2013/01/31

ئاشتی گرماڤی و هونەرێ‌ ڤەگێرانێ‌


عبدالرحمن بامەرنی
(بیابان)
گەلەك كرێت ل سەر پێن
ژیانێ‌ خوە چپلاق كر بوو
مریا دگوت..
ئێدی ئەم بۆ ڤێ‌ تیقە لیقا بیابانێ‌
نڤێژێن بارانێ‌ ناكەین..
ئەڤ پارچە شعرە، كوپلەیەكە ژ شعرەكا هوزانڤان ئاشتی گەرماڤی ل روژا 14/8/2011 ێ‌ د روژناما وار دا بناڤێ‌ (چەند پوستەرە شعر)، هاتیە بەلاڤكرن. د خاندنەكا دەستپێكی دا بو ڤێ‌ شعری، گوتنەكا میشێل فوكوی دهێتە بیرا مروڤی، دەما دبێژیت: (شەهرەزاد تا چیروكەكا خوە ڤەدگێریت، مە بەرەڤ نهێنیێن مەعریفی ڤە دبەت). دڤی كوپلەیێ‌ شعری ژی دا زێدەتر ئالاڤێ‌ ڤەگێرانێ‌ یێ‌ خورتە و دا بزانین ئەو چ مەعریفەیە هوزانڤانی دڤی كوپلێ‌ شعرێ‌ دا بكار ئینای، دڤێت ل بەراهیێ‌ بزانین ڤەگێران بخو چیە و ڤەگێرانا شعری چی یە و ئەگەر ڤەگێرانا هەر چیروكەكێ‌ هونەر بیت، ئەڤە ڤەگێران د شعرێ‌ دا ژبلی هونەری بخوە ژی مە بەرەڤ هونەرەكێ‌ دی ڤە دبەت ئەو ژی زمان، شەنگستێ‌ زمانی ژی گرێدای بەرفرەهیا ئاستێ‌ مەعریفی لدەف هەر ئێك ژ مە و دەربرین و هزر و بیركرنەڤەیا مە بو تشتان، بیركرنەڤەیا مە بو وان هەمی تشتان یێن هەستێن مروڤی و خەیال و دەربرینێن مروڤی مژول دكەن، هەر چەندە هونەرێ‌ ڤەگێرانێ‌ بهویربینانەتر د شعرێ‌ دا دهێتە تەوزیفكرن، ئەگەر رومانێ‌ یان كورتە چیروكێ‌ وەربگرین.

ئەگەر هندەك ئالیێن كورتێن ڤێ‌ شعرێ‌  وەربگرین وەك شلوڤەكرنەك سەرپێ‌، هوزانڤانی بیابان وەك نمونە بو ڤەگێرانا خوە یا شعری تەوزیفكریە، بیابان دڤی وێنەیێ‌ شعری دا جهێ‌ قارەمانی وەردگریت و چەندین ئەكتەرێن دی خزمەتا ڤێ‌ چیروكێ‌ دكەن، ژوانە (پێن ژیانێ‌، چبلاق، مری، تیقە لیق و نڤێژێن بارانێ‌). ئەڤ ئەكتەرێن هەنێ‌ ژی زێدەتر خەیالی نە و ئەو تشتن یێن سنعەتكاریا هوزانڤانی پێڤە دیار و هەول دای ژ خەیالا خوە گیانەكی بدەتە ڤێ‌ تابلویێ‌ وی دروست كری. ئەگەر زێدەتر وەك تشتێ‌ بەرچاڤ و دویر ژ خاندنا دوێ‌ ڤی تابلوی بێخینە بن قەلەمێ‌ خوە، دێ‌ بینین هوزانڤانی بیابان وەك نمونەكا زیندی ئینایە كا چەند كەسان خوە قوربانی وێ‌ كریە، كو شوینكاتی لێ‌ پەیدا ببیت و نیشانێن ژیانێ‌ لێ‌ هەبن. هوزانڤان ژ عەقلیەتا كومەلگەهێ‌ خوە دویر نەكەفتی یە و چ ب مەرەم یان ژ باندورا وێ‌ عەقلیەتێ‌ بخوە هەر بزمانێ‌ كومەلگەهێ‌ خوە و بیروباوەرێن وی هاتیە ئاخفتن، دەما هندەك ڤەگێرانان بەرچاڤ دكەت، ئەو ژی دەما (چبلاق)، زێدەتر ژی ئەم ڤی سالوخەتی بو جڤاكێ‌ روژئاڤا بكاردئینین و ئەم خوە ب رەوشت و تیتالێن كوردەواری ڤە گرێددەین و ترس ژ خودێ‌، كو ژ مە دخازیت ئەم ب ستارە بین و هەر وەك  مەزن دبێژن (د سەر پێن خوە دا نەچین)، تیقەلیقا بیابانێ‌ ژی هەر دوپاتكرنە بو سەرداچوونێ‌ و بێ‌ منەتیێ‌ بەرامبەر وان عرف و عەدەتێن مروڤ دناڤ دا دژیت. مریا چ گوت؟ ئەڤە دێ‌ ئەو نهێنی بیت یا شاعری هێزا ڤێ‌ ڤەگێرانێ‌ دایە پال تشتەكی كو د ژیانێ‌ دا نەماین و بتنێ‌ چاڤێ‌ وان ل ئاخرەتا وان و خێرو گونەهێن وان. (ئێدی ئەم بو تیقەلیقا ڤێ‌ بیابانێ‌.. نڤێژێن بارانێ‌ ناكەین)، ئەگەر ئەڤە گوتنا مریان بیت دەربارەی تشتەكی كو هێش یێ‌ زیندی یە و ژیانێ‌ دبەتە سەر، ئەگەر ئەڤە پەیامەك بیت ل سەر زارێ‌ مرییان هوزانڤانی ڤیا براگەهینیت، گەلو هین بێژن ئەو چ پەیامە ئەڤ كەسێن وەغەرا داویێ‌ كری ب مە زیندییا رابگەهینن، ئەو چ دان پێدانە كو خەلكەك هەبیت و زانست یێ‌ پێڤە سەرقال بیت كو گەلەك پارە ژی بو بهێنە مەزاختن بتنێ‌ بو ماوێ‌ پێنج خولەكان ژی بیت مری بشێن ب زمان بكەڤن و دان پێدانێ‌ بكەن، دڤی وێنەی ژی دا، هوزانڤان شیایە ب ژیرانە و ب سنعەتكاری و ب هەروە، دان پێدانا مری برێكا ڤەگێرانێ‌ ئاشكرا بكەت كو ئاگەهیان بدەنە مە ئەڤێن زیندی و ئەڤە یە ژی ئەو پەیاما ب سنعەتكارانە و وێنەكێ‌ تژی رامان (ئاشتێ‌ گەرماڤی) برییا ڤێ‌ شعرێ‌ ڤیایی بگەهینیت.

ليست هناك تعليقات: