......و به‌رێز: ......دێ هێته گرێدان).
تێبینى: داخویانیێن نه راسته‌وخو پێدڤى دووخالان نابن، وه‌ك: (ئه‌ردوگانى گوتى، كێشا كوردى ل توركیا به‌رڤ چاره‌سه‌ریێ دچیت)، بتنێ دمانشێتى دا ئه‌ڤ خاله یا گرنگه وه‌ك، ژێده‌ره‌ك:.......... یان، په‌رله‌مانتاره‌ك:.......
نیشانا پرسیارێ (؟):
ئه‌ڤ نیشانه ل دوماهیا هه‌می رستێن پرسیارێ دهێته دانان.
نموونه:
كه‌نگى دێ بیه نڤیسه‌ره‌كێ زیره‌ك؟
گه‌له‌ك جاران ژی نیشانا پرسیارێ شوینا ڤێرگولێ دگریت.
بو نموونه:
كی؟ چاوان؟ كیرێ؟ بوچی؟ ژبه‌ر چ؟ كه‌نگی.
نیشانا سه‌رسورمانێ (!):
ئه‌ڤ نیشانه بو دوماهیا وان په‌یڤان یان رستان دهێت، ئه‌ڤێن ب سه‌رسورمان و حێبه‌تی ب دوماهی دهێن.
نموونه:
تا ده‌هـ سالێن دی، سكرێ دهوكێ دێ هشك بیت!
نیشانا سه‌رسورمانێ وه‌ك نیشانا پرسیارێ، دبیت جهێ ڤێرگولێ ژی بگریت.
سێ خال (...):
دڤان حاله‌تان دا سێ خال دهێنه دانان.
1ـ د داخویانیێن راسته‌وخودا، ئه‌گه‌ر ژبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كى ئه‌ڤ داخویانیه نه‌هێنه نڤیسین، دێ هینگێ سێ خال هێنه دانان.
2ـ بو ئاخفتنێن ڤه‌قه‌تیاى، ئه‌و ژى لدویڤ شێوازێ داخویانیێ دمینیت.
3ـ شوینا ئاخفتنێن كرێت و نه جوان.
4ـ ئه‌گه‌ر بابه‌ت نه‌یێ رون و ئاشكه‌را بیت.
5ـ ل دوماهیا وان رستان دهێت، ئه‌ڤێن سه‌رسورمان تێدا و رسته به‌ره‌ف دوماهیك نه‌چووى، یا باشتر ل دوماهیا سێ خالان ژی نیشانا پرسیارێ یان سه‌رسورمانێ ب دانی.
كڤان ( ):
ئه‌و په‌یڤێن یان رستێن نڤیسه‌ر وه‌ك رونكرن بكار دئینیت، یان په‌یڤێن بیانی. ژێده‌رێ وان دناڤ كڤانان دا ددانیت.
سپێرم
ده‌ما خال یان ڤێرگول یان هه‌ر نیشانه‌ك ژ ئه‌ڤێن سه‌رى مه گوتین ل دوماهیا په‌یڤێ یان رستێ بهێت نابیت سپێرم بكه‌ڤیته دناڤبه‌را هه‌ردوان دا.
نمونه: د رویدانه‌كا هاتوچویێ دا، زه‌لامه‌ك بریندار بو.
لیستا ژێده‌ران
• ـ نه‌ریتی روژنامه‌وانی، وه‌رگێران ژ فارسی ـ كارزان محه‌مه‌د.
• ـ كوفارى روژنامه‌نووس ـ ره‌حیم سورخى ـ بنه‌ماكانى سه‌ردێر (تیتر) نووسین ـ لاپه‌ره 168.
• هه‌وال، راپورت و وتووێژ، مه‌نسوور سدقى ـ ده‌زگاى توێژینه‌وه و بلاوكردنه‌وه‌ى موكریانى ـ 2008 هه‌ولێر، لاپه‌ر 87.
• نڤیسینا هه‌والێ روژنامه‌ڤانى، عبدالرحمن بامه‌رنى ـ ژ چاپكریێن چاڤدێر ژملره 1.
هناك تعليق واحد:
دةست خوش هةفالى هيزا، براستى بابةتةكى جانة و دى مفاى زى وةركرين
إرسال تعليق