هەڤتەریبییا (ئەز) و (خود) د دۆخێ دەروونییێ کارەکتەرێ رۆمانا (سمۆیێ باپیر)ی دا ب خواندنەکا (لاکان)ی د. گولستان بەدەل

دەروونشیكارێ فەرەنسی جاك لاكان (1901-1981، Jacques Lacan) ب دورشمێ “ڤەگەریان بۆ فرۆیدی،” دوبارە دەست ب خواندن و شرۆڤەکرنا تیۆر و تێگەهێن شیكارییا دەروونی یا فرۆیدی كر ژ رویێ بنگەهێن زمانڤانی و ئەنترۆپۆلۆژی ڤە. ب ڤێ چەندێ؛ وەکو تیۆرەکا دەروونشیکارییا نوی شییا جھێ خۆ د بیاڤێ ڤەکۆلینێن زانستی و رەخنا دەروونشیکاری دا بگریت. بابەتێ هەلبژارتی؛ نموونەیەکە بۆ رۆھنکرنا چەوانییا شرۆڤەکرنا دۆخێ دەروونی یێ کارەکتەرێ سەرەکی د رۆمانا (سمۆیێ باپیر)ی دا و ل دویڤ تیۆرا دەروونشیکارییا جاك لاکانی.

میتۆدا رەخنا دەروونی ژ جەمسەرێ نڤێسەری بۆ تێکستی

رەخنا دەروونی وەکو میتۆدەکا رەخنا ئەدەبی، ل دویڤ رەوتا گوهۆرین و پێشداچوونێن هزری و پێدڤیێن ژیانا مرۆڤی د هەر چاخەکی دا، لڤین و ئاراستەیێن سەمتبوونا جەمسەرێن سێگۆشەیا (نڤێسەر، تێکست و وەرگر) ب هەوڵ و بزاڤێن رەخنەگران ب تیۆر و میتۆدێن جودا خویا دبیت. ل ڤێرە ئەگەر بزڤرینە دەستپێکێن پرۆسێسا شرۆڤەکرنا رەهەندێ دەروونی یێ تێکستێ ئەدەبی، دێ بینین، كو فاکتەرێن دەرەکی ژ ژیان، ژینگەھ و بارودۆخێن گرێدای نڤیسەری د بنە پیڤەرێن سەرەکی یێن بریاردان و هەڵسەنگاندنا پالدەرێن ل پشت دیاربوونا هەر رەفتار و کریارەکێ، كو د تێکستێ دا خویا دبیت. ب گۆتنەکا دی؛ د بنەکۆکا خۆ دا میتۆدا رەخنا دەروونی د کەڤیتە ل ژێر سیما و تایبەتمەندییا میتۆدێن ڕێرەوی؛ تێدا دۆخێن ویژدانی و ژیانا دەروونییا نڤێسەری کلیلا ڤەکرنا کودێن تێکستی یە و ل سەر وان بنەمایان د هێنە شرۆڤەکرن (1). ژ ئەڤی تێگەهی؛ بەرهەمێ ئەدەبی د دیتنا ڤەکۆلەر و رەخنەگرێن ئەدەبی و دەروونناسی دا ببوو» ئاوینا ژیر و دەروونێ نڤیسەری(2)». لەورا ژی؛ دەروونشیکارییا ئەدەبی دەستپێكا خۆ ژ گرنگیدان ب نڤیسەری ڤە دەستپێکر و بەرهەمێ وی ب دیرۆكا ژیانا وی یا كەسایەتی ڤە ھاتە گرێدان(3). ئەڤ قۆناغە ب سەنتەربوونا جەمسەرێ نڤێسەری هاتە دانان.

ڤەگێر و وەرگر د كورتەچیرۆكا (تزبیێن دەستێ بابێ من)دا یا چیرۆك نڤیس (بژیان سەبری مەسیحە)

عبدالرحمن بامەرنی

((چیرۆك ژی دگەلە))

ڤەگێر ئەو كەسەیە یێ چیرۆكێ ڤەدگێریت، دبیت ئەو كەساتییەك بیت دناڤ چیرۆكێ بخوەدا و دبیت ژی كەساتییەك بیت ژ دەرڤەی چیرۆكێ و دبیت ژی گرێدانەك دناڤبەرا ھەردووكێن مەگوتیدا ھەبیت، ئەڤە ژی ل سەر ڤەگێرێ ب خوە دمینیت و شێوازێ دەربرینێ و نڤیسینێ و ئاڤاھییێ چیرۆكێ ڤێ چەندێ بۆ مە دیاردكەت، كا ڤەگێر كییە و بڤێ ڤەگێرانێ رۆلێ وەرگری دھێت، چ ئەو وەرگرە خواندەڤا بیت و چ ژی گوھدێر بیت. دڤێ خواندنا كورتدا، دێ ل سەر خالەكێ راوەستین، ئەو ژی تەكنیكا ڤەگێرانێ یە ئایا ڤەگێران و جورێ ڤەگێرانێ ئەگەرە كو خواندەڤا ب چیرۆكێ ڤە بھێتە گرێدان یان نە؟!

بۆ ڤێ چەندێ مە كورتەچیرۆكا (تزبیێن دەستێ بابێ من)، ژ كومەلا كورتەچیرۆكێن بناڤێ (ئەو كچا ھەمی ھیڤیێن وێ فرین) یا (بژیان سەبری مەسیحە)، وەرگرتییە. چیرۆك بەحسێ سەردەمێ ئەنفالان دكەت، پێشمەرگەیەك نەشێت خێزانا خوە قورتال بكەت و بتنێ ئێك زارۆكی دگەل خوە دبەتە ئیرانێ و چار زارۆكێن دی ل دەف كەسەكی دھێلیت، كو ئێك ژ وان كەسان ڤەگێرا چیرۆكێ بخوەیە و دناڤ چیرۆكێ دا چەند وێنەیێن ناخ ھەژین دكەڤنە بەرچاڤ، ژوان: (ئەنفالا رەش ھات.. ئێك زارۆك دگەل خوە بر و بەرەڤ ئیرانێ دا رێ........... و چار پرتێن دلێ خوە ل گەلییێ رەشاڤە بەرەڤ دێرەلۆكێ برن، ل وێرێ ھێلان و ب دلەكێ ڤالا زڤری، دا خزمەتا گەلێ خوە بكەت). لاپەرە 26. د وێنەكێ دیدا دبێژیت: (دڤێت لەزێ بكەین، بەری حكومەت بھێت؟ ڤان زارۆكان بكەینە د تەلیسان دا و بھاڤێژینە دزێیێ مەزن دا). لاپەرە 26 و دوێنێ سیێ دا، بڤی رەنگی بەحسا دیتنا بابێ خوە دكەت و دبێژیت:

من گوتە مامێ خۆ باب! ئەڤە كی یە؟ ئەزا ژێ دترسم.

حكومەتا بەروپشت

عبدالرحمن بامەرنی

تشتێ جوان یێ جوانە و ئەز رێك بەحسا جاددا دناڤبەرا دهۆك و هەولێرێ دا دكەم، ژ رۆڤییا و پێدا. جاددە دو سایدە و هەر سایدەك تێرا خوە یێ بەرفرەهە، سێ بۆ چار ترۆمبێلان دشێن د بەرئێكرا بچن و تشتێ هێشتا خۆشتر، كو دەمەكی ئەو خۆشیا هەنێ ل بەر تێك دچوو، دەما من ڤیابا قەستا باژێرێ هەولێرێ بكەم، نە بتنێ تەسێن جاددێ و بەرتەنگییا جاددێ بوون، بەلكو ژ بێهنتەنگییا هندەك شوفێران، من چ خۆشی ژ وێ رێكێ نەددیت و ئەڤە ژبلی گەلەك شوفێر بەریكانێ و زیكزاكێ دكەن، هندەك ب سەر مرۆڤیدا دشكێنن و تا وی راددەی من هزردكر، ئەڤ شوفێرێن ڤان سەرپچییان دكەن، هەمی بێ تێشت یێ ژ مالێ دەركەفتین و دڤێن كولێن خوە ژ جاددێ و سەرپێچیێن ترافیكێ دەربێخن. لێ دگەل دانانا كامیرێن چاڤدێریێ یێن خال ب خال، هەمی تشتەك یێ بوویە فیت. یانكو دێ شێی ترۆمبێلا خوە ل وی سایدی هاژوی یێ تە بڤێت و چ ترۆمبێل ل پشت تە، نە عالیێ و نە هورێنێ بكارنائین. بوچی؟ ژبەركو چ شوفێر نەچار نینن، سزایەكێ مسوگەر بچیتە سەر ترۆمبێلا وان.

روونشتنا من و چەند ھەڤالان

عبدالرحمن بامەرنی

ئەو ھەڤالێن ئەز ژێ بەحسدكەم، ھەڤالێن قوتابخانێ بوون و ئەم ل ناڤ بازاری بووین و مە ھەڤالەكێ خوە یێ دی ژی دیت و دەما چاڤێ وی ب مە كەفتی، گوت وەرن پێكڤە چایەكێ ڤەخوین؟ ھەر چەندە جاروباران چاڤێ مە ب ئێكدكەڤیت و ئەم سلاڤەكا ل سەر پێ ل ئێك دكەین، لێ ب دیتنا مە ھەردووكان و ئەو ژی دگەل، دێ سوحبەت و بیرھاتنێن مە ژی خۆش بن و مە ملێن چەند كورسیكان گەھاندنە ئێك و ھەڤالێ مە گازی چایچی كر و ھەڤالەكێ مەیێ دی ژ دویرڤە ھات و یێ دكەتە كەنی، گوت من ھین دیتن، ھەر چەندە من كارەكێ گرنگ ژی یێ ھەی، لێ دیتنا وە و روونشتنا دگەل وە دێ تامەكا جوداتر ھەبیت.

گرنگ خزمەتە!

عبدالرحمن بامەرنی

ئەڤ چیرۆكا كەری و (گوندی و خزمەتێ) یا ھەڤالەكێ منە، دەما مە دانوستاندن ل سەر خزمەتێ و ئەزموونا كاری و رێڤەبەرنێ و كێ ماف ھەیە و كێ ماف نینە دكر، گوتە من تو یێ چیر درێژی و ئەڤە بۆ تە چیرۆكەك تە دڤێت خوە پێ قانع بكە و تە دڤێت ژی بمینە ل سەر چیر درێژییا خوە ھھھھھھھھھھھھ، چیرۆك ژی ئەڤە بوو: "ل گوندەكی بتنێ كەرەك ھەبوو و گوندیا ھەمیان شولێن خوە پێدكرن، لێ وی كەری كێشەیەك ھەبوو، چ خۆشی بۆ گوندیان نەدھێلان، لیتك دھاڤێتن و خوە نەددا بەر باری و زیانێن وی ژ مفایێ وی زێدەتر بوون. گازندێن گوندیا بوونە

بتنێ ئەڤە دیتنا منە

عبدالرحمن بامەرنی

دەما دبێژن تابلۆ ھونەرە، مەبەست ژێ فرچە و كێشانا رەنگان بتنێ نینە! لڤی تابلۆی بنێرە و دگەلدا ھزرێ بكە، ل سەر وی زەلامی پێدڤییە ئێك ژ سێ كەسان ژ خەندقینێ رزگار بكەت، پیرەمێرەكی چ ئایندە دگەلدا نەمایە و ژ دەستێ وی دویر، دگەلدا ژی زارۆكەك بۆ دەستێ وی ژی یێ نزیكە و یێ سڤكە ژی یان كو رزگاركرنا وی سەدا سەدە. ھەر چەندە، دێ ھەرئێكی ژوە یێن بابەت بۆ گرنگ، دێ كومێنتا خوە لدویڤ تێگەