هه‌ر ژ كه‌ڤندا چیروك و چیڤانوكان رولێ خوه گه‌له‌ك دژیانا گه‌لان دا هه‌بویه و روله‌كێ كاریگه‌ر گێرا یه، ژبه‌ر هندێ ژى چیروك و چیڤانوك ب پاشماوێ مروڤایه‌تیێ لناڤ هه‌مى گه‌لان دبه‌رنیاسن. (بارتى) دپه‌رتوكا خوه یا بناڤێ (علم الاساگیر) دا دبێژیت، چیڤانوك كه‌ڤنترین زمانه و كه‌ڤنترین ئالاڤێ گه‌هاندنێ یه. ژبه‌ركو كه‌س ناسناما وان نزانیت و كه‌لتوره‌كێ هه‌ڤبه‌ش و پێكڤه گرێداى دناڤ هه‌مى گه‌لێن جیهانێ دا هه‌یه، جهێ رویدانێن وێ، كه‌نگى ئه‌و بویه‌ر رویداینه و دێ بینى دناڤ گه‌له‌ك چیروكان دا، ده‌م و جهـ ته‌ڤلیهه‌ڤ دبن و ئه‌ڤ مژه‌ویا دناڤ چیڤانوكان ژى دا دهێته دیتن، بتنێ ئێك رامان و ئێك بوچوون دیار دكه‌ت، ئه‌و ژى چیروك و چیڤانوك ملكێ هیچ گه‌له‌كى و نه‌ته‌وه‌یه‌كى نینن، دیسان مێژوه‌كا ده‌ست نیشانكرى و ده‌م و جهێن تایبه‌ت و پێكڤه گرێدایى، بزه‌حمه‌ته بو بهێنه ده‌ست نیشانكرن.
ئه‌گه‌ر هات و ناڤه‌ك یان ده‌مه‌كێ مێژویى یان جهه‌كێ به‌رنیاس، دناڤ ڤه‌گێرانا هنده‌ك چیروكان دا ئاشكه‌را ببن ژى، نه رامانا وێ ئه‌وه، ده‌م و جهێن وێ چیروكێ هاتنه زانین، یان كو ئه‌و چیروك ملكێ وى ملله‌تى یه یێ ناڤێ وى جهى یان ده‌ڤه‌ره‌كێ دناڤرا هاتی، ژبه‌ركو دگه‌له‌ك چیروك و چیڤانوكان دا، چه‌ندین تاو چه‌قێن ژ ئێك جودا بده‌م و جهێن جودا ڤه، دهێنه دیتن و پێكڤه هاتینه گرێدان.
چیروك بێژى پێخوه‌ش بویه هنده‌ك ناڤێن جهان و ناڤێن مروڤان ژنك خوه بكه‌ته دوێ ڤه‌گێرانێ دا، بتنێ ژ بو خوه‌شیه‌كا زێده‌تر بده‌تێ، ئه‌ڤه ژى بره‌وانبێژى و بلیمه‌تیا چیروك بێژی ڤه گرێدایه و هه‌ر ژبه‌ر هندێ ژى هنده‌ك كه‌سان ژ هنده‌كێن دى پتر ناڤ و ده‌نگێن خوه دڤى ده‌رباره‌ى دا هه‌بوینه و په‌یداكرینه.
پێنه‌ڤێت ئه‌ڤ چه‌ندا هه ژى ژ ڤه‌گێره‌كى بو ڤه‌گێره‌كێ دى و شێوازێ ڤه‌گێرانێ و ره‌هوانبێژیا ڤه‌گێرى، تایێن چیروكێ و رویدانێن چیروكێ تێكه‌لى ئێك دكه‌ت، بده‌ستێن وى یه و ب شاره‌زاییا خوه وێ چیروكێ به‌رفره‌هـ دكه‌ت و كارتێكرنێ دكه‌ته سه‌ر رویدان و بویه‌رێن وێ چیروكێ یان چیڤانوكێ.
