بحث هذه المدونة الإلكترونية
هایكویێن شەمال ئاكرەی
عبدالرحمن بامەرنی
دەما ئەم بەحسێ شعرێن هایكو دكەین ئێكسەر ئەم بەرەڤ هوزانڤان (شەمال
ئاكرەی) ڤە دچین، هەر چەندە هندەك هوزانڤانێن دی نمونێن نڤیسینا هایكویێ ل
دەڤەرا مە هەنە، لێ ئەز باوەردكەم ڤی هوزانڤانی زێدەتر شیایە دڤی جورێ
نڤیسینێ دا خوە بینتە پێش. ژ تایبەتمەندیێن وێ ژی، شعرا هایكو زوی
كارلێكرنێ ل هەستێ خاندەڤای دكەت، بكورتیا خوە و پێش كێشكرنا وێنەیەكێ
بلەز و ژ نشكەكێ ڤە، زمانەكێ سادە و تژی، وێنەیەكێ روهن و بێ گرە و
مژەوی، خالا ژ هەمیێ ژی سەرنج راكێشتر ئەوە، ئەڤ جورە شعرە وەك تشتەكێ
زیندی، روحانی، ژ ناخێ هوزانڤانی ئێكسەر بو هەستێن خاندەڤای دهێتە
ڤەگوهاستن و ژبەر كو نڤیسینا ڤێ جورێ شعرێ ژ (3 ـ4) رێزان نابوریت،
خاندەڤا خوشی و تامەكا بلەز ژێ وەردگریت. ئەگەر چەند هایكویەكا ژ
(سیتافكێن دوهی و ئەڤرو) ژ پەرتوكا (هایكو ـ هەلبەست) یا هوزانڤانی
وەربگرین، د هایكویا (خەیال) دا دبێژیت:
(خەیالا من نەڤێت... ژ
بیرهاتنێن تە بزڤریت... لەوڕا ئەز چ جار نە لڤێرێ مە). ئەگەر وەك وێنە ل
سەر ڤێ هایكویێ راوەستین و سەحكەینە هونەرێ شعری یێ پێ هاتیە نڤیسین.
هوزانڤانی خەیال ئینایە بو عەشق بونا خوە، بو تشتەكی دناڤبەرا وان هەردویان
دا رویدا بیت، لڤێرە خەیال مەسجەكا بلەز و ئارمانج بەرە. ب نڤیسینا ڤێ
هایكویێ، هوزانڤانی رێكا خوە كورت ڤەبریە و شیایە زوی تشتەكی بكەتە
ددەستێ خاندەڤایێ خوە دا، یێ دبێژیت من یا خوە دایە دەست خەیالێ و ئەو
گاڤەك بو و رویدانەك بو و من نەڤێت ژێ بزڤرم. لڤێرە پێدڤی چ شروڤەكرنان
نابیت و خاندەڤایێ وی ژی ناوەستیت و ئەو ژی دشێت خەیالێن خوە تێكەلی
بیرهاتنێن خوە بكەت، كو هەر ئێك ژ مە هندەك ژ قولاچكان هەنە و خەیالا مە
حەز دكەت، هندەكێ لێ بمینیت.
ئەگەر زێدەتر ل سەر شعرا هایكو
راوەستین، بلیمەتی و ئاستێ مەعریفی و ئەزمونا شاعری گەلەك پێدڤی یە كو
هایكویەكا جوان بهێتە نڤیسین. ژبەر هندێ ژی دێ گەلەك جاران هندەك
هایكویان بینین كو هەمان خوشی و تام و چێژ دناڤ دا نینە یان وێنەیەكێ
لاوازە، ئەم دشێین بێژین هایكو دڤێت یا ئارمانجبەر بیت و زوی كارلێكرنێ
دگەل خاندەڤای بكەت، ئەگەر هایكویەكێ لاواز یێ هوزانڤانی وەربگرین، دەما د
هایكویا (داگیركرن) دا، دبێژیت:
دەما تبلێن من
پەیاسا دنێڤ پۆرا تە دا دكەن،
تەزینك لەشێ من داگیر دكەن.
ئەگەر ل سەر ڤی هایكوی راوەستین، راستە وێنەك جوان و عاشقانەیە، مەسجەكا
جوانە بو كەسەكی كو حەژێكرنا خوە بو هەڤالا خوە دیار بكەت و هەمی مەرجێن
هایكویێ دناڤ دا هەنە و وێنەكێ شاعیرانە یێ دروست و بێ كێماسی یە، لێ
ئایا وێنەیەكە كو زیندیبون تێدا بیت! مەرەما من ژ زیندیبونێ ژی ئەوە كو
مروڤ بشێت تشتەكێ نوی بینتە زمان و هەر چەندە (پیاسە دناڤ پورا وێ را،
تەزینك، داگیردكەن)، كو ئەڤە بخو وێنەیێن نوی نە، لێ لایەنەكێ لاوازیێ
پێڤە دیارە، ئەو ژی ژبلی یاریكرنا ب پەیڤان، هوزانڤان نەشیایە تشتەكێ نوی
زێدە بكەت و وەرگرتنا خوشیێ بو مە یێن خاندەڤا دێ خوشیەكا رێژەی بیت،
ژبەر كو ئەگەر وێنێ (پیاسە دنێڤ پورا وێ دا) ژێ ڤەدەركەین، چ تشتێ نوی
نابیت و تا ئاخفتن دگەل رەگەزێ دی بو هندەكان تەزنكێ ب سەر لەشێ وان دا
دئینتە خار. د بەرامبەر دا ئەگەر ل هایكویەكێ دی ب ناڤێ (تسونامی)، سەح
بكەین:
ل وێ سپێدێ
روندكێن من و تە..
بۆ وان و..
بۆ دەست ژ ئێك بەردانا مە دبارین.
هایكویەكا گەلەك گەلەك جوانە و دیتنا ڤێ هایكویێ بەسە كو ئەمێن خاندەڤا
تامەكێ و خوشیەكێ ژێ وەربگرین، وێنەیەكە نە بتنێ ئینانا دوو رویدانانە
دئێك پارچە شعر دا، ئێك مروڤایەتی و ئێك ژی عەشق بونا وی، بەلكو هێزا ڤێ
وێنەی دئینانا یان گرێدانا ڤان هەردوو بویەران دئێك دەمدا یە و پێناسەكرنا
هەستێن مروڤی تێدا دیارە، مروڤ ئەگەر چەند بیر ل مروڤایەتیێ بكەت و چەند
بیر ل ئازادیێ و سەربەخویێ بكەت، د هەمان دەمدا مروڤ خودان هەستە و
كەسەكێ گەلەك نازكە و لایەنەكێ دی هەیە كو گەلەك جاران ئەو سەر پشكی هەمی
تشتەكێ دی كریە، ئەو ژی حەژێكرنە.
إرسال تعليق
