سینەمايا نەورۆز

عبدالرحمن بامەرنی

دهۆك ب ناڤان دهێتە ناسكرنێ، بۆ نموونە ئەگەر تە بڤێت شۆفێرێ تەكسیێ تە بگەهینتە جهەكێ دەستنیشانكری، دڤێت ناڤێ تاخی و كولانەكێ بێژیێ و پرانیا جاران، ئەو كولان ب ناڤێ كەسان هاتینە ناڤكرن و رەنگە ئەڤە ئێك ژ تایبەتمەندیێن دهۆكیان بیت.

هەر ل سەر ڤی قاونی، هەتا نۆكە ژی ناڤێ سینەما نەورۆز دهێتە گوتنێ و بۆ من ب خوە، ئەز گەلەك جهان ب ناڤان دزانم، لێ ئەز نزانم بۆچی ئەو جهە ب وی ناڤی دهێنە ناسكرنێ؟ سینەما نەورۆز ژی ئێك ژ جهێن هەرە بەرنیاسێن بازارێ دهۆكێ یە و یێ ل سەر دەمێ سینەمێ ژیا بیت یان نە،

سەرگێژییێن من/ كورتە چیرۆك

دیاریە بۆ (عسمەت محەمەد بەدەل)

ھێكفرۆش:

چەند شەڤەكە ھەردەما كەفتمە ناڤ نڤینێن خوە، مریشكا مە یا باژێلە دكەفتە سەرێ من و ئەڤە دایكا من گوتی مریشكا مە یا باژێلە بوویی و ھێكێن خوە ل جھەكێ دی دكەت؟! ئەز یێ بوویمە شڤانێ وێ و كا دێ ھێكا خوە ل كیرێ دانیت! جیرانێ مە یێ بۆ دەرمانی ژی مییەك ب سەری ڤە نەمایی، ھندی بێژی یێ جوامێرە و پێشنیارا بازارێ ھێكفرۆشان دامن، ئەز دەستا ژ مریشكێ بەردەم و بۆ دلێ دەیكا خوە، تەبەقەكا ھێكا ژ بازاری بكرم و رۆژێ ھێكەكێ بكەمە دناڤ دەستێن دەیكا خوەدا و مریشك بلا ھەرا باژێلە بیت، ھێكێن ئەو دكەت ژی بلا ھەر بۆ كەسەكێ دی بن، دێ دلێ دەیكا من ژی خۆش بیت و ئەز ژی دێ تێر نڤم.

ل بەراھییێ جیرانێ من یێ مییەك بۆ دەرمانی ژی ب سەریڤە نەمایی، خۆش گوت و من ب یا وی كر. من دەست ژ لێگەریانا مریشكێ بەردان و ل كیرێ باژێلە ببیت، بلا ل وێرێ بیت. ھێكا دناڤ ھێلیڤانكا كیژ مالێ دا بكەت، بلا بۆ بكەت و دو سێ شەڤەكێن ئارام من دناڤ نڤینێن خوەدا دەربازكرن و ڤێجارێ دەیكا من ھات و گێسكێ وێ یێ د دەستیدا و خەو ژ چاڤێن من مالشت، ئەگەر شەرم نەبیت و ڤی تەمەنێ من، چەند گێسكەك ژی ل پاشییا من دان و نە بتنێ خەو چوو، مریشك چوو و دەیكا من ژی دگوریدا نەفرەتان ل وێ رۆژێ دكەت، یا باژێلەبوونا مریشكێ ئێخستییە ستووێ من!

