عبدالرحمن بامه‌رنى
خو نیاسین یان ژى لێگه‌ریان ل خوه. گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤى بابه‌تى سه‌رنجا من راكێشایه، ئایا ئه‌م وه‌ك هه‌ى، به‌سه كو ئه‌م خوه ناس بكه‌ین یان ژى دڤێت ل خوه یێ دروست بگه‌رین؟ پێنه‌ڤێت بو بیروكه‌یه‌كا بڤى ره‌نگى ژى، دڤێت ئه‌م د ناخێ كه‌سێن دى دا شاره‌زا بین و هه‌ر چنه‌بیت مه هه‌ڤبه‌ركرنه‌ك هه‌بیت، ده‌ما ئه‌م دهێین و پێناسه‌یه‌كێ د ده‌ینه خو.
تو یێ هه‌ى یان كو ئه‌و ژى یێ هه‌ى و لڤێره و دا كو بشێى د وى بگه‌هى، دڤێت به‌رى بزانى تو كى و ته چ دڤێت و ته دڤێت چ بێژى! هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ بابه‌ته دێ مه به‌ره‌ڤ هزره‌كا فه‌لسه‌فى یا دویر و درێژ ڤه به‌ت و چ گرێداى بابه‌تێ مه ژى نابیت، بویه بتنێ دێ وى لایه‌نى بنكێشك كه‌ین كو د شیان دا بیت بكه‌ینه د خزمه‌تا بابه‌تێ خوه دا، كو دێ بابه‌تێ مه زێده‌تر خاندنه‌ك شلوڤه‌كارى بیت، بو شعره‌كا هوزانڤان (شوكرى شه‌هباز)، بناڤێ (ئه‌و زه‌لامێ.. به‌رى دوو ده‌قیقا ل ئیشكێ زڤرى)، كو ئێك ژوان شعرانه، د دیوانا وى یا بناڤێ (كه‌ڤاله‌كێ رویس) دا، ل سالا 2005 ێ ل چاپخانا هاوار ل دهوكێ هاتیه بلاڤكرن.
هه‌ر ژ ده‌ستپێكا شعرێ، هوزانڤانى وه‌ك پێشه‌كیه‌ك زوم دایه سه‌ر دیمه‌نه‌كى كو ب مه‌ره‌م ڤیایه چیروكه‌كێ ژێ دروست بكه‌ت، هه‌ر وه‌كو دبێژیت: وێسكى و دویكێلا جگارا و له‌شێ رویسێ ڤێ ژنكا هه...
ژڤى وێنه‌یێ شعرى یێ ده‌ستپێكى، هوزانڤان یێ مه د به‌ته جهه‌كى كو كه‌سێن رومانسى و ئه‌ڤێن لدویڤ خوه‌شیا دچن و دیسان ئه‌ڤێن رێكخستنا ژیانا خوه ژ ده‌ست داى و زێده‌تر ئه‌و كه‌سێن لدویڤ له‌ززه‌تێن خوه یێن تایبه‌ت دچن. وێسكى برامانا سه‌رخوشى و مانه‌ڤه یا دگه‌ل خوه و گه‌له‌ك جاران ژى بو ره‌ڤینێ ژ ئازارێن له‌شى و ژ كه‌سێن ده‌وروبه‌ران دهێت. دویكێلا جگاران ژى نیشانه‌یه‌كه بو جهه‌كێ قه‌ره‌بالغ و له‌شێ رویسێ ڤێ ژنكا هه‌نێ ژى، كو شاعرى گه‌له‌ك جاران ئێخستیه به‌ر چاڤكێ كامیرا خوه، كو ئه‌ڤ جهه وه‌ك مه‌لهایه‌كا شه‌ڤێ یه و بتنێ دیمه‌نێ ئێك كچ ئینایه به‌ر زوما ڤێ شعرێ، دیار دبیت كو ئه‌و كچا هه‌نێ ب سوزانیه‌كێ ڤه ناچیت كو ئاماژه ب دویكێلا جگاران یان ژى هه‌بونا گه‌له‌ك زه‌لامان و لڤێره ئه‌و ژنا هه‌نێ، دبیت سه‌ماكه‌ره‌ك بیت و ب رویساتیا له‌شێ خوه، چاڤێن هه‌میان بو خوه كونترول بكه‌ت. ئه‌گه‌ر ل ڤێ دیمه‌نى ژى ڤه‌گه‌رین ژ هه‌مان شعر، ده‌ما هوزانڤان دبێژت:
ئه‌و زه‌لامێ هوین دبینن ب ره‌خ منڤه
یێ روینشتى
روناهى ژ لێڤێن وى ناگریت ژبه‌ر سمبێلا
چاڤێت وى عه‌ورێ ژ عه‌سمانا دزى