دێ بینى ئه‌و چیروكا ل ده‌ڤه‌ره‌كێ بو نمونه ب نیڤ ده‌مژمێرێ دهێته گوتن، هه‌مان چیروك ب ده‌مژمێره‌كێ ل ده‌ڤه‌ره‌كا دى هاته گوتن. ژبه‌ركو خودانه‌كێ به‌رنیاس نه‌بویه و كه‌س نه‌شێت بێژیت ڤه‌گێرێ وێ یێ ژ ڤێره ده‌ستپێكرى و نه تێكسته‌كا نڤیسایه ژى كو وه‌ك خوه بمینیت و گوهدێر بێژیتێ نه‌خێر ته تایێن چیروكێ گوهرین یان ته كێم و زێده‌هى تێدا دیار كرن، ژبه‌ر هندێ كه‌س نه‌شێت دروستى و ره‌سانه‌تیا چیروكه‌كێ ژ هه‌مان چیروكا ب شێوازه‌كێ دى دهێته ڤه‌گێران، جودا بكه‌ت.
ژ سالوخه‌تێن چیروك و چیڤانوكان ژى، گوهدێر هه‌ست ب ڤه‌قه‌تیانا رویدانان دناڤ ڤه‌گێرانا ئێك چیروك دا دكه‌ت و دێ بینیت كو چیروك بێژى خوه دسه‌ر گه‌له‌ك بویه‌ران را هاڤێت و هنده‌ك وێنه به‌رچاڤكرن، كو چ گرێدان ب رویدانێن وێ چیڤانوكێ ڤه نه‌بن، به‌لێ ئه‌ڤ چه‌ندا هه‌نێ ژى كارتێكرنێ ل سه‌ر په‌یوه‌ندیا دناڤبه‌را گوهدێرى و چیروك بێژى دا ناكه‌ت و نابیته جهێ ڤه‌قه‌تیانا گوهدێرى یان بێزاریا وى ژ گوهداریكرنا وێ چیڤانوكێ. ژبه‌ركو رویدانێن له‌ز و ئاشوپى و خه‌یالى و مژه‌وى، تامه‌كێ و چێژه‌كا تایبه‌ت دده‌نه وێ ڤه‌گێرانێ و هه‌ر ئه‌ڤه ژى دبیته ئه‌گه‌ر، كو چیڤانوك حه‌ز ژ شروڤه‌كرنه‌كا زێده نه‌كه‌ت. ژلایه‌كێ دیڤه بو گوهدێرى ژى ئه‌ڤ روهنكرنه نه دگرنگن، ژبه‌ركو هه‌ر ژ ده‌ستپێكا ژیانا مروڤایه‌تیێ ژیان دگوهرینان دا یه و ئه‌و جیاوازیا ئه‌و دچیروكێ دا دبینیت و مامه‌له و ژین و ژیارا وى ده‌مى، دگه‌ل ده‌مێ نوكه نا گونجیت و ئێك ناگرن، گوهدێر درابردوى دا نه ژیایه و كورێ ئه‌ڤرو یه و ئه‌گه‌ر بو نمونه، ل ده‌مه‌كى دێو هه‌بن یان جادوگه‌ر و مروڤان بكه‌نه گیانه‌وه‌ر یان عفریتێن ئه‌جنان، ئه‌و ناترسیت و چ كارتێكرنێن راسته‌وخو یان نه‌راسته‌وخو ل سه‌ر ژیان و ئایندێ وى ناكه‌ن و دیسان كارتێكرنێن خراب ژى ل سه‌ر ئاڤاكرنا كه‌ساتیا زاروكێ وى ناكه‌ن ئه‌گه‌ر ئه‌و ژى گوهدێر بن، به‌لكو دبیت خه‌یالا وان به‌رفره‌هتر بیت و مێشكێ وان پتر یێ به‌رهه‌ڤ بیت ببیته مێشكه‌كێ ئافرینه‌ر.
سه‌ره‌راى هه‌بونا ئاشوپێ و خه‌یاله‌كا به‌رفره‌هـ و دورى دورهێل و گه‌له‌ك جاران پالدانا بویه‌ره‌كا ئاشوپانه و فره هاڤێژ بو كه‌سه‌كێ به‌رنیاس یان مه‌زنكرنا بویه‌ره‌كێ و كه‌ساتیه‌كێ دناڤ خه‌لكى دا، چیروك و چیڤانوك ره‌نگڤه‌دانه‌كا مێژوییا كه‌ڤن و ده‌مه‌كى ژ رابردویێ مروڤایه‌تیێ دناڤ خه‌لكى دا و چاوانیا په‌یدابونا شارستانیه‌تێ ل سه‌ر وى ده‌مى دهێته قه‌بیل كرن.