بـابـەتـەك بـۆ دەرچـۆیێن پەیمانگەهـ و زانكۆیان

عەبدولرەحمان بامەرنی

د نوكە دا ب دەهان و سەدان دەرچۆیێن پەیمانگەه و زانكۆیان دهێنە دیتنێ، هەمی ژی ل هیڤیا وێ چەندێ نە بهێنە دامەزراندن و هەر چ جۆرەكێ دامەزراندنێ بیت، رەنگە دێ دەستلێكاربن. ئەڤە ژی مافەكێ رەوایێ هەر كەسەكییە بەرهەمێ رەنجا خوە ببینیت. لێ ئەرێ هەر دەرچۆیەك دڤێت بهێتە دامەزراندن؟ پرسیار ژ ملیاردێرێ ئەمریكی (ئیلۆن ماسك)كرن، ئەرێ تو دەرچۆیێ زانكۆیا هارفۆردی؟ كو ئێك ژ زانكۆیێن هەرە ب ناڤودەنگە ل ئەمریكا، ئیلۆنی گۆتێ نەخێر، لێ دەرچۆیێن ڤێ زانكۆیێ یێن هەین دگەل من كاردكەن. مەبەست ژێ ئەوە، ئەگەر هەر كەسەك ژ مە شیانێن خوە یێن هزری و یێن جەستەیی و ئەوا وی ژ ئەنجامێ خواندنا خوە بدەستڤەئینایی بێخیتە دخزمەتا پێشكەفتنا خوەدا، دێ كارێن باش كەت و ئەز دێ نموونەكێ چمە د ناڤ بابەتێ خوەدا، كو پارچە ڤیدیویەك بوو و چەندین جاران من بەرێخوە دایێ، گەنجەكی عەرەبانكەیەكا خوە ل سەر خشاندنێ د دەستاندا بوو و پیەكێ خوە ددانا سەر و پیێ دی دئێخستە سەر ئەردی و قووناغەكێ دچوو. ئەگەر ئەوا من دوێ پارچە ڤیدیۆیێ دا دیتی بكەمە بابەتەكێ خواندنێ، هەر كەسێ ل ڤی بەشی بنێریت دێ ڤان هزران كەت،

نان/ كورتەچیرۆك

عبدالرحمن بامەرنی

برایێ من یێ بچویك دكرە گری. خویشكا من یا بچویك دكرە گری. برایێ من یێ دی ژی دكرە گری و بابێ من ب ژوور كەفت و برایێ من دا بەر پێھنا و پرچا خویشكا من راكێشا و برایێ من یێ دی خوە ل دەرگەھی دا و تەقیا.

مە ھەمیان نان دڤیا، خوە دەیكا من ژی ل ھیڤیا بابێ من بوو نان ددەستاندا بیت و كەسێ ژمە چ نان ڤێ نەدیت. خویشكا من ب چاڤێن گریڤە گۆت بۆ من نانی و برایێ من یێ ب بەرپێھنا بابێ من كەفتی دا رابیتە ژپێرڤە و ھێشتا پشتا وی راست نەبووی، بابێ من گەھشتێ و پێھنەكا دی و پێھنەكا دی و بابێ من گۆتێ روینە خوارێ ھەی كوڕێ.. و مە ھەمیان گوھێن خوە گرتن و بابێ من گۆت: ئەگەر پرتەكا نانی ژی ھەبا، دا بۆ برایێ وە یێ ل سەر قوونێ ئینم و دەستێ خوە درێژكرە من و گۆتە ھەمیان ھوین ژی …… بزوقنن و ل كوژییەكێ روونشتە خوارێ و سەرێ خوە كرە دناڤ لنگێن خوەرا و ئەم ھەمی بێدەنگ بووین، ب تنێ دایكا من نە بیت.

لێڤەگەرا و گۆت: ئەز تە ب رەش كەم زەلامۆ، ما تە چ ھەیە پێ ب زوقنین و ھەر باش بوو كەسێ ژبلی من ئەڤ ب رەشكرنە ژ دەڤێ دایكا من گولێ نەبووی.

خواندنه‌ك بۆ شعرا (ژیان د مرنێ دا) یا هوزانڤان ھلبین باقر

عبدالرحمن بامەرنی

نڤیسینا ژنان، گەلەك جوداھیا خوە دگەل نڤسینا زەلامەكی ھەیە و ئەگەر مە بڤێت ل سەر قەلەمێ ژنەكێ راوەستین، تایبەتی ژی ئەو قەلەمێ ھەنێ دناڤ كومەلگەھەكێ داخستی دا بیت، داخستی ژ داب و نەریتێن نە گوھور، پێنەڤێت یا ئاسان نابیت ئەم بشێین كودێن وێ نڤیسینێ ڤەكەین، تایبەت ژی ئەگەر ئەو نڤیسنا ھەنێ شعر بیت و مە بۆ ڤێ نڤیسینێ شعرەكا ھەلبەستڤانەكا ژن وەك نموونە وەرگرتییە و بزانین، ئایا تا چ راددە ئەو شییایە وەك ژن، وەك مێ دەربرینێ ژ ھەست و نەستێن خوە بكەت؟ ئەڤا من گوتی د دەمەكیدایە، گەلەك جاران ئەم دبێژین دەما ژن دنڤیسیت، بدیتنا زەلامی دەربرینێ دكەت و ئەگەر دەربرینێ ژ قەلەمێ خوە بكەت وەك قەلەمێ ژنەكێ ژی، یا ب ساناھی نابیت مرۆڤ بزانیت ڤێ ژنێ راستە راست دڤێت چ بێژیت.