له‌شێ ژنكێن رویس د خودیكارا نابینیت
بو ئاشكراكرنا تشتێن نوى و نیشاندانا رویێ خوه، نه وه‌ك ئه‌وێ ئه‌م د خودیكان را دبینین، دڤێت مه خاندنێن جوداتر هه‌بن، هزرێن ڤه‌كرى تر، پاقژتر، یا گرنگ، ده‌ما تو دناڤ خه‌لكه‌كێ دى دا بى، جوداتر ژ ئه‌وێ تو دناڤ دا مه‌زن بوى و دگه‌ل دا راهاتى، دڤێت ته هزر و بیركرنێن نزیكى وانه هه‌بن، دا ته شیانێن خوه گونجاندنێ دگه‌ل دا هه‌بن. بو ڤێ پێنگاڤێ ژى، دڤێت نیشانا ژێبرنێ د سه‌ر هنده‌ك تشتان رابینى و هنده‌كان ژى، چاڤێ خوه لێ بنقینى و هنده‌كان ژى بێخیه بن ره‌خنه یا خوه ڤه و هنده‌ك ژى لده‌ف ته د په‌سه‌ند بن. هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ چه‌ند رێزه‌كه، ئه‌و خاندنه ده‌ما مروڤ دگه‌هیته ڤى وێنه‌یێ شعرى، وه‌ك خانده‌ڤا، كو هوزانڤانى ڤیایى مه لێ براوه‌ستینیت و یێ مه ب كه‌ساتیه‌كێ ئاشنا دكه‌ت! لێگه‌ریان ل وێ كه‌ساتیێ ژى، نه رامان ژێ ئه‌وه، ئه‌و بێژیته مه ئه‌ڤه ئه‌ز شیام خوه ئاشكرا بكه‌م، چنكو ئه‌م یێ ل ده‌ستپێكا شعرێ و دیاره ته‌كتیكا شعر ل سه‌ر هاتیه نڤیسین، هه‌مان ته‌كتیكا فلمانه یان ژى چیروكێن د شه‌ڤبێریان دا مه گوهـ لێبوین، كو ل پێش وه‌خت، ده‌رهێنه‌ر یان چیروك بێژ هنده‌ك كاغه‌زان دكه‌ته د ده‌ستێ مه دا، كو ئه‌مێن بینه‌ر یان گوهگرتى، نه ڤه‌قه‌تیێن و ب بینه ئێخسیرێ حه‌ز و هزركرنێن خوه. ئه‌گه‌ر جاره‌كا دى و وه‌ك خانده‌ڤا لڤى وێنه‌یێ مه به‌رچاڤركى ڤه‌گه‌رین، شاعرى دڤێت برێكا وى پیره‌مێرى، مه ژ هنده‌ك ره‌وشت و تیتالێن داخستى ژ عه‌قلیه‌ته‌كا داخستى ده‌رباز بكه‌ت، هه‌ر وه‌كو ئه‌و هزر دكه‌ت ئه‌و عه‌قلیه‌تا هه‌نێ ژى یا داخستى یه، هوزانڤان بو ڤێ چه‌ندێ ژى، دوو دورهێلان به‌رچاڤ دكه‌ت. ده‌ما دبێژیت (ئه‌و زه‌لامێ هوین دبینن بره‌خ من ڤه)، یان كو هول یان ئه‌و باره یا تژى مروڤه و دیاره ب مه‌ره‌م هوزانڤانى دڤێت بو خانده‌ڤایێن شعرا خوه، زومێ بده‌ته سه‌ر وى زه‌لامى، هوزانڤان درێژیێ بڤى وێنه‌ى دده‌ت و ب ئینانا ڤى وێنه‌ى ژى (روناهى ژ لێڤێن وى ناگریت ژبه‌ر سمبێلا)، پشتى به‌رێخودانه‌كا باش ژى، شاعر ل سه‌ر بێ سه‌روبه‌ری و بێ ده‌ستهه‌لاتیا وى زه‌لامى د ئاخڤیت و هه‌ر وه‌كو دبێژیته مه، ئه‌ڤ زه‌لامه نه یێ ڤان جهانه! یێ كه‌ساتیا وى ره‌ت دكه‌ت، ب نه‌زان، كه‌مته‌ر خه‌م، گه‌مژه‌ى و و ووو و یێ دهێت ڤى زه‌لامى بو مه پێناسه دكه‌ت، كو د خو بخو دا پێناسه‌كرنا ڤى جوره مروڤى ژ دورهێلێ نوكه ئه‌م تێدا دژین، نه یا دویره و پێدڤى ناكه‌ت بتنێ ئه‌گه‌ر مه‌ره‌ما هوزانڤانى ب ئینانا ڤى وێنه‌ى ئه‌و نه‌بیت، كو هه‌ڤبه‌ركرنه‌كێ بده‌ته دناڤبه‌را دوو عه‌قلیه‌تان دا.
ئه‌گه‌ر وێنێ سمبێلێن وى زه‌لامى بو پێناسه‌كرنا عه‌قلیه‌ته‌كێ بن، لێ ده‌ما هوزانڤان دبێژیت (چاڤێت وى عه‌ورێ ژ عه‌سمانا دزى.... له‌شێ ژنكێن رویس د خودیكارا نابینیت). هوزانڤان یێ مه ل به‌رامبه‌ر كه‌ساتیه‌كێ د راوه‌ستینیت كو ئه‌و بخوه یێ پێ رازى نینه و حه‌ز دكه‌ت، هنده‌ك ژ بیروباوه‌رێن خوه ل پشت خوه بهێلیت و به‌شدارى عه‌قلیه‌ته‌كا دى ببیت، ئه‌ڤ وێنه‌یه بیرا من ل په‌رتوكا (عه‌لى لوه‌ردى) د ئینیت (مهزله العقل البشرى)، ده‌ما به‌حسێ گوندیه‌كى دكه‌ت، كو (حه‌لاوه) ل ده‌ف وى و ئه‌و گوندێ تێدا دژیت، ژ هه‌ر تشتێن خوش بو یه بو خارنێ و ده‌ما دهێته باژێرى، ل به‌رامبه‌ر دكانه‌كا بچویك د راوه‌ستیت و دبینیت كو دكانداره‌كى سێنیه‌كا تژى حه‌لاوه و ته‌رازیه‌ك بو فروتنا وێ یا لبه‌ر سینگى و بو ماوه‌كێ درێژ به‌رێ خوه دده‌ته ڤى دیمه‌نى و خودانێ دكانێ، ئه‌ڤ دكانداره خو كه‌چكه‌كێ ڤێ حه‌لاوێ ژى ناهاڤێته ده‌ڤێ خوه، هه‌مان ئه‌ڤ ڤه‌گێرا هه‌نێ ژى ل دیمه‌نێ ڤى زه‌لامى خوه یا دبیت، ئه‌و ژى (ژنكێن رویس)، لڤێره ژى هنده‌ك ژ وێ كه‌ساتیا هوزانڤانى ڤیایى دیار بكه‌ت، كو د كومه‌له‌گه‌هێ ئه‌و تێدا مه‌زن بوى، ژنكێن رویس بتنێ دخه‌ونان دا دهێنه دیتن و دڤێت ئه‌و خه‌ونه بو ئاڤێ بهێنه گوتن تا ئه‌و ژنكا رویس حه‌لالا مروڤى ژى بیت! د كومه‌له‌گێ هوزانڤانى دا، دڤیا بایه، هه‌مى روناهى بهێنه ڤه‌مراندن و رویساتى ئێك ژ تشتێن قه‌ده‌غه یه و گونه‌هـ یا ددویف را، لێ ده‌ما ژنكێن رویس ژبه‌ر سمبێلا و چاڤێن عه‌وركى نه‌هێنه دیتن، هوزانڤان یێ دبێژیت، ئه‌ڤ عه‌قلیه‌ته نه یا ڤان دیمه‌نایه و ئه‌ڤه نه ئه‌و كه‌ساتیه یا ئه‌م ل سه‌ر راهاتین و دڤێت ئه‌م خوه بگوهورین یان كو هوزانڤان برێكا شعرا خوه مه به‌رڤ جهه‌كێ ڤه دبه تكو بهزرا وى، ئازادى ل وێرێ به‌رقه‌رارتره، لێ دهه‌مان ده‌مدا، ڤان هه‌ردوو دورهێلان، ڤان هه‌ردوو عه‌قلیه‌تان هه‌ڤبه‌ر دكه‌ت كو ئازادیێ ژى مه‌رج و یاسا و رێسایێن خوه هه‌نه.
ئه‌گه‌ر خاندنه‌كا ده‌ستپێكى بده‌ینه ڤێ شعرێ و ژبه‌ر كو زێده‌تر ب ره‌نگێ ڤه‌گێرانێ هاتیه نڤیسین، دێ ڤه‌گێرانا وێ ژى وه‌ك چیروكه‌ك ب ساناهى تر بیت و هه‌ر دیسان د خاندنا ڤێ شعرێ و ئه‌گه‌ر مروڤ ل مێژویا نڤیسینا شعرێ ژى نه‌زڤریت، مروڤ دێ زانیت د چ ده‌م دا هاتیه نڤیسین، هه‌ر چه‌نده هوزانڤانى هه‌ولدایه ب ئینانا هنده‌ك هێمایان كو به‌رگه‌كێ نویاتیێ بده‌ته ڤێ شعرێ و به‌لێ ژبه‌ركو دنیا دیتنا هوزانڤانى د سنورێن باژێرێ وى دا بوینه و بتنێ ئه‌و تشتێن كێم بونه یێن وى د خه‌یالا خوه دا دروست كرین، وێنێن وى ژى ژ وى چارچوڤه‌ى، ده‌رناكه‌ڤن.
ئه‌ڤ وێنێ ل سه‌رى وه‌ك نمونه ژ ده‌ستپێكا شعرێ مه خاندن دایێ، دبیت ژ جارا ئێكێ خانده‌ڤا هزر بكه‌ت دێ ته‌ماشاى فلمه‌كى كه‌ت و ئه‌و فلمێ هه‌نێ ژى دبیت زێده‌تر بو كه‌سێن گه‌نج و سنێله هاتبیته ده‌رهێنان و دیسان ئه‌گه‌ر ته‌ماشاى شعرێ هه‌میێ بكه‌ین و ئه‌و هه‌مى وێنه‌یێن تێدا هاتینه ته‌وزیفكرن، هه‌مى د چارچوڤه‌كیدا نه و دبیت هه‌ر كه‌س و بێ ماندیبون د چیروكا شعرێ بگه‌هیت و هوزانڤانى خوه بهنده‌ك دیمه‌نان ڤه گرێدا یه و زێده‌تر، ئه‌و دیمه‌نێن هه‌نێ د نه‌لڤن. دیمه‌نێن نه‌لڤ ژى خوشیا ته‌ماشه‌كرنێ د ده‌نه ئه‌و كه‌سێ دخوینیت، ئه‌گه‌ر وه‌ك ڤێ شعرێ هاتبیته نڤیسین، لێ ترسا هوزانڤانى و دیتنا هوزانڤانى بو وان هه‌مى تشتێن ل ره‌خ و دورێن وى و ئه‌و تشتێن دكه‌ڤنه به‌ر چاڤێن وى، ئاماژه‌كن كو هوزانڤان ژ عه‌قلیه‌تا گوندێ خوه یێ ده‌رباز بویه ژیانه‌كا جوداتر ژیا وێ ئه‌وا ئه‌و تێدا مه‌زن بوى و ئینانا پاسپورتا قاچاغ ژى، ئاماژه‌یه كو یێ دوو دله، ئه‌گه‌ر بهێته گرتن و بتایبه‌ت هوزانڤان یێ دوو تشتان و دوو واقعان پێكڤه گرێدده‌ت (كچێن رویس، مه‌ى ڤه‌خارن، ئه‌و كچكا ل كوژى رونشتى و داخاز سكسى ژوى دكه‌ت)، د به‌رامبه‌ر دا (مرنا زه‌لامه‌كى، پاسپورته‌كا سه‌خته، پولیسێن ڤى باژێرى، كرینا ڤالیوما و ئه‌دریسێ من)، كو هه‌بونا ڤان هه‌مى دیمه‌نێن هه‌ڤدژ، نه ئارامیه‌كێ لده‌ڤ خانده‌ڤاى په‌یدا دكه‌ت و ئه‌ز باوه‌رم ئه‌گه‌ر ئه‌ڤه چیروكه‌ك ژى نه‌بیت! لێ شاعرى یا دیار كرى كو ئه‌ڤه تابلویه‌كه، كه‌رنه‌ڤاله‌كه. دبیت گه‌له‌ك ژڤان جوره تابلویان لدوور ئه‌ڤ كه‌سێن ده‌ربازى سنوران دبن كو دیمه‌نێن جودا و عاده‌تێن جودا دبینن! لێ ئایا هه‌مى د سه‌ركه‌تى بوینه و ئایا ئه‌ڤێن هه‌نێ چ چیروكێن خوه هه‌نه؟ هوزاڤانى هه‌ولدایه، وه‌ك تابلویه‌كى مامه‌لێ دگه‌ل ڤێ شعرێ دا بكه‌ت و كومه‌كا وێنه‌یێن پێكڤه گرێداى تێدا بێخته به‌ر چاڤكێ كامیرا خوه.
هوزانڤانى زێده‌تر سه‌نگ دایه سه‌ر هنده‌ك دیمه‌نان، هونه‌رێ شاعریه‌تا خوه و سنعه‌تكارییا خوه هه‌مى ژبو ته‌رخانكریه، كو بره‌نگه‌كێ جوان و لایقى خوینده‌ڤانێ خوه به‌رچاڤ بكه‌ت. ئه‌ز باوه‌ردكه‌م هه‌مى ئه‌و وێنه‌یێن شعرى یێن دڤێ شعرێ دا هاتینه ته‌وزیفركن، ب سنعه‌تكارى هاتینه كێشان و هوزانڤانى هه‌ولدایه گیانى پێ ب به‌خشیت.
مرن دڤێ شعرێ دا
چ ژ ئاگه‌هى یان بێ ئاگه‌هى، هوزانڤانى د گه‌له‌ك وێنێن ڤێ شعرێ دا، په‌نا بریه به‌ر مرنێ و مرن ژى ب رامانا مرنا بله‌ز و مرنا هێدى، ئه‌گه‌ر هه‌ر ژ تایتلێ شعرێ ده‌ست پێبكه‌ین، هوزانڤان زومێ دئێخته سه‌ر تشته‌كێ نه دیار و نه نیاس، نه نیاسى ژى لڤێره ب رامانا هه‌بون و نه‌بونا وان هه‌مى تشتان ئێك بیت، ده‌ما دبێژیت (ئه‌و زه‌لامێ.. به‌رى دوو ده‌قیقا ل ئیشكێ زڤرى)، هوزانڤان وه‌ك راكێشانا خوانده‌ڤایێ خوه، چه‌ندین تشتێن هلاویستى دهێلیته پرێڤه و نیشانا پرسێ و سه‌رسورمانێ لجهـ دهێلیت، هه‌ر وه‌كو د كومه‌لگه‌هێن روژهه‌لاتى ژى دا، ئه‌م ل سه‌ر راهاتینه كو مرن و هه‌بون و نه‌بون، پیروزى نه و ئه‌م بترس سه‌حدكه‌ینێ، لڤى وێنه‌ى ژى هه‌ر ژ تایتلى مروڤ دشێت به‌رده‌وامیێ بده‌ته خواندنا ڤێ شعرێ و دیسان مروڤ دشێت گوهداریا وێ ژى بكه‌ت، لێ شاره‌زاییا هوزانڤانى بو وى بازنه‌یێ ئه‌و دناڤ دا دژیت، دزڤریت، كو دزانیت خه‌لكى بڤى ره‌نگى پێخوشتره و پێش وه‌خت دزانیت، بازارێ تایتلێن بڤى ره‌نگى یێ خورته لده‌ف خانده‌ڤاى.
ئه‌گه‌ر ل چه‌مكێ مرنێ دڤێ شعرێ دا ڤه‌گه‌رین، دڤێت ل به‌راهیێ بزانین مرن چیه، چه‌ند جورێن مرنێ هه‌نه و هوزانڤانى بو خزمه‌تكرنا شعرا خوه و لێگه‌ریان ل كه‌ساتیه‌كا نوى و هه‌ڤبه‌ركرنا دوو عه‌قلیه‌تان په‌نا بو تشته‌كى بریه كو هه‌مى كه‌س ژێ بترسیت و هوزانڤانى ڤیایه د رێكا ئینانا چه‌ند وێنه‌ییان دا، په‌ردێ ل سه‌ر تشته‌كى راكه‌ت، كو بێهیڤیبون، خو نه گوهورین، نه ئارامى و عه‌قلیه‌تا كه‌ڤن كو روژانه مه گوهـ لێدبیت، چه‌ند كه‌س خوزیێن مرنێ رادگه‌هینن! خوزى ئه‌ز مربامه، ئه‌ڤ خوزیا هه‌نێ ژى بو حه‌زكرنێ و دیسان بو بێ ئومێدبونێ و نه گه‌هشتنێ و بێزاریێ و گه‌له‌ك گه‌له‌ك تشتێن دى دهێت، كو خه‌لك هزر دكه‌ت، گه‌هشتن ب وان تشتان یا ب زه‌حمه‌ته یان ژى رییا گه‌هشتنێ دده‌ستێن وان دا نینه. مرن بخوه، هێلانا هه‌مى تشته‌كى یه ئه‌وێن مروڤ دگه‌ل دا دژیا، هێلانا خێزانێ یه و هێلانا هه‌ڤالى و خوشتڤى و تورمبێلێ و ده‌وامێ و جاددێ و بازارى و هه‌ر تشتێ مروڤ دزانیت به‌شه‌كن ژ ژیانا مروڤ تێدا دژیت، ئه‌ڤه ئه‌گه‌ر مرن بیت، لێ مرنێ بخوه ژى چه‌ندین ده‌ستپێكێن دى هه‌نه، مروڤ حه‌ز دكه‌ت مرنا گه‌له‌ك تشتان، دیاردان، عه‌قلیه‌تان، ره‌وشت و عاده‌تان لپێش مرنا خوه ببینیت، دا ئاسوده‌ییا خوه بو ژیانێ رابگه‌هینیت، ب مرنا ڤان تشتان ژى یان ئه‌و تشتێن ئه‌م د هزرێن خوه دا بێ قیمه‌تیێ یان مرنێ پێ د به‌خشین، مه ئاسوده دكه‌ت كو ئه‌و نه ئه‌مین ئه‌ڤێن د مرن، هه‌ر چه‌نده مروڤ گه‌له‌ك به‌حسێ مرنێ دكه‌ت، لێ ئایا مروڤ زوى باوه‌ر ژى پێدكه‌ت، ب رامانه‌كا دى خو گرتنا ب ژیانێ ڤه، مرنێ ژبیرا مروڤى دبه‌ت؟ ئه‌گه‌ر ل وێنه‌یه‌كێ ڤێ شعرێ ڤه‌گه‌رین، ده‌ما هوزانڤان دبێژیت:
ئه‌و زه‌لامێ هوین دبینن ب ره‌خ من ڤه
یێ رونشتى
روناهى ژ لێڤێت وى ناگریت ژ به‌ر سمبێلا
چاڤێت وى عه‌ورێ ژ عه‌سمانا دزى
له‌شێ ژنكێت رویس د خودیكا را نابینیت
ئه‌ڤه ژى ئێك ژ وان جورێن مرنێ یه، ئه‌ڤێن مه بابه‌تێ خوه ل سه‌ر نڤیسى، ژبه‌ر كو بهزرا هوزانڤانى، ئه‌گه‌ر ئه‌وى زه‌لامێ هه‌نێ شیانێن به‌رێخودانا ژنكێن رویس نه‌ما بیت، هینگێ هه‌بون و نه‌بونا وى چ بهایێ خوه هه‌یه، ئه‌ڤه ژى بهزرا وى جوره‌كێ مرنێ یه، به‌لێ د هه‌مان ده‌م دا ئه‌وى زه‌لامێ هه‌نێ شیانێن ژیانێ ژى هه‌نه، به‌لێ ئه‌و خانه‌یێن هێزا دیتنا ژنكێن رویس دده‌تێ، ئه‌و خانه یێن مرین یان كو هنده‌ك ژ وى وه‌ك جه‌سته یێ مرى یه. هوسا د وێنه‌یه‌كێ دى دا هوزانڤان دبێژیت:
پیره‌مێرێ هه‌یێ بریێت وى سیبه‌رێ
ل مژویلانكا دكه‌ن
ب چاڤا دئاخڤیت
پێنا ل سیتافكا خو دده‌ت
هه‌كو له‌شێ خوه یێ بێزار دبینیت
(سیبه‌را برییا)، نیشانا پیره‌مێریێ و ناڤ سال ڤه چوونێ یه، ده‌ما ئه‌ڤ پیره‌مێره له‌شێ خوه یێ هه‌رفتى دبینیت كو هنده‌ك خانێن وى یێن ئه‌و زه‌لامینیا خوه تێدا د بینیت، یێ به‌ره‌ڤ نه‌مانێ ڤه دچن، ئه‌و ژ ژیانا خوه هه‌میێ بێزار دبیت و مرنا خوه رادگه‌هینیت، هه‌ر چه‌نده ئه‌گه‌ر داخاز ژێ بهێته كرن ئایا ته بڤێت نوكه ژیانا ته بستینین یان نه، دێ به‌رسڤا وى نه‌خێر بیت، لێ ئه‌و وێ چه‌ندێ راناگه‌هینیت كو یێ ساخه، ئه‌ڤه یه ژى ئه‌و تشتێ هوزانڤانى دڤێت بینیته زمان، كو نه هه‌ر تشتێ ساخ یێ ساخه و یێ ساخله‌مه، هوسا عه‌قلیه‌تێ ژى هه‌ڤبه‌ر دكه‌ت، نه ئارامیێ، بێزاریێ و به‌راوه‌ردركرنا ژیانا و خه‌ریبیێ. د وێنه‌یه‌كێ دى دا، هوزانڤان دبێژیت: (ئه‌ز نه یێ ته‌نا مه لڤى كه‌رنه‌ڤالى)، ئه‌ڤ نه ئارامبونه یان نه ته‌نابون ژى هه‌مان جوره‌كێ مرنێ یه، هه‌ر چاوان كو مه ل پێشیێ ژى گوتى، روژانه خه‌لك دبێژن ئه‌ز مرم، كو ئه‌ڤه ژى جوره‌كێ مرنێ یه كو ب حه‌ز بیت یان نه، ئه‌ڤ داخازییا هه‌نێ هنده‌ك ژ ژیانا وى په‌ركێش دكه‌ت.
ئه‌و زه‌لامێ به‌رى دوو ده‌قیقا
ژ ده‌رمانخانێ ڤالیوم كرین
دناڤ كابینا ته‌له‌فونێ دا نڤستى و
به‌رى دوو ده‌قیقا ل ئیشكێ زڤرى
ل كولانا به‌رامبه‌رى دێرێ هاتیه نڤستن
ئه‌درێسێ من یێ د به‌ریكێ دا
هه‌ر چه‌نده دڤى وێنه‌ى دا هوزانڤان یێ مرنا كه‌سه‌كێ دى رادگه‌هینیت، لێ ترس ژ ئاشكه‌رابونا وى كو ئه‌درێسێ وى د به‌ریكا وى كه‌سى دا یه، جوره‌كێ مرنێ و نه ئارامیێ د ده‌ته وى. هه‌ر چه‌نده گه‌له‌ك وێنێن دى یێن مرنێ و ره‌نگێن دى یێن بێ هیڤیبونێ و نه ئارامیێ دڤێ شعرێ دا دهێنه دیتن، كو هه‌مى ژى بێزاریێ و نه ئارامیێ ب خوانده‌ڤاى د په‌خشن، وه‌ك ڤى وێنه‌ى (جگاره لدویڤ جگارێ ل هنداڤ سه‌رێ من هه‌لامه‌تێن دوكێلێ نه). بهزرا هوزانڤانى ژى، ئه‌ڤ جورێ ڤه‌گێرانێ، ئه‌و نهێنى یه یا خانده‌ڤا دگه‌ل خاندنا ڤێ شعرێ به‌رده‌وامیێ پێ دده‌ت و ژلایه‌ك دیڤه، هوزانڤان یێ ڤان هه‌مى وێنه‌یان دكه‌ته د خزمه‌تا شعرا خوه دا، كو وى ب مه‌ره‌م دڤێت برییا ڤێ ڤه‌گێرانێ تشته‌كێ نوى و ب شعرا خوه ب به‌خشیت و د هه‌مان ده‌مدا، په‌یاما شعرا خوه ژى ب دروستى، بگه‌هینیت.
ڤه‌گێران دڤێ شعرێ دا
ڤه‌گێران لدویڤ پێناسا ئینسكلوپیدیا جیهانى (ویكیپدیا)، هاتیه (ڤه‌گێران هونه‌رێ چیروك دروستكرنێ یه). ژڤى روانگه‌ى ژى ئه‌م دشێین برییا ڤه‌گێرانێ وێنان بو هه‌مى تشته‌كێ مه مژویل دكه‌ت دروست بكه‌ین، ئه‌م دشێین وێنان بو رویدانان، بو خوشیان، بو نه‌خوشیان، بو گوهورینێ و هه‌مى تشته‌كى دروست بكه‌ین و هه‌ر ئه‌ڤ ڤه‌گێرانه نه ژى كو به‌رده‌وامیێ دده‌نه ژیانێ و تا نوكه مروڤ ل سه‌ر عه‌ردى ژیانێ دبه‌نه سه‌ر. ئه‌گه‌ر لهنده‌ك وێنه‌یان ڤه‌گه‌رین ژڤێ شعرێ، كو ژبلى جوانكرنا رویێ شعرێ، دبیت ب راكرنا وان وێنه‌یان ژى، شعر هێزا خوه ژ ده‌ست نه ده‌ت، وه‌ك:
ئه‌و بچویكێ هه‌نێ به‌رى دوو ده‌قیقا ل ڤێرێ
یارى ب سیتافكا خو دكر
جگارا كت كته دفروشیت و
بو زانینا هه‌وه
روژێ دوو پاكیتا دكێشیت
ژبلى ڤى وێنه‌ى گه‌له‌ك وێنێن دژى یێن سه‌ربه‌خو هه‌نه، ئه‌گه‌ر ژ شعرێ بهێنه راكرن یا نه، شعر دێ هه‌ر په‌یاما خوه گه‌هینیت، لێ شاعرى برییا ڤان هه‌مى ڤه‌گێرانان، یێ مه ل پێش كه‌رنه‌ڤاله‌كى د راوه‌ستینیت و ئه‌ڤ دوباره‌كرنه هه‌مى داینه به‌ر چاڤێن خانده‌ڤایێ شعرا خوه، كو هه‌مى ل جهه‌كى دگه‌هنه ئێك و په‌یاما شعرێ پێ دروست دبیت، ژبه‌ر كو هوزانڤانى هه‌ولدایه هه‌ر وێنه‌كى جوداتر ژ یێ دى، وێنه بخو باخڤیت و هه‌ر كه‌سێ ل به‌ر راوه‌ستیت، هه‌ست ب زیندیبونه‌كێ بكه‌ت كو وێنه یێ بو ڤه‌گێرانه‌كێ دگه‌هینیت.
هشیاریبون د شعرێ دا:
هشیارى د شعرێ دا، برامانا هشیاریبونا هوزانڤانى كا تا چ رادده شیایه ناڤه‌روكا بابه‌تێ شعرێ هه‌لبژێریت، دێ چاوان هوزانڤان شێت ژ رویدانه‌كێ یان دروستكرنا وێنه‌یه‌كى یان بابه‌ته‌كى رویدانه‌كا چاره‌نڤیسساز ئاشكرا كه‌ت و ژ ناڤ تشتێن به‌رزه‌بوى دا ده‌رئێخیت، دێ چاوان شاعر تشتى ژ نه دیار ئینیته به‌رچاڤ. پێنه‌ڤێت ژى هه‌مى ئه‌ڤ تشتێن ل سه‌ر عه‌ردى هه‌ین، ب جوره‌كى و دوا په‌یوه‌ندى ب ره‌فتارێن مروڤان ڤه هه‌یه، ئێك ژ ڤان ره‌فتاران و په‌یوه‌ندیان ژى، په‌یوه‌ندیا دناڤبه‌را مروڤى و جهى دایه، ئه‌ڤه ژى په‌یوه‌ندیه‌كا گه‌له‌ك خورته و هه‌ر ئه‌ڤ په‌یوه‌ندیه یه ژى كو گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤ جهێ هه‌نێ بو مروڤى دبیته ئه‌گه‌رێ نیگه‌رانیێ و خه‌موكیێ و بێزاریێ. جهـ و ئازادى گه‌له‌ك د گرنگن كو مروڤ ژیانا خوه دناڤ دا ببه‌ته سه‌ر، ئه‌گه‌ر هه‌ر ئێك ژڤان هه‌ردوویان ژى به‌رهه‌ڤ نه‌بیت، ئه‌ڤه دێ له‌نگیێ ئێخیته دناڤبه‌را ڤێ په‌یوه‌ندیێ دا.
ئه‌ڤ شعرا ل به‌ر ده‌ستێ مه ژى گه‌شته‌كه بو لێگه‌ریان لڤێ ئازادیێ، ئه‌و ئازادى دێ لكیڤه هه‌بیت و ئه‌و چ ئاسته‌نگن درییا هه‌ر ئازادیه‌كێ دا، ئه‌ڤ گه‌شته یه كو هه‌ر خانده‌ڤایه‌ك دشێت ب خاندنا ڤێ شعرێ ل سه‌ر هنده‌ك گرێكێن وێ راوه‌ستیت و وان هه‌مى تشتان ب بینیت كو هوزانڤانى دڤێت په‌یامه‌كێ بگه‌هنته مه. ژ ئه‌نجامێ خاندنا مه ژى بو ڤى ده‌قێ شعرى، شعر بخوه په‌یوه‌ندیه‌كا دانه‌بریه دناڤبه‌را هوزانڤانى و خوانده‌ڤاى دا، به‌لێ پشتى ئه‌ڤ ده‌قێ هه دكه‌ڤیته به‌ر چاڤێن خانده‌ڤاى، هینگێ گرانیا ڤى بارى ژ سه‌ر ملێن هوزانڤانى رادبیت و بو خانده‌ڤانى دمینیت.
ژێده‌ر:
ـ شوكرى شه‌هباز ـ كه‌ڤاله‌كێ رویس، ل سالا 2005، چاپخانا هاوار ل دهوكێ. (ئه‌و زه‌لامێ.. به‌رى دوو ده‌قیقا ل ئیشكێ زڤرى).
ـ عه‌بدولخالق یه‌عقوبى، ده‌نگى بلورینى ده‌ق
ـ هوشیاریى له شێوازى شیعرى دا، ئازاد ئه‌حمه‌د مه‌حمود، كوڤارا ئایدنده ژماره 53 2004 سلێمانى
ـ عه‌بدولقادر حه‌مه ئه‌مین، كوڤارا ئاینده ژماره 34، تیورى هلوه‌شاندنه‌وه
ـ ئه‌میر حسێن ره‌حیم، فه‌لسه‌فه‌ى سیاسى ئه‌ریستوتێلیس، سلێمانى 2011.
ـ توانا ئه‌مین، مه‌نفا و خوێندنه‌وه، ژ بلاڤكریێن پشكوى ره‌خنه‌ى چاودێر، 2008 سلێمانى.
ـ عه‌بدولموته‌لیب عه‌بدوللا ، خه‌یالى زمان ، ده‌زگاى چاپ و په‌خشى سه‌رده‌م 2004.
ـ د. على الوردى، مهزله العقل البشرى، لا22
ـ بلند باجه‌للان، هزراندنى شیعر و به ئاكاریكردنى رسته ه‌و مه‌عریفه‌ى وشه. مالپه‌رێ ده‌نگه‌كان.
ـ دكوڤارا هه‌لبه‌ست ژماره 9 دا هاتیه بلاڤكرن.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق