2014/12/09

گەفێن كوچبەریێ‌ و عەقلەكێ‌ بابسالاری گەریانەك بو ناڤ لاپەرێن رومانا (ژڤانەك بۆ دوماهیا شەڤێ‌)

رومانا (ژڤانەك بۆ دوماهیا شەڤێ‌) یا رومانڤیس (ئاواز مستەفا بەرواری)، ئێك ژوان رومانا یە، كو من ددەمەكێ‌ كێم دا، هەمی بەرپەرێن وێ‌ خواندین، هەر چەندە ئەز ئێك ژ وان كەسانم، بتایبەت ل دەڤەرا بادینان، ئەڤێن بەرهەمێن داهێنانێ‌ دنڤیسن، چ چیروك یان رومان و شعر، ئەز ژ نێزیك ناس دكەم یان من بەرهەمێن وان خواندینە، لێ‌ ئەڤە ئێكەم جار بو، ناڤێ‌ ڤێ‌ خانمێ‌ ب بەرچاڤێن من بكەیڤت. دەما من دەست بخواندنا ڤێ‌ رومانێ‌ ژی كری، رەنگە هزرەك بو من دروست ببیت، كو ئەز ل خواندنا وێ‌ یێ‌ دوو دل بم یان من هزر كربیت، كو دێ‌ دنیڤا رێ‌ دا، ئەم ئێك هێلین. ژبەركو رومان ژ 278 لاپەران پێك دهات و دەم بو خواندنا وێ‌ دڤییا و ناڤێ‌ روماننڤیسێ‌ ژی بو من، یێ‌ نوی بو و من گومان كربیت، كو بەرهەم دێ‌ یێ‌ ساددە بیت. لێ‌ یا راستی بیت، چەند من لاپەرەكێ‌ وێ‌ خواندبا، ئەز بەرەڤ لاپەرێ‌ دی ڤەدچووم و تا من گەهاندیە دوماهی نڤیسین، ئەو ژی هاتبو نڤیسین "شەمبی"، من پەرتوك بجهـ نەهێلا و من خوە ل چ خواندن و نڤیسینێن دی نە كرە خودان، تشتێ‌ ئەز ب خواندنا رومانێ‌ ڤە گرێدایم ژی، ئێك: چیروكا وێ‌ یا كارتێكەر بو و دەربرین ژ دورهێلێ‌ كومەلگەهێ‌ كوردی و دەبەدەریێ‌ دكر، دوو: خالا دوێ‌ لدەف من گرنگییا خوە هەبو، ئەو ژی شێوازێ‌ دارشتنێ‌ بو.

پەرتوك ژلایێ‌ رێڤەبەریا چاپ و بلاڤكرنێ‌ ل دهوكێ‌، لدویڤ، رێزبەندیا 106 ل سالا 2014ێ‌ هاتیە چاپكرن، رومان بخوە ل سەر كچەكێ‌ یە، ناڤێ‌ وێ‌ مانوشە، دەیكا وێ‌ ئەرمەنی یە و بحەژێكرن بابێ‌ وێ‌ بو خو ئینایە و دگەل دایكبونا وێ‌، تەمەنێ‌ دایكا وێ‌ ژی بدوماهی دهێت و تا مەزن ژی دبیت، نزانیت كو ئەو ژنا ئەو مەزن كری، ئەوا دبێژیتێ‌ دادێ‌، نە دەیكا وێ‌ یا دروستە. چیروكا وێ‌ ژ ئیرانێ‌ دەست پێدكەت، وەك هەمی كوردێن ژ بەر رژێما عیراقێ‌ ئاوارەی وی وەلاتی بوین. چیروك بەحسێ‌ هزركرن و باب سالاریێ‌ دكەت، كو ژن، كچ خودانێن بریارێن خوە نەبن. بەحسێ‌ كورەكێ‌ ئیرانی دكەت، كو بویە ئەگەر، بابێ‌ وێ‌، وێ‌ دگەل مامێ‌ وێ‌ بو كوردستانا عیراقێ‌ فرێبكەت، ژوێرێ‌ ژی، ئەو شوی ب پسمامێ‌ خوە بكەت، كو ناڤێ‌ وی كاروانە و ل ئەلمانیا دژیت، لێ‌ بو سالەكێ‌ پسمامێ‌ وێ‌ دەما ژ ئەلمانیا ڤەگەریاری، كو مامەلێن وێ‌ دروست بكەت و ژیانا هەڤژینیێ‌ پێك بینن و وێ‌ ژی دگەل خوە ببەت، لدویڤ حەزا وێ‌، سالەكێ‌ ل كولیژێ‌ بو خواندنا خوە دمینیت. دڤێ‌ سالا خواندنێ‌ دا، كورەك حەژێكرنا خوە بو دیار دكەت و ئەو ژی حەزكرنا خوە بو ڤی كوری دیار دكەت، لێ‌ بیركرنا وێ‌ بو هەلویستێ‌ پسمامێ‌ وێ‌ یێ‌ ل ئەلمانیا و حەزا وێ‌ بو تەمامكرنا زانكویێ‌ بو بجهـ ئینای و مەزاختیێ‌ زانكویێ‌ ژی وی ب ستویێ‌ خوە ڤە گرتی و ژبەركو دناڤ مالا مامێ‌ خوە دا دژیت و بابێ‌ وی ژبەر ڤێ‌ شیكرنێ‌ بو كوردستانا عیراقێ‌ فرێكریە، داخازێ‌ ژ پسمامێ‌ خوە دكەت، ژ وەلاتێ‌ ئەلمانیا ڤەدگەریت و هەڤژینیێ‌ پێك دئینن و هەمی تشت بلەز پرێڤەدچن و بەرەڤ وەلاتێ‌ خەریبییا دچیت، لوێرێ‌ ژی، خودێ‌ كچەكێ‌ ددەتە هەردویان و پشتێ‌ حەژێكرن و ژیانەكا خوش و ئارام، كچ خالەتا پسمامێ‌ وێ‌، دهێتە دناڤ ژیانا وان دا، دبیتە ئەگەر كو هەڤژینێ‌ وێ‌، بەرەڤ كێشانا ماددێن بێهوشكەر ڤە دچیت و ژیانا وان دهێتە سەرو بن كرن و دهێتە بەردان و بو كوردستانێ‌ دهێتە ڤەگەراندن. ل ڤەگەریانێ‌ ژی، دایبابێن وێ‌ ژی ژ وەلاتێ‌ ئیرانێ‌ ڤەدگەریابون بو ئاخا باب و باپیرێن خوە و لڤێرە دا خوە ژ خەموكیێ‌ رزگار بكەت، بەرەڤ كاركرنێ‌ دچیت و بو خوە ل كارەكی دگەریت، ل ماركێتەكێ‌ هەڤالا خوە یا ئێكانە بناڤێ‌ (سولاڤ) دبینیت، سولاڤ هەڤالا زاروكینیێ‌ و خواندنێ‌ بو، هەر ل دەربەدەریێ‌ ل ئیرانێ‌، هەڤبەشی نهێنیێن وێ‌ ببو و نێزیكترین هەڤال بو، پێكڤە ل وێ‌ ماركێتێ‌ كار دكەن، دگەل روژان، وی كوری دبینیت یێ‌ ل زانكویێ‌ بو سالەكێ‌ حەژێكرن دگەل دا كری و پاشی دوبارە دەست ب حەژێكرنا خوە كرین ڤە، دگەل روژان ژی، خەبەرێ‌ گەهاندنا مرنا كەچا وێ‌ دگەهیتێ‌، كو گەلەك خەم ژبەر خوارین، سەرهلدانا نەخوشییا پەنجەشێرا دناڤ خوینێ‌ وێ‌ دا پەیدا دبیت و خەبەرێ‌ دوبارە هاتنا پسمامێ‌ وێ‌ بو ناڤ ژیانا وێ‌، خەبەرێ‌ ساخیا كچا وێ‌ و ڤەشارتنا نەخوشیا خوە یا كوژەك، هەمی تێكەلی دوماهییا رومانێ‌ كرینە.
دڤێ‌ رومانێ‌ دا، هەر چەندە، ب زمانەكێ‌ سادە و تەكتیكەكا سادە یا ڤەگێرانێ‌ هاتیە نڤیسین، لێ‌ ئەڤ چەندا هەنێ‌ ل نیڤا رومانێ‌ و دوماهیێ‌ رومانێ‌، برەنگەكێ‌ دی و تەكتیەكا جوانتر دهێتە بەرچاڤ، كو مروڤ هەست بهەناسەیێن درێژێن رومان نڤیسێ‌ دكەت، كو چەند ناڤبرەك ژ رومانا خوە نڤیسایە، حەزێن وێ‌ بو تەمامكرنا ناڤبرا دی زێدەتر بوینە یان كو مروڤ هزر ناكەت، ببیتە ئێخسیرا وەستیانێ‌ دنڤیسینێ‌ دا یان ژی داخباربون ب لایەنەكێ‌ ژیانا چیروكا رومانێ‌ ڤە، كو بزمانێ‌ (من) هاتیە نڤیسین، بەلكو، هەر كەس دشێت هەست ب وێ‌ چەندێ‌ بكەت، ئەڤ رومانا هەنێ‌، ب قەلەمەكی هاتیە نڤیسین، كو ڤیایە داهێنانێ‌ بكەت، برییا ڤێ‌ داهێنانێ‌ ژی چەند بابەتان ب ئازرینیت، ڤیایە دەرگەهی ل سەر چەند پرسگرێكان ڤەكەت، ژوان ژی، باب سالاری، ئاریشەیێن كوچبەریێ‌، خو گونجاندن دگەل جڤاكێن دی، جوداهییا دناڤبەرا كور و كچان دا، وەفاداری و لدوماهیێ‌ هەست كرن ب شاشیێن خوە، كو بهزرا من، روماننڤیسێ‌ دڤانە هەمیان دا شییا بو پەیاما خوە بگەهنیت و بتایبەت ژی، ددان پێدانا بابێ‌ قارەمانا رومانێ‌ دا، كو پەیامەكە، دڤێت كومەلگەهـ بیر ل ژدەست دانا هندەك رەوشت و تیتالێن خوە ببیت.
دڤێ‌ رومانێ‌ دا، گەلەك تشت دهێنە بەرچاڤێن مروڤی، كو مروڤ خوە دناڤ دا ببینیت و مروڤ ب هەست و نەست، ببیتە بەشەك ژێ‌. دكومەلگەهێ‌ مە یێ‌ كوردەوای دا، بدەهان چیروكێن ژڤی رەنگی هەنە، دەما بەدبەختی دهێت، ژ چەندین لایەنان ڤە هێرشی مروڤی دبن و هەر ئەو بەدبەختییا هەنێ‌ ژی بو یە، رومانڤیسێ‌ شیایی، ئێك ژ دەهان چیروكێن قەومای ڤەگوهێزیت و داهێنانێ‌ دڤەگێران و نڤیسینا وێ‌ دا بكەت.
تێبینی
دروژناما وار ژمارە 1229 دا هاتیە بلاڤكرن