قوناغا زاروكینیێ بو زاروكى گه‌له‌ك یا گرنگه و هه‌ر زوى ب خه‌یالێ و ئاشوپێ ڤه دهێته گرێدان. دڤێ قوناغێ دا مێشكێ وى فێرى چه‌ندین تشتێن نوى دبیت، فێرى هنده‌ك چیروك و سه‌رهاتیان دبیت، دویر ژ دورهێلێ ئه‌و تێدا دژیت، ب كه‌ڤناتیا دیروكێ ڤه، چاوانیا په‌یدابونا مێژوا موڤایه‌تیێ، هه‌بونا قاره‌مان و مروڤێن زیره‌ك و دیسان چاوانیا ژیانا مرڤان دگه‌ل جیهانا گیانه‌وه‌ران، چاوان زاروك دێ شێت خوه ب ده‌مى و جهى ڤه نه‌هێلیت یان ئه‌و جادوگه‌ریا خه‌یالا وى ژ قوناغه‌كێ و ژ جهه‌كى دبه‌ته جهه‌ك دى، كارتێكرنا چیڤانوكێن ئاشوپى ل سه‌ر زاروكى پروسه‌كا گه‌له‌ك گرنگه. گه‌له‌ك ڤه‌كوله‌ر دبینن كو زاروك ب گوهدانا ڤان چیڤانوكان دشێن مێشكه‌كێ ڤه‌كرى ئاڤاكه‌ن، ب تایبه‌تى ئه‌و چیڤانوكێن سه‌ربورێن خێزانى به‌حس دكه‌ن و دبنه پیڤه‌ره‌ك بو زانینێ و چێكرنا وێنه‌یێ عه‌ردى، دیاردا هاتنا شه‌ڤ و روژان و هه‌مى دیاردێن دى یێن خورستى. وه‌ك ترسێ و مرنێ و كاره‌سات و رویدانان، ب تایبه‌تى د چارچوڤێ وێ كومه‌لگه‌ها ئه‌ڤ زاروكه تێدا دژیت و یا تێدا دێ مه‌زن دبیت.
گرنگیا گوهدانا زاروكى بو چیڤانوكێن ئاشوپى، ژبه‌ر وێ چه‌ندێ یه دا بشێت به‌رسینگرتنا وان ئاریشان بگریت یێن دكه‌ڤنه پێشیا وى د ئاینده‌ى دا و به‌هره‌مه‌ندیا وى بهێز دئێخیت.
ڤه‌گێرانا ڤان جوره چیروك و چیڤانوكان بتنێ ل گوندان مایه، هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ دیارده ل باژێران ب كێمى دهێته دیتن، و ل گوندان زاروك پتر مفاى ژێ وه‌ردگرن، به‌لێ نه ب وێ رامانێ یه كو زاروكێن باژێران ژ ڤێ چه‌ندێ دبێ به‌هرن! ژبه‌ر كو ئه‌و بجوره‌كێ دى ڤێ ئاشوپێ وه‌ردگرن.
كه‌ساتیێن ئاشوپى د چیروكێن زاروكان دا
پتریا چیروك و چیڤانوكێن ئاشوپى ل سه‌ر بنه‌مایێن باشیێ و خرابیێ په‌یدا دبن، رویدانێن وێ تا دوماهیا چیروكێ به‌رده‌وامیێ دكه‌ن و خالا گرنگ و سه‌ركه‌فتى ژى دڤان چیروكان دا قفلا رویدانا چیروكێ یه كو هه‌ر ده‌م باشى ل سه‌ر خرابیێ ب سه‌ر دكه‌ڤیت. ئه‌و بونه‌وه‌رێن دڤان چیڤانوكێن ئاشوپى دا ب به‌رچاڤ دكه‌ڤن ژی، هنده‌ك بونه‌وه‌رن ب سالوخه‌تان د مه‌زن و خه‌یالى نه و ژ هزرا زاروكى مه‌زنترن و خودان هێزه‌كا نه ئاسایى نه. بكارئینانا ڤان جوره بونه‌وه‌ران دچیروكێ دا ته‌كنیكه‌ك بو دڤێت، چێكرنا باوه‌ریێ لده‌ف زاروكى یا گرنگه و نیشاندانا رویێ باشیێ كو هنده‌ك ژێ دبه‌رژه‌وه‌ندا مروڤان دانه و دگه‌ل باشیێ كاردكه‌ن و برێڤه دچن و ژبو خزمه‌تا مروڤایه‌تیێ نه كو ئه‌ڤه ژى وێ باوه‌ریێ لده‌ف زاروكى په‌یدا دكه‌ت، كو چ تشت یێ نه‌لڤ نینه و هه‌ر تشته‌كى دوو روى هه‌نه و دشێت مامه‌له‌كرنا خو دگه‌ل وى تشتى باشیێ ژى ب بینیت و هه‌ر دوى ده‌مى دا لایێ دى ژى ب بینیت، كو خرابیه.
ژ وان كه‌ساتى و بونه‌وه‌رێن د چیروك چیڤانوكێن كوردى دا و دكه‌ڤنه به‌ر گوهێن مه، هه‌ر ژ (ئه‌جنه، دێوێن ره‌ش و سپى، پیرهه‌ڤى، كافرێن حه‌فت سه‌ر، ئه‌ژده‌ها، كورى به‌حرى و تا دوماهیێ) و ڤان چیروك و چیڤانوكان ژى ده‌ما ئه‌ڤ بونه‌وه‌ره دبنه پاله‌وانێن وێ، بتنێ خه‌یال و ئاشوپه بو لڤینا وان دڤێت و چاوانیا كارتێكرنا وان ل سه‌ر مێشكێ زاروكى و چاوان هه‌ڤركى یا مروڤى دگه‌ل وان بونه‌وه‌ران دهێته‌كرن و دوماهیێ سه‌ركه‌فتنا قاره‌مانێ سه‌ره‌كى، كو كوره‌كه یان كچه‌كه یان بابه‌كه و ب ئاقل و هوشمه‌ندى یان زیره‌كاتیا خوه دشێت به‌رسینگا ڤان كه‌ره‌ستێن خرابیێ بگریت و وێ چه‌ندێ لبه‌ر سینگێ زاروكى نیشان بده‌ت، كو چ تشته‌ك دخانا (نینه و نه‌بویه) دا نینه، هه‌ر تشته‌ك چه‌ند یێ مه‌زن بیت و هێزا وى چه‌ند بیت و بهایێ وێ چه‌ند بیت، دشێت دده‌ستێن وى دا بیته تشته‌كێ ساده و بتنێ ده‌ما بو خه‌باتێ و كارى دكه‌ت ئه‌و تشت وه‌ك وى دڤێت، بو ب ده‌ست ڤه بهێت.
دسه‌ر وێ چه‌ندێ را كو پتریا ڤه‌كوله‌ران بو وێ چه‌ندێ دچن كو چیروك و چیڤانوكێن ئاشوپى بو مێشكێ زاروكى پروسه‌كا زور گرنگن و هه‌مى زاروك دڤێت دڤێ قوناغێ دا ده‌رباز ببن. به‌لێ هنده‌ك ڤه‌كوله‌رێن دى دیتنه‌كا دى بو ڤێ چه‌ندێ روهن دكه‌ن كو ئاشوپێ دیتنه‌كا دویرا ل سه‌ر مێشكێ زاروكى و ئایندێ وى هه‌ى، هه‌ر ئه‌ڤ ڤه‌كوله‌ره دژى وێ چه‌ندێ نه كو ئه‌ڤ ژانره ب ئه‌ده‌بێ زاروكان ژى بهێته هژمارتن. ئه‌ڤێن هه دژاتیا هه‌ر ڤه‌گێرانه‌كا كو ئالاڤێن وێ ئاشوپ و جادوگه‌رى بیت دكه‌ن و گرێدانا ڤان ئالاڤان ب جیهانه‌كا دویرى دور هێلێ مروڤایه‌تیێ و زاروكى ڤه گرێدده‌ن.
ئه‌ڤ ڤه‌كوله‌رێن ئه‌ڤ دیتنه هه‌ى دبینن كو جیهانا ئاشوپى یان خه‌یالى دشێت مێشكێ زاروكێ دگه‌ل خوه ببه‌ت و ل دوماهیێ كه‌ساتیا خوه نه‌نیاسیت و نه‌زانیت سه‌ره‌ده‌ریا دگه‌ل دور هێلێ خوه بكه‌ت.
دیسان هندك دبێژن ئه‌ڤ چیروك و چیڤانوكه بو ده‌مه‌كێ مێژوویى دزڤرن كو ئاشوپێ و خه‌یالێ جیهان ڤه‌گرتبو و ئه‌ڤ ته‌كنه‌لوژیا پێشكه‌فتى نه په‌یدا ببو.
به‌لێ دڤى ده‌رباره‌ى یا دروست تر پتریا بوچوونا بو وێ چه‌ندێ دچن، زاروك پێدڤى قوناغه‌كا ژ ڤى ره‌نگى نه دا مێشكێ خوه ل سه‌ر ئاڤا بكه‌ن، ژبه‌ر كو مێشكێ مروڤى دبن باندورا هنده‌ك هێزێن نه‌دیار دا وه‌رارێ دكه‌ت و دبوریت، وه‌ك بون و مه‌زن بون و پیربون و مرن و ئه‌و كاره‌ساتێن سروشتى یێن ل عه‌ردى رویدده‌ن وه‌ك ڤولكانا و بیڤه‌له‌رزا و تا دوماهیێ كو هه‌ر گاڤا ئێك ژ ڤان تشتان كه‌ته به‌ر سینگێ هه‌ر كه‌سه‌كى، نه‌شێن چ شروڤێن زانستیانه بده‌تێ.
دوماهیا بابه‌تێ خو ژى دێ ب وێ ب گوتنا (د. مول) د كتێبا وى یا بناڤێ په‌روه‌رده‌یا ئاڤاكه‌را زاروكى ئه‌وا ژلایێ رێكخراوا یونیسكو ڤه هاتیه به‌لاڤكرن ب دوماهیك ئینین ده‌ما دبێژیت: گه‌ر مه‌زن ژ ده‌مه‌كى بو ده‌مه‌كێ دى پێدڤى وێ چه‌ندێ ببن كو دگه‌ل هزرێن خوه و خه‌یالا خوه بچن و بخو چیروكا چێكه‌ن و تشتێن خه‌یالى د هزرا خوه دا ب داهێنن.
زاروك ل ئه‌گه‌رێن وان تشتێن خه‌یالى دچن و پێڤه مژیل دبن و رولێ په‌روه‌ردێ هه‌ر وه‌كو دكتورێ ناڤبرى دبێژیت ئه‌وه، كو هزرا زانستى بو ئه‌گه‌ران بهێته ب ساناهى كرن بێى كو ب داهێنانا ئازاد و خه‌یالێ بهێته كرن و هه‌بونا ئاشوپێ د ئه‌ده‌بێ زاروكان دا ب پروسه‌كا ته‌ندروستى ددانیت.
ژێده‌ر:
ـ الاگفال و القصص الخرافیه ، د. حقى اسماعیل
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق