خواندنەكا دوور ژ نڤیسەری بۆ رۆمانا (داویا شەرڤانەكی)* یا عسمەت محەمەد بەدەل

عبدالرحمن بامه‌رنى

جان دیلمان نویل، دبێژیت: ئەدەب، لایەكی سەبارەت واقعێ‌ مروڤی و ئەو ناوەند و چاوانیا ناسینا مروڤی ب وێ‌ ناوەندێ‌ و پەیوەندیێن مروڤی ڤە هەین، پێش كەش دكەت. ژڤی روانگەی ژی، دەما مروڤ كارەكێ‌ ئەدەبی دخوینیت و مروڤ خوە دناڤ وی كاری دا دبینیت یان مروڤ هەست بكەت، ئەوی كارێ‌ هەنێ‌، گرێدانەك ب بەشەك یان قوناغەك ژ ژیانا مروڤی ڤە هەیە، رەنگە دیتنا مروڤی و خواندنا مروڤی ژ بو وی كارێ‌ ئەدەبی یا جوداتر بیت، كو كەسەكێ‌ دی، هەمان خواندنێ‌ بدەتێ‌، كو ئەڤ كارلێكا من ژێ‌ بەحس كری، دوی كارێ‌ ئەدەبی دا نەبینیت. رۆمانا (داویا شەرڤانەكی) ژی یا چیروك نڤیس (عسمەت محەمەد بەدەل)، ئێك ژ وان رۆمانانە، كو چیروكا وێ‌، دسەر دەمەكێ‌ مێژویی و دەست نیشانكری دا هاتیە رویدان و ئەو هەمی تشتێن وی بەحس كرین، هەر كەس دشێت خوە دوان رویدانان دا بیینیت، بتایبەت ئەو كەسێن دوی سەردەمی دا ژیاین. ژبەركو بدەهان چیروكان ژوی رەنگی، دڤی كومەلگەهی دا رویداینە و ژبەركو، دوی سەردەمی دا، ئەڤ رویدانێن هەنێ‌، هەمی ب ئێك ڤەدچوون و خەم و مژولاهیێن خەلكی ژی وەك ئێك بون و هەمی بەشداری وان خوشی و نەخوشیان دبون.