بیست دەرهەم، چیرۆك ژ وەلاتێ مەغربێ

حەمید ئەلیوسفی

وەرگێران: عبدالرحمن بامەرنی

نوكە د كومەلگەهیدا تشتەكێ‌ دییە.. یێ‌ بوویە خوادنێ‌ بیست دەرهەمان دبەریكا خوەدا.. دەرازینكا هەژاریێ‌ دەربازكر، هەر وەكو وەزیرا هەماهەنگییێ‌ و خێزانێ‌ گوتییێ‌ و ئەو ژناڤ قوبا پەرلەمانی دەردكەفت.. بەلێ‌ بیردانكا وی نەمایە.. چ خانی نینن.. نەشێت پارێن كرێیا بانەكێ‌ تایبەت بدەت.. د خەیالێدا، چوار حوری لێ‌ د مارەكرینە و چ جوانی ژێ‌ د پەشیت.. هیبوویە نڤستنا ژ دەرڤە.. پارێ‌ كارەبێ‌ نادەت و هەمی گلوپێن كولان و رێكا یێن وینە.. دەما ژ بن دیواری رابوویی، دڤیابا هەمی تشتێن خوە دگەل خوە هلگرتبان.. تشتێن وی گەلەك سڤكن و تا وی راددەی وی پێدڤی ب چانتێ‌ ژی نەبیت.. كێشەییا وی دگەل دەستئاڤێ‌ یە.. دەما ریهـ و خێلی باژێرەكی پرێڤە دبەن،

ئایا مەزاختنا زێدە سەربلندییە یان ھەستكرنە ب كێماسییێ؟!

عبدالرحمن بامەرنی

من وێ رۆژێ گوهێ خوە ددا سمینارەكا (فرناندۆ سافاتیر)، بەحسا رەوشەنبیریێ دكر و مەزاختنا پارەیی. یێ ڤی كەسی ناس نەكەت ژی، ئەو فەیلەسۆف و نڤیسەرەكێ ئیسپانییە و ئەڤا من ژ ئاخفتنا وی وەرگرتی، دبێژیت: «رەوشەنبیریا مرۆڤی چەند یا كێم بیت، ئەو ل بێهنڤەدانان و دەركەفتنان زێدەتر مەزاختنێ دكەت». هەر چەندە مەبەستا وی زێدەتر ئەوبوو، دەما رەوشەنبیریا مرۆڤی یا كێم بیت، مژویلاهیێن مرۆڤی ژی دێ تشتێن زێدە و بێ رامان بن، ئەڤە ژی وەك هەستكرن ب كێماسیەكێ یە، لێ د ناڤ گۆتنێن خوەدا، ڤی نڤیسەری گەلەك تشتێن دی بەحسكرن، كو ب راستی ژی ل سەر مە دگونجن و ئەز هندەكان ناسدكەم، نابێژم نە رەوشەنبیرن، لێ دا بابەت ژ چوارچوڤێ مەزاختنا زێدە دەرنەكەڤیت، دێ بەحسا حالەتەكێ ئێكی ژوانان كەم. ژبەركو دو ناسیارێن وی مەزرەعەیێن خوە هەنە و ل رۆژێن ئەینی یان بێهنڤەدانان، قەستا جهێ خوە دكەن و ئەوی چ جهێن تایبەت نینن، كو ئەز هەست دكەم ئەڤ چەندە ڤالاتییەكێ ل دەف وی دروست دكەت، هەمی ئەینییان خێزانا خوە ل ترومبێلێ سیار دكەت و دەردكەڤیت. دبیت تا ڤێرە تشتەكێ ئاسایی بیت، لێ ل هاتنەڤەیێ یا كرییە نەریتەك، دڤێت شیڤێ ل خورانگەهەكێ بدەتە خێزانێ و ژنوی قەستا مالێ بكەت؟

هەڤتەریبییا (ئەز) و (خود) د دۆخێ دەروونییێ کارەکتەرێ رۆمانا (سمۆیێ باپیر)ی دا ب خواندنەکا (لاکان)ی د. گولستان بەدەل

دەروونشیكارێ فەرەنسی جاك لاكان (1901-1981، Jacques Lacan) ب دورشمێ “ڤەگەریان بۆ فرۆیدی،” دوبارە دەست ب خواندن و شرۆڤەکرنا تیۆر و تێگەهێن شیكارییا دەروونی یا فرۆیدی كر ژ رویێ بنگەهێن زمانڤانی و ئەنترۆپۆلۆژی ڤە. ب ڤێ چەندێ؛ وەکو تیۆرەکا دەروونشیکارییا نوی شییا جھێ خۆ د بیاڤێ ڤەکۆلینێن زانستی و رەخنا دەروونشیکاری دا بگریت. بابەتێ هەلبژارتی؛ نموونەیەکە بۆ رۆھنکرنا چەوانییا شرۆڤەکرنا دۆخێ دەروونی یێ کارەکتەرێ سەرەکی د رۆمانا (سمۆیێ باپیر)ی دا و ل دویڤ تیۆرا دەروونشیکارییا جاك لاکانی.

میتۆدا رەخنا دەروونی ژ جەمسەرێ نڤێسەری بۆ تێکستی

رەخنا دەروونی وەکو میتۆدەکا رەخنا ئەدەبی، ل دویڤ رەوتا گوهۆرین و پێشداچوونێن هزری و پێدڤیێن ژیانا مرۆڤی د هەر چاخەکی دا، لڤین و ئاراستەیێن سەمتبوونا جەمسەرێن سێگۆشەیا (نڤێسەر، تێکست و وەرگر) ب هەوڵ و بزاڤێن رەخنەگران ب تیۆر و میتۆدێن جودا خویا دبیت. ل ڤێرە ئەگەر بزڤرینە دەستپێکێن پرۆسێسا شرۆڤەکرنا رەهەندێ دەروونی یێ تێکستێ ئەدەبی، دێ بینین، كو فاکتەرێن دەرەکی ژ ژیان، ژینگەھ و بارودۆخێن گرێدای نڤیسەری د بنە پیڤەرێن سەرەکی یێن بریاردان و هەڵسەنگاندنا پالدەرێن ل پشت دیاربوونا هەر رەفتار و کریارەکێ، كو د تێکستێ دا خویا دبیت. ب گۆتنەکا دی؛ د بنەکۆکا خۆ دا میتۆدا رەخنا دەروونی د کەڤیتە ل ژێر سیما و تایبەتمەندییا میتۆدێن ڕێرەوی؛ تێدا دۆخێن ویژدانی و ژیانا دەروونییا نڤێسەری کلیلا ڤەکرنا کودێن تێکستی یە و ل سەر وان بنەمایان د هێنە شرۆڤەکرن (1). ژ ئەڤی تێگەهی؛ بەرهەمێ ئەدەبی د دیتنا ڤەکۆلەر و رەخنەگرێن ئەدەبی و دەروونناسی دا ببوو» ئاوینا ژیر و دەروونێ نڤیسەری(2)». لەورا ژی؛ دەروونشیکارییا ئەدەبی دەستپێكا خۆ ژ گرنگیدان ب نڤیسەری ڤە دەستپێکر و بەرهەمێ وی ب دیرۆكا ژیانا وی یا كەسایەتی ڤە ھاتە گرێدان(3). ئەڤ قۆناغە ب سەنتەربوونا جەمسەرێ نڤێسەری هاتە دانان.

ڤەگێر و وەرگر د كورتەچیرۆكا (تزبیێن دەستێ بابێ من)دا یا چیرۆك نڤیس (بژیان سەبری مەسیحە)

عبدالرحمن بامەرنی

((چیرۆك ژی دگەلە))

ڤەگێر ئەو كەسەیە یێ چیرۆكێ ڤەدگێریت، دبیت ئەو كەساتییەك بیت دناڤ چیرۆكێ بخوەدا و دبیت ژی كەساتییەك بیت ژ دەرڤەی چیرۆكێ و دبیت ژی گرێدانەك دناڤبەرا ھەردووكێن مەگوتیدا ھەبیت، ئەڤە ژی ل سەر ڤەگێرێ ب خوە دمینیت و شێوازێ دەربرینێ و نڤیسینێ و ئاڤاھییێ چیرۆكێ ڤێ چەندێ بۆ مە دیاردكەت، كا ڤەگێر كییە و بڤێ ڤەگێرانێ رۆلێ وەرگری دھێت، چ ئەو وەرگرە خواندەڤا بیت و چ ژی گوھدێر بیت. دڤێ خواندنا كورتدا، دێ ل سەر خالەكێ راوەستین، ئەو ژی تەكنیكا ڤەگێرانێ یە ئایا ڤەگێران و جورێ ڤەگێرانێ ئەگەرە كو خواندەڤا ب چیرۆكێ ڤە بھێتە گرێدان یان نە؟!

بۆ ڤێ چەندێ مە كورتەچیرۆكا (تزبیێن دەستێ بابێ من)، ژ كومەلا كورتەچیرۆكێن بناڤێ (ئەو كچا ھەمی ھیڤیێن وێ فرین) یا (بژیان سەبری مەسیحە)، وەرگرتییە. چیرۆك بەحسێ سەردەمێ ئەنفالان دكەت، پێشمەرگەیەك نەشێت خێزانا خوە قورتال بكەت و بتنێ ئێك زارۆكی دگەل خوە دبەتە ئیرانێ و چار زارۆكێن دی ل دەف كەسەكی دھێلیت، كو ئێك ژ وان كەسان ڤەگێرا چیرۆكێ بخوەیە و دناڤ چیرۆكێ دا چەند وێنەیێن ناخ ھەژین دكەڤنە بەرچاڤ، ژوان: (ئەنفالا رەش ھات.. ئێك زارۆك دگەل خوە بر و بەرەڤ ئیرانێ دا رێ........... و چار پرتێن دلێ خوە ل گەلییێ رەشاڤە بەرەڤ دێرەلۆكێ برن، ل وێرێ ھێلان و ب دلەكێ ڤالا زڤری، دا خزمەتا گەلێ خوە بكەت). لاپەرە 26. د وێنەكێ دیدا دبێژیت: (دڤێت لەزێ بكەین، بەری حكومەت بھێت؟ ڤان زارۆكان بكەینە د تەلیسان دا و بھاڤێژینە دزێیێ مەزن دا). لاپەرە 26 و دوێنێ سیێ دا، بڤی رەنگی بەحسا دیتنا بابێ خوە دكەت و دبێژیت:

من گوتە مامێ خۆ باب! ئەڤە كی یە؟ ئەزا ژێ دترسم.

حكومەتا بەروپشت

عبدالرحمن بامەرنی

تشتێ جوان یێ جوانە و ئەز رێك بەحسا جاددا دناڤبەرا دهۆك و هەولێرێ دا دكەم، ژ رۆڤییا و پێدا. جاددە دو سایدە و هەر سایدەك تێرا خوە یێ بەرفرەهە، سێ بۆ چار ترۆمبێلان دشێن د بەرئێكرا بچن و تشتێ هێشتا خۆشتر، كو دەمەكی ئەو خۆشیا هەنێ ل بەر تێك دچوو، دەما من ڤیابا قەستا باژێرێ هەولێرێ بكەم، نە بتنێ تەسێن جاددێ و بەرتەنگییا جاددێ بوون، بەلكو ژ بێهنتەنگییا هندەك شوفێران، من چ خۆشی ژ وێ رێكێ نەددیت و ئەڤە ژبلی گەلەك شوفێر بەریكانێ و زیكزاكێ دكەن، هندەك ب سەر مرۆڤیدا دشكێنن و تا وی راددەی من هزردكر، ئەڤ شوفێرێن ڤان سەرپچییان دكەن، هەمی بێ تێشت یێ ژ مالێ دەركەفتین و دڤێن كولێن خوە ژ جاددێ و سەرپێچیێن ترافیكێ دەربێخن. لێ دگەل دانانا كامیرێن چاڤدێریێ یێن خال ب خال، هەمی تشتەك یێ بوویە فیت. یانكو دێ شێی ترۆمبێلا خوە ل وی سایدی هاژوی یێ تە بڤێت و چ ترۆمبێل ل پشت تە، نە عالیێ و نە هورێنێ بكارنائین. بوچی؟ ژبەركو چ شوفێر نەچار نینن، سزایەكێ مسوگەر بچیتە سەر ترۆمبێلا وان.

روونشتنا من و چەند ھەڤالان

عبدالرحمن بامەرنی

ئەو ھەڤالێن ئەز ژێ بەحسدكەم، ھەڤالێن قوتابخانێ بوون و ئەم ل ناڤ بازاری بووین و مە ھەڤالەكێ خوە یێ دی ژی دیت و دەما چاڤێ وی ب مە كەفتی، گوت وەرن پێكڤە چایەكێ ڤەخوین؟ ھەر چەندە جاروباران چاڤێ مە ب ئێكدكەڤیت و ئەم سلاڤەكا ل سەر پێ ل ئێك دكەین، لێ ب دیتنا مە ھەردووكان و ئەو ژی دگەل، دێ سوحبەت و بیرھاتنێن مە ژی خۆش بن و مە ملێن چەند كورسیكان گەھاندنە ئێك و ھەڤالێ مە گازی چایچی كر و ھەڤالەكێ مەیێ دی ژ دویرڤە ھات و یێ دكەتە كەنی، گوت من ھین دیتن، ھەر چەندە من كارەكێ گرنگ ژی یێ ھەی، لێ دیتنا وە و روونشتنا دگەل وە دێ تامەكا جوداتر ھەبیت.