ئەدەبا كوردی جودایە ژ ئەدەبا عەرەبی.. بەرسڤەكا نەرمە بۆ (ئەدیب عەبدوللا)ی

عبدالرحمن بامەرنی

بەری بچمە ناڤ بابەتێ خوە یێ من مەبەست پێ، دێ شرۆڤەكرنەكێ دەمە ناڤ و نیشانێ گوتارا خوە. (ئەدەبا كوردی)، ئەم ھەمی دزانین بۆ جھێ دەستئاڤێ دھێتە گوتن، ئەڤ ناڤێن ھەنێ ژی ھەنە، وەك: (تەوالیت، مەرافق، wc وووو ھتد). (ئەدەبا عەرەبی)، د بەرامبەر وێدا ئەم (تورە) بكار دئینن، تورە ژی زێدەتر زاراڤەكە بۆ رێزگرتنێ لخوە دھێتە بكارئینان، ئەڤێن جوان د ئاخڤیت و رێزێ ل ھەمی تشتەكی دگریت، گەلەك جاران دێ بێژینە زارۆكەكێ نە تەبتێ یان یێ شویم (خوە تورە بكە)، دیسان د زمانێ عەرەبیدا، ئەدەب دھێت كو كەسەكێ رازی ژ خوە و یان كو رەوشت و رەفتارێن وی و ئەدەب وەك پەیڤەكا ئەدەبی ژی دھێت، كو ئاخفتنكەر د گوتنێن خوەدا یێ رەھوان بیت و چەندین پێناسێن دی، ئەگەر وەك پێناسە مە بەحسكربیت و كورتییا وێ لدویڤ تێگەھشتنا مە (ئەدەب) بۆ ژانرێن ئەدەبی دھێت، وەك شعر و چیرۆك و رۆمان وووووو ھتد. (بەرسڤەكا نەرم)، مەبەستا من بڤێ نەرماتیێ، ھەر تشتێ مرۆڤ لەزێ تێدا بكەت و ھەلچوونێن مرۆڤی د زێدەبن و مرۆڤ د گەرماتیێدا بیت، ھینگێ بریار و ھەلسوكەفتێن مرۆڤی ژی دێ لەز و بەزاتی پێڤە دیار بیت. د كوردەواری ژیدا ئەڤ زاراڤە ژی زێدەتر بۆ بارانا نەرم و دژوار ھاتیە گوتن، كو بارانا نەرم د عەردیدا دچیتە خارێ و ھەمی شینكاتی و داروبار ژێ مفادار دبن و تا ئاڤا بنعەرد ژی و د بەرامبەردا بارانا بوش و دژوار ژی، ھەمی تشتەكی دگەل خوە رادمالیت و بتنێ زیانێ دگەھینیت ھەمی تشتەكی. (ئەدیب) بێی ناڤ ئینانا ناڤێ وی بتنێ وەك نمونە، ئەز دێ بەحس ل ھەڤالەكێ خوە یێ ئەز گەلەك رێزێ لێ دگرم كەم، كو ناڤێ وی (رەشاد) بوو و رەشاد بخوە پەیڤەكا عەرەبییە و یانكو ل رێكا راست بچیت و د كوردیێدا رامانەكا جوداتر ھەیە و بتنێ وەك نوكتە ئەم دبەر دكانەكێ را چووین و گیایێ (رەشاد)ێ، كو وەك كەرەفسێ بۆ خارنێ یا خوشە، ل بەردەرێ دكانەكا زەرزەواتی دھاتە فروشتنێ، وی ژ خودانێ دكانێ پرسیار كر، كا ناڤێ ڤی گیایی چییە؟ ژبەركو ب زاراڤێ وان ناڤەكێ دی ھەبوو و دڤیا خوە ژێ پشت راست بكەت، ئینا من گوتێ: ئەڤە ناڤێ تەیە و پێنەڤێت دگەل كەنیێ، ھەمان تشت بۆ كاك ئەدیبی ژی، ئایا پەیڤا ئەدیب د زمانێ عەرەبی دا یا زانایە و دھەمان دەمدا د زمانێ كوردیێ ژیدا ھەمی كەس رامانا پەیڤا ئەدیب دزانن، كو كەسەكە ل سەر ئەدەبیاتا كاری و داھێنانێ دكەت؟!!

دا ڤەگەرم سەر بابەتێ خوە:

پشتی ئاھەنگا ئیمزاكرنا چیرۆكێن (ئەدیب عەبدوللای) درێ و رەسمەكێ جواندا ھاتینە گێران و پەرتووك كەتیە بەردەستێ خواندەڤانان، پەرتووك بگرنگی ھاتیە وەرگرتن و ھاتە خواندن و بەلگە ژی، كو چەند نڤیسەران ل سەر وێ پەرتووكێ نڤیسان، ژوان ژی نڤیسەر (شەمال ئاكرەی) گوتارەك بناڤێ (گلێش نە پەیڤەكا ئەدەبی یە!!)، د رۆژناما ئەڤرو (ژماره (3035) رۆژا 13/10/2021)ێ بلاڤكر و ئەز بخوە ژی ئێك ژوان بووم، كو من كومێنت ل سەر وێ گوتارێ نڤیسای و ئەز ژی ھندەكێ دگەل كاك شەمالی بووم، كو ئەگەر تا ناڤێ پەرتووكێ (چەپا گلێشی) یا جوان ژی بیت، لێ بۆ ناڤێ پەرتووكێ رەنگە یا جوان نەبیت و وەك ھەڤالینی، كاك ئەدیبی تەلەفون كرو و مە ھندەك دان و ستاندن ژی كر و ئەو تشتێ كاك شەمالی نڤیسی و ئەدیب عەبدوللای ھەر د رۆژناما ئەڤرو یا ژمارە 3040 یا رۆژا 25/10/2021ێ بابەتەك لبن ناڤێ (ئەدەب كەنگی بابەتەكێ ئەدەبی یە؟) بلاڤكری، من كار ب وێ نڤیسینێ و ب یا كاك شەمالی ژیڤە نینە و ئەز ل سەر نا راوەستم. بتنێ تشتێ بمن ڤە گرێدای، كاك ئەدیبی لدووماھییا گوتارا خوە ئەڤ چەند پەیڤە نڤیسینە و نە راستەخو ئاراستەی من كرینە، ئاراستەكرنەك ب رەنگەكی ھەر وەكو مرۆڤ دبێژیت بەلگێن مێوێ و برنج و قیمە و زەیت و بتنێ وەرپێچان مابیت، كو ببیتە ئیپراخ و دەقێ وێ ژی ئەڤە یە:

(تێبینی : پشتی من مانشێتێ‌ نڤیسه‌رێ‌ هێژا دیتی , كو گلێش نه‌ په‌یڤه‌كا ئه‌ده‌بی یه‌ ؟ هه‌ر ئیكسه‌ر هزر بوو من چێبوو , كه‌نگی ئه‌ده‌ب په‌یڤه‌كا ئه‌ده‌بی یه‌ ؟ گه‌رماتیه‌ك بوو من چێبوو كو پتر هزرا خۆ تێدا بكه‌م , لێ‌ ب مخابنی ڤه‌ هه‌ڤاله‌كێ‌ منێ‌ نێزیك ب ڤی ناڤونیشانێ‌ من حه‌سیا , هه‌ر ئێكسه‌ر د مالپه‌ر و ئه‌كاونتێ‌ خۆ دا بابه‌ته‌ك ب ڤی ناڤی ئازراند , ئه‌و گه‌رماتیا دناخێ‌ من دا مخابن گه‌رم نه‌هێلا .).

وەك بەرسڤدانەكا راستەوخو بۆ ھەڤال ئەدیبی، كو ئەو گوتارا من د مالپەرێ خوە یێ رەخنەیی (روانگە و رەخنە)دا لبن ناڤێ (ژ دیوارێ ئەدبێ بۆ دیوارێ فەیس بوكێ) بلاڤكری، چ گرێدان نە ژ نزیك و نە ژ دوویر دگەل ھزرا تە نەبوویە و مە ل سەر دان و ستاندن نەكریە ژی و بۆ سەلماندنا ڤێ چەندێ ژی، بتنێ وەك بیر ئانین:

من و ھەڤالێ نڤیسەر و وەرگێر (سادق سالح)ی كو بەری ھەیامەكی ل دھوكێ بوو و نوكە ل وەلاتێ سوید دژیت، مە ئەڤ دان و ستاندنە كربوو و من گوتبوویێ كو ئەز دێ بابەتەكێ بڤی رەنگی نڤیسم و دێ بەحسا زمان رەشییا ل سەر دیوارێ ئەدەبێ یێ بەری سەرھلدانێ و یێ فەیس بوكێ كەم و من گوتارەك بناڤێ (ژ دیوارێ ئەدەبێ بۆ دیوارێ فەیس بوكێ) بلاڤكر و تەمەنێ وی درێژ بیت، نوكە كاك سادق یێ ساخە و دشێت راستییا گوتنا مە ب سەلمینیت و تا وی راددەی، ئەو دگەل ھزرا من نەبوو كو ڤێ بەراوردكرنێ بكەمە گوتار، وەك ھەر جارێن دان و ستاندنێن من و وی، كو ئەم حەزدكەین ھەمی بابەتان بێخینە بن دان و ستاندنێن خوە.

ھزرێن تە بو تە و یێن من بۆ من:

لڤێرە نەكو بتنێ من ھزرا كاك ئەدیبی وەرنەگرتیە، بەلكو ئەدیبی بابەتەك یێ ئازراندی كو د بەژەوەندییا وی بخوەدا نەبوویە كو ناڤێ وی بخوە ئەدیبە و بتنێ وەك نمونە ئەز بینم، كو ئەڤە روودانەكا راستی ھاتبوو رویدان، ل سالێن ھەشتییان دوو كەسان گەلەك نەڤیان بۆ ئێك ھەبوو و ئێكی ژوان سكالا ل (دایرا ئەمنێ) یا سەردەمێ رژێما ژناڤچووی ل سەر ھەڤالێ خوە توماركر، كو وی دەست دگەل شورەشێ و پێشمەرگەی یا ھەی و بەلگێ وی ژی، كو ناڤێن ھەردوو كورێن وی ئێك مەسعودە و ئێك ژی ئدریس و پشتی ئەمنێ كابرایێ دی گازی كری و ئەڤ تومەتە داینە پال وی، گوتێ راستە ناڤێن كورێن من ئەڤەنە و لێ رۆژا ژ دایكبوونا وان بەری سالا 1975ێ یە و ھینگێ رێكەفتن دناڤبەرا حكومەتێ و شورەشێدا ھەبوو و لێ شوونا ھین من تاوانبار بكەن، ھەرن وی كابرای بگرن ئەڤێ سكالا ل سەر من توماركری، ژبەركو ناڤێ كورێن وی ژی ئێك مەسعودە و ئێك ئدریس و رۆژا ژ دایكبوونا وان پشتی 1976ێ یە و ھینگێ باوەری بۆ ئەمنێ دروست بوو و ئینا ئەو زەلام بەردان و ئەڤێ سكالا ل سەر توماركری و تومەت داینە پال، دەستە سەركرن.

تێبینی:

1ـ درۆژناما ئەڤرو ژمارە 3046 یا رۆژا 3/11/2021ێ دا بلاڤبوویە.

2ـ لینكێ رۆژنامێ https://en.calameo.com/read/00013941895ec6ae1c3eb