رۆمان بخوە، بەحسێ‌ سەردەمێ‌ بەری و پشتی سەرهلدانا 1991ێ‌ دكەت، گەنجەكێ‌ خویندكار و وەك هەر گەنجەكی دكاملانا خوە دا، حەژێكرنێ‌ دكەت و دشێت دلێ‌ كچەكێ‌ بو خوە رابكێشیت. هەر كەسێ‌ بیرا وی ل بەری سەرهلدانێ‌ ژی بهێت، دێ‌ زانیت چەند سەر ئێشی بو خەلكی و بتایبەتی تەخا گەنجان ژلایێ‌ رژێمێ‌ و دەستەكا وێ‌ ڤە دهاتنە دروستكرن. ژبەر هندێ‌ ژی ئەڤ كەسە و دگەل كومەكا دی یا خویندكاران و هەڤ تەمەنێ‌ خوە، دەست برێكخستنێ‌ دكەن و دنشكانڤە، پشتی زانین ژیانا وان دێ‌ كەڤیتە دمەترسیێ‌ دا و ئەو كەتینە بن چاڤدێرییا زەلامێن (ئەمنێ‌) یێن وی سەردەمی ڤە! بێی ئاگەهداركرنێ‌، باژێری بجهـ دهێلن و پەیوەندیێ‌ ب شورەشێ‌ دكەن و دبنە پێشمەرگە. ئەڤ رەڤا وان یا ژ نشكان ڤە، بێی ئاگەهداربونا دەیبابێن خوە یان ژی نێزیكترین كەس، كو ژیانێ‌ دگەل پێك بینیت و ببیتە بەشەك ژ خەونێن وی و ژیانا وی هەر وەكو وان هەردوویان پێكڤە تەڤنێ‌ وێ‌ راچاندی، هاتیە رویدان و ڤێ‌ چەندێ‌ ژی، بەشەك ژ رویدانێن رۆمانێ‌ داگیر كریە. پشتی سەرهلدانێ‌ ژی، دەما بارێ‌ سیاسی دهێتە گوهورین و رژێم دهێتە ڤەكێشان، ئەو ژی ڤەدگەرنە ناڤ ژیانا باژێری و ئاریشێن وی شنوی دەست پێدكەن، ژلایەكی ڤە هیچ تشتەكی ژ بەردلكا خوە نزانیت و ژلایەكی دیڤە، ئەو خەباتا وی كری و دەست ژ تەمامكرنا خواندنا خوە بەردای و دەیبابێن خوە هێلاینە دناڤ دەستێ‌ دوژمنی و چەكێ‌ شەرەفێ‌ و بەرەڤانیكرنێ‌ هاڤێتیە ملێ‌ خوە، كو گەلەك نەخوشی بو وان دروستكرین و ئومێدا وی هەمیێ‌، ئەگەر ئازادیەك و بەرهەمەك بو وان هەمی زەحمەتان، بو خەباتا چیایی و شەهیدان و ئەڤ كەسێن هاتینە زیندانكرن و ب درەندەترین شێوە دهاتنە ئەشكەنجەدان، هەبیت. لێ‌ ئەڤە هەمی بەروڤاژی دەركەت و چاڤێن خەلكی مانە ل كومڤەكرنا پیرەی و كا دێ‌ كی ژ یێن دی زێدەتر پلە و پایەی و پارەی، لدوورێن خوە خرڤەكەت. دەما بیرێن خوە دكەت، كو دناڤ كەمپان دا ل دەربەدەریێ‌ و شوینا بەرەڤ وەلاتێن بیانی بچیت و ل خوەشگوزەرانیێ‌ بگەریت، ئەوی درێژی بخەباتا خوە برەنگەكێ‌ دی دا و گوتی، ئەڤ خویندكارێن ئەز دناڤ كەمپان دا، وانان بو دبێژم، بەشەكە ژ خەباتا من. پشتی هاتیە ژیانا باژێری ژی و شوینا تاما دەڤێ‌ وی ژ بەرهەمێ‌ رەشاتیا دەستێن وی خوش ببیت، پیلە و پارەی و هەڤكێشەیێن سیاسی و كورسیكێ‌، سەر ژوێ‌ خەباتێ‌ ستاندن و خەما هەڤالێن وی هند زەحمەت و ماندیبون و پێشمەرگایەتیا وی نەبویە، هندی خەما وان دوێ‌ چەندێ‌ دا، كو پەیوەندیێ‌ ب ئالیەكێ‌ دی یێ‌ سیاسی بكەت. ژڤان هەمی بگرە و بكێشان ژی، گڤاشتنا دەیكا وی و خویشكا وی و هەڤالێ‌ وی، كو بو خوە ژنەكێ‌ پەیدا بكەت و خێزانەكێ‌ پێك بینیت. لێ‌ وی خەونەك جوداتر هەبو و هەر چنەبیت، دڤێت ببیتە خودانێ‌ سوزێن خوە و نەدڤیا ڤێ‌ پێنگاڤێ‌ بهاڤێژیت تا تشتەكی ژ هەڤالا خوە و دەزگرتیا خوە نەزانیت.

هەر چەندە ڤێ‌ رۆمانێ‌ دوماهیەكا خوش و نەخوش ژی تێدا هەبویە، لێ‌ بهزرا من، رۆمانێ‌ پەیامەكا جوان هەلگرتبو، هەر كەس دشێت بەشەكێ‌ وی سەردەمی و هەر وەكو وێنەیەك ل بەر چاڤان تەماشا بكەت. بەری سەرهلدانێ‌ چ هەبو و پشتی سەرهلدانێ‌ چ هاتە شوینێ‌! ئەگەر ئەڤ چیروكا عەشقێ‌ شیا بیت، بەشەكێ‌ گرنگ ژ ڤێ‌ رۆمانێ‌ داگیر كەت ژی، لێ‌ هەر وەكو من ل بەراهیێ‌ گوتی، لوی سەر دەمی گەلەك ژ چیروكێن ژڤی رەنگی هەبون، لێ‌ یا ئەز هزر دكەم كو رۆماننڤیسی، هێزا رۆمانا خوە بو سەردەمەكی تەرخانكری و برییا قارەمانێ‌ رۆمانا خوە یا ڤیایی، ئێك ژ كوسپەیێن سەردەمانەكی بەحس بكەت، كو ئەگەر بوی رەنگی نەبایە، رەنگە ئەو تشتێن نوكە جڤاك و پێشكەفتن و عەقلیەتا جڤاكی گەهشتیێ‌، دا ب دیمەنەكی دی هێتە دیتنێ‌.

نڤیسینا رۆمانێ‌ بزمانێ‌ كەسێ‌ دوێ‌:

رۆمانا داویا شەرڤانەكی، بجهـ ناڤێ‌ كەسێ‌ دوێ‌ هاتیە نڤیسین. نڤیسین ب زمانێ‌ كەسێ‌ دوێ‌ ژی یان كو ڤەگێر ژ دەرڤەی كەسایەتیێن رۆمانێ‌ بیت و ئاگەهـ ژ هەمی رویدانان هەبیت و دەست بڤەگێرانێ‌ بكەت. ئەڤ جورێن نڤیسینێ‌ ژی بو خواندەڤای گەلەك یێ‌ گرنگە و خواندەڤایی نەچار دكەت، خوە دناڤ وێ‌ رۆمانێ‌ دا ببینیت و دهەمان دەم ژی دا، گومانێ‌ لدەف وی پەیدا دكەت، كو خوە لجهێ‌ وی كەسی دبینیت و رەنگە دهندەك دەلیڤان دا، هەست ب شەرمێ‌ و پاشڤە زڤرینێ‌ بكەت، كو ئەو بەشەك بیت ژ وێ‌ كەساتیێ‌ و تا وی سەردەمێ‌ داڤێن رۆمانێ‌ تێدا هاتینە نڤیسین. ئەڤ شێوازێ‌ هەنێ‌ ژی، هەمی خالێن لاواز و یێن بهێزێن وی كەسی بو خواندەڤای بەرچاڤ دكەت و خواندەڤا نهێنیێن وی كەسی دزانیت و تا وی راددەی گومان دوێ‌ چەندێ‌ دا بیت، كو خواندەڤا چاڤێ‌ خوە لهندەك پەرەگرافان نقینیت و هەست ب شەرمێ‌ بكەت، كو رویدان بەشەك بن ژوی. نڤیسینا بجهـ ناڤێ‌ كەسێ‌ دوێ‌، خواندەڤای نەچار دكەت، كو پێنگاڤ پێنگاڤ دگەل رویدانێن رۆمانێ‌ بەردەوامیێ‌ بكەت، تا دگەهیتە دوماهی لاپەر و بهزرا من هەلبژارتنا ڤی شێوازی بو ڤێ‌ رۆمانێ‌ ئەگەر ب مەرەم بیت یان نە، رۆماننڤیس یێ‌ شیایی خواندەڤای ب خواندنا ڤێ‌ رۆمانێ‌ ڤە گرێبدەت، بتایبەت، كو رۆماننڤیس ئێك ژ چیروك نڤیسێن دەڤەرێ‌ یە و زمانێ‌ وی یێ‌ نڤیسینا كورتە چیروكێ‌، ئێك ژوان زمانانە، كو خواندەڤای نە وەستینیت یان ل نیڤا رێ‌ بهێلیت.

• رۆمانا داویا شەرڤانەكی یا رۆماننڤیس (عسمەت محەمەد بەدەل)، ژ لایێ‌ ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد/ دهوك ب رێزبەندیا 30 ل سالا 2005ێ‌، ب 118 لاپەران هاتیە چاپكرن. 

تێبینی:

دروژناما وار ژمارە 1242 دا هاتیە بلاڤ كرن