چیروك و چیڤانوك و سه‌رهاتیێن كوردى، هه‌ر ژ سه‌رهاتیێن كوردى یێن كورت و تا چیڤانوكان كو د رویدان و بویه‌رێن وێ دا مروڤى به‌ره‌ڤ ئاشوپێ و خه‌یالێ ڤه دبه‌ن، چیروكێن ئه‌جنا و جادوگه‌ریێ و په‌رستنا ئاگرى و باشى و خرابیێ و ددوماهیا هه‌مییان ژى دا، خوشیه‌ك و تامه‌كا تایبه‌ت هه‌نه و دوماهیه‌كا باشیێ دناڤ دا هه‌یه و هه‌ر كه‌س و هه‌مى ته‌مه‌ن دشێن مفاى ژێ وه‌رگرن، مێشكێ زاروكى ژى ل سه‌ر ئاڤا دبیت و ئه‌ڤ مێشكێ هه پێ به‌رفره‌هـ دبیت و شیانێن به‌هره‌مه‌ندیێ لده‌ف په‌یدا دبن و دناڤ ڤان هه‌مى خه‌یال و ئاشوپێ دا، خێرێ و باشیێ و سه‌ربورێن ملله‌تان و ناڤدار و كه‌سێن ئاقلمه‌ند و رویدانێن ئێك لدویف ئێك، بێهن فره‌هی ل سه‌ر رویدانان، كو ئه‌ڤه دخوه بخوه دا هه‌مى ئاڤاكرنا كه‌سایه‌تیێ نه و دیسان ئه‌ڤ چیروك و چیڤانوكه، ئاماژه‌كن كو ملله‌تێ كورد گه‌له‌ك كه‌ڤنه و شارستانیه‌تا وێ چ ژ شارستانیه‌تا ملله‌تێن دى كێمتر نینه و به‌شدارى هه‌مى شارستانیه‌تێن جیهانى بویه و زمانێ ڤان چیروكان ژى و ئه‌و ناڤێن یان جهـ و ده‌مێن تێدا هاتین، بتنێ ئێك رامان دده‌ن كو كه‌س نه‌شێت ڤاڤێرتنه‌كێ بێخته ناڤ دیروكا شارستانیه‌تێ بگشتى و كه‌س نه‌شێت پولین بكه‌ت.
گرنگیا كومڤه‌كرنا ڤان چیروك و چیڤانوكان دوێ چه‌ندێ دا یه، ئه‌م پاشماوه‌كى ژ ڤه‌گێرانێن كورده‌وارى و ئه‌و تشتێن ل سه‌ر زمانێ باب و بابكالكێن مه ماین دوباره بێخینه سه‌ر به‌رپه‌ران و ئه‌گه‌ر ئه‌م گه‌له‌ك جاران گازنده‌یان ژ خوه بكه‌ین و بێژین كوردان چ مێژوه‌كا نڤیسى یا كه‌ڤن نه‌بویه و ئه‌م بخوه بكێماسى بزانین، بلا ئه‌ڤرو ئه‌م قه‌له‌مێن خوه بێخینه دخزمه‌تا ڤى لایه‌نى دا و هه‌مى ڤه‌گێرانێن خوه كومڤه‌بكه‌ین و ئه‌رشیف بكه‌ین و بخو ڤێ گه‌نجینه‌یێ ب شانازى بزانین، ئه‌گه‌ر دهه‌ر لایه‌نه‌كى دا مه كێماسى هه‌بن، نوكه ده‌مێ گونجایه ئه‌م فلكلورێ خوه ده‌وله‌منه‌د بكه‌ین و ژ بو كار بكه‌ین، به‌رى ئه‌ڤ گه‌نجینه‌یا سه‌رده‌ڤ بن دگه‌ل خودانێن خوه بن ئاخ بیت و به‌رزه ببیت، ئێدى په‌شێمانى و گونه‌هه‌كا دى دێ تێكه‌ل بن.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق