عبدالرحمن بامەرنی
نڤیسینا ژنان، گەلەك جوداھیا خوە دگەل نڤسینا زەلامەكی ھەیە و ئەگەر مە بڤێت ل سەر قەلەمێ ژنەكێ راوەستین، تایبەتی ژی ئەو قەلەمێ ھەنێ دناڤ كومەلگەھەكێ داخستی دا بیت، داخستی ژ داب و نەریتێن نە گوھور، پێنەڤێت یا ئاسان نابیت ئەم بشێین كودێن وێ نڤیسینێ ڤەكەین، تایبەت ژی ئەگەر ئەو نڤیسنا ھەنێ شعر بیت و مە بۆ ڤێ نڤیسینێ شعرەكا ھەلبەستڤانەكا ژن وەك نموونە وەرگرتییە و بزانین، ئایا تا چ راددە ئەو شییایە وەك ژن، وەك مێ دەربرینێ ژ ھەست و نەستێن خوە بكەت؟ ئەڤا من گوتی د دەمەكیدایە، گەلەك جاران ئەم دبێژین دەما ژن دنڤیسیت، بدیتنا زەلامی دەربرینێ دكەت و ئەگەر دەربرینێ ژ قەلەمێ خوە بكەت وەك قەلەمێ ژنەكێ ژی، یا ب ساناھی نابیت مرۆڤ بزانیت ڤێ ژنێ راستە راست دڤێت چ بێژیت.
ئەگەر ل سەر پەرەگرافێ ئێكێ یێ ڤێ شعرێ راوەستین، دەما دبێژیت:
ته ب ئاورێن چاڤان
دگەل كفنێ من دئاخڤت
و تلێن خوە دقڕچاندن.
بایەکێ نەرم
نزا ژ کویڤە دهات
زولفێن من ڤەدهاندن
ل وێرێ، لێڤێن تە وەک دوو سڤیانکان دفڕین
و ل ڤێرێ، بنگوھێن من
وەک دوو شەمالکان د حەلاندن..
ھەلبەستڤان حالەتەكی وێنەدكەت، رێك دەربرینێ ژ كومەلگەھێ مە دكەت، وەك ل پێشیێ من گوتێ، كومەلگەھەكێ داخستی و بوچی داخستی؟! لێ بنێرە، د خۆشترین دەمێن خوەژیدا دەما ژنەكێ بڤێت دەربرینێ ژ ھەستێن خوە بكەت، نەچار دمینیت بەرەڤ حالەتەكێ نەزڤرینێ بچیت و ل وێرێ وان ھەستان سەراڤ بكەت و دڤی پەرەگرافێ شعرێ دا، دوو وێنە دكەڤنە بەر چاڤێن خواندەڤایی، ئێك ژوان یێ ئاراستەكرییە بۆ كومەلگەھی و یێ دوویێ ژی بۆ وێ بخوە، بۆ ژنان، بۆ زەلامان كو ژنان ژی ھەست ھەنە و بۆ خودییێ خوشتڤییێ خوە بخۆ، دبێژیتێ دگەل لڤینێن تە یێن تژی ڤیان ھەستێن من بێ حەمدی خوە رادبنە سەمایێ و وێنێ ڤەشارتی یێ ڤی پەرەگرافی ببینە ھەلبەستڤانێ گوھنەداییە مرنێ، ئەو مرنا ناڤبەرێ دئێخیتە دوو حالەتان ئێك ھەبوون و ئێك بەرەڤ نەمانێ و ڤی حالەتی دناڤبەرا دوو كەساندا وێنەدكەت و ب وەسفكرنا وێ، عەشقا دناڤبەرا وان ھەردوویاندا چ حالەتێن ھەبوونێ و نەبوونێ ناس ناكەت و ھەر چنەبیت ئەڤە دیتنا ژنەكێ یە و دڤێت دگەل چوونا خوە ژی ڤێ پەیامێ بگەھینتە خودیێ زەلامەكی، چ ئەو زەلامێ ھەنێ ھەست ب وێ بكەت یان نە و پرانییا جاران نڤیسەر ب دروستكرنا وێنەیان ژ خەیالێن خوە ڤالاتییا لدەف وان ھەی پر دكەن.
ئەدەبێ ژنان یان نڤیسینا ژنان:
ئەدەبێ ژنان یان ئەو تشتێ ژن دەربرینێ ژێدكەت، رەنگە گەلەك یێ ژمێژە نەبیت و دناڤ كەلتورێ مە یێ كوردەورایدا رەنگە ئەدەبێ زێدەتر زارەكی ھەبیت و برێكا لاڤژان و حەیرانۆكان گەھشتبیە مە، لێ وەك نڤیسین رەنگە ل ڤان سالێن دەرباز بووی یان بەری چەند دەھكێن سالان ھندەك نموونە دروست ببن. من بەحسا ھەر نڤیسینەكێ نینە زێدەتر من بەحسا وان نڤیسینایە ئەڤێن تێدا ژن ب وێرەكانە بەحسا ژنێ و ھەستێن ژنێ دكەت و دەما ئەڤ دەرگەھە ل بەر ژنا نڤیسەر ڤە بووی، ئێدی وێ ب وێرەكی پێنگاڤێن خوە ھاڤێتن و دڤێت بۆ كومەلگەھی بێژیت ئەڤە ئەز ژی یا ھەیم و ئەز بەشەكم ژ خۆشی و نەخۆشیێن تە و من ژی وەكی تە مافێ نڤیسینێ و دەربرینێ یێ ھەی و من ژی ھەستێن خوە ھەنە ئەگەر جوادتر ژی بن ژ یێن زەلامەكی، دڤێت تو من وەك من قەبویل كەی و بۆ نۆكەییا مە ئەڤ پێنگاڤ ھاڤێتنا ھەنێ ژ گەلەك روویانڤە یا گرنگە و تایبەتی ژی بۆ پێگەھێ ژنان بخوە و رۆلێ وێ د كومەلگەھیدا و ئەو لاوازییا دڤان نڤیسیناندا كو گەلەك جاران ئەم نێرەكی د ناڤ نڤیسینا قەلەمێ ژنەكێدا دخوینین و ئەڤە ژی گونەھا وێ نینە، ھندی گونەھا كومەلگەھەكێ زەلامسالاری.
دا كو بشێین زێدەتر دناڤ ڤێ شعرێ دا بچین، دڤێت ل سەر تێگەھێ خوە نیاسینێ راوەستین، خو نیاسین یان ژى لێگه‌ریان ل خوه. گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤى بابه‌تى سه‌رنجا من راكێشایه، ئایا ئه‌م وه‌ك هه‌یى، به‌سه كو ئه‌م خوه ناس بكه‌ین یان ژى دڤێت ل خوه یێ دروست بگه‌رین؟ پێنه‌ڤێت بۆ بیرۆكه‌یه‌كا بڤى ره‌نگى ژى، دڤێت ئه‌م د ناخێ كه‌سێن دى دا شاره‌زا بین و هه‌ر چنه‌بیت مه هه‌ڤبه‌ركرنه‌ك هه‌بیت، ده‌ما ئه‌م دهێین و پێناسه‌یه‌كێ د ده‌ینه خو. تو یێ هه‌ى یان كو ئه‌و ژى یێ هه‌ى و لڤێره و دا كو بشێى د وى و كەساتییا وی ئەقلێ وی بگه‌هى، دڤێت به‌رى بزانى تو كى و ته چ دڤێت و ته دڤێت چ بێژى! هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ بابه‌ته دێ مه به‌ره‌ڤ هزره‌كا فه‌لسه‌فى یا دویر و درێژ ڤه به‌ت و چ گرێدان ب بابەتێ مە ژی ڤەنابیت، ئەڤێ نوكە ئەم ل سەر راوەستیایین، بوویه بتنێ دێ وى لایه‌نى بنكێشك كه‌ین، كو د شیان دا بیت بكه‌ینه د خزمه‌تا بابه‌تێ خوه دا، كو دێ بابه‌تێ مه زێده‌تر خواندنه‌ك شرۆڤه‌كارى بیت بۆ ڤێ شعرێ. خالەكا دی ژی كو گرنگە ئاماژی بۆ بدەین و ل سەر راوەستین، ئەو ژی هشیارى د شعرێ دا، برامانا هشیاریبوونا هوزانڤانى كا تا چ رادده شیایه ناڤه‌روكا بابه‌تێ شعرێ هه‌لبژێریت، دێ چاوان هوزانڤان شێت ژ رویدانه‌كێ یان دروستكرنا وێنه‌یه‌كى یان بابه‌ته‌كى و دێ چاوان شاعر تشتى ژ نه دیار ئینیته به‌رچاڤ.
پێنه‌ڤێت ژى هه‌مى ئه‌ڤ تشتێن ل سه‌ر عه‌ردى هه‌ین، ب جوره‌كى و دوا په‌یوه‌ندى ب ره‌فتارێن مروڤان ڤه هه‌یه، ئێك ژ ڤان ره‌فتاران و په‌یوه‌ندیان ژى، په‌یوه‌ندیا دناڤبه‌را مرۆڤى و ھەبوونێ دایه، ئه‌ڤه ژى په‌یوه‌ندیه‌كا گه‌له‌ك خورته و ھەردەم مرۆڤ د ھەولدانێ دانە ھەبوونا خوە ب سەلمینن و چەند مرۆڤ ھەبیت یان كو ژیان یا ھەی و مرۆڤ كاراكتەرە تێدا، لێ دگەل وەغەرا مرۆڤی بۆ ئەبەدیەتێ، ئەو ھەبوونا ھەنێ بەھایێ خوە نامینیت و چ تشت نینە مرۆڤ ب سەلمینیت و د شعرا خوەدا (ھلبین)ێ ئەڤ دەرگەھە یێ قوتایی و ئه‌ڤ شعرا ل به‌ر ده‌ستێ مه ژى، گه‌شته‌كه بو لێگه‌ریان لڤێ ھەبوونێ، ئه‌و ھەبوون دێ لكیڤه هه‌بیت و ئه‌ڤ گه‌شته یه كو هه‌ر خوانده‌ڤایه‌ك دشێت ب خواندنا ڤێ شعرێ ل سه‌ر هنده‌ك گرێكێن وێ راوه‌ستیت و وان هه‌مى تشتان ب بینیت، كو هەلبەستڤانی دڤێت په‌یامه‌كێ بگه‌هنته مه و ژ ئه‌نجامێ خواندنا مه ژى بۆ ڤى ده‌قێ شعرى، هینگێ گرانیا ڤى بارى ژ سه‌ر ملێن نڤیسەری رادبیت و بۆ خانده‌ڤانى دمینیت.
دا پەرەگرافێ داویێ یێ ڤێ شعرێ بزڤرین و دەما دبێژیت:
دەرێ بەهشتێ ل تاق مایە
بەلێ تە ب پەیڤەکێ
قەدەمێن من شکاندن
هێژتا ئەز هەمە
هێژتا دەنگێ من بلندە
هێژتا بێهنا من یا دفڕیت
هێژتا تێهنا من گەرمە،
هێژتا ئەزا ل جهێ خوە
و هێژتا هەسرەتا تە، زارۆکەکە ل بەر ملێ من
دکم ناکم
ناھێتە نڤاندن..
لڤێرە ئەم دشێین پرسیارەكێ بكەین، بوچی ھەلبەستڤانێ (مرن و كفن و بەھەشت)، ھەلبژارتن بۆ كەرەستەیا شعرا خوە؟ رەنگە بەرسڤا ڤێ یا ژ ھەمیا نزیكتر ژی ھەر بۆ كومەلگەھێ زەلامسالاری و دابونەریتان ڤەگەریت، كو نەھێلایە ژن راستە راست دەربرینێ ژ ھەر تشتێ خوە یێ جوان بكەت و ھەستێن خوە بینتە زمان و حەژێكرنا خوە بۆ ھەمیان دیار بكەت و لێ بنێرە، درۆستكرنا وێنەیەكێ دەما د پەرەگرافێ ئێكێدا دبێژیت:
ته ب ئاورێن چاڤان
دگەل كفنێ من دئاخڤت
ھەلبەستڤانێ ڤییایە عەشقا خوە وێنەبكەت و بێژیت د ھەبوونێدا تو نەشیاییە حەژێكرنا خوە بۆ من دیاربكەی، ژبەركو تو ئەی زەلام ئێخسیرێ دابونەریتان بووی، رەنگە ژی ئەڤە پەیامەك بیت بۆ خودیێ كومەلگەھی بخوە و د وێنەیەكێ دی دا دبێژیت:
دەرێ بەهشتێ ل تاق مایە
بەلێ تە ب پەیڤەکێ
قەدەمێن من شکاندن
ب مەبەستا، ئەگەر تو وەك زەلام ب پەیڤێن خوە یێن خۆش، ب دەربرینا حەژێكرنا خوە دگەل منەكا ژن بكەڤییە دانوستاندنێ و وان حەزا و پەیڤێن جوان بۆ من رێزبكەی، خوە ئەگەر دەرێ بەھەشتێ ژی ل بەر من یێ ڤەكری بیت، لێ ئەز ناچمە وێ بەھەشتێ و دێ دگەل تە مینم و ب راشكاوانە ڤێ چەندێ دبێژیتە خوشتڤییێ خوە و ل داویا ڤێ شعرێ ھەمی تشت ب روونی دیار دبیت و دبێژیت:
و هێژتا هەسرەتا تە، زارۆکەکە ل بەر ملێ من
دکم ناکم
ناھێتە نڤاندن..
ئەڤە ژی جوانترین وێنە و پەیامە بۆ زەلامەكی و رەنگە بۆ كومەلگەھی ھەمییێ، كو ژنێ حەژێكرن دڤێت و چ تشتەكێ دی بۆ وێ ژ حەژێكرنێ و ڤیانێ و ھەستان جوانتر و پیروز تر نینە و رەنگە ژی ئەڤە بخوە بەرسڤا پرسیارێن مە بدەت، دەما ئەم بەحسا نڤیسینا ژنان دكەین یان قەلەمێ ژنان چاوان دەربرینێ دكەت.
ـــــــــــــــــــــــــــــ
ـ ھلبین باقر، ژیان د مرنێ دا ژ دیوانا وێ یا شعری ب ناڤێ (گەلوازێ خەما)، ئەڤ دیوانە ل سالا 2024ێ ل دھۆكێ چاپ بوویە.
ـ Kovara Poyêtîka كۆڤارا پۆیێتیكا ژمارە 11 دا بلاڤبوویە.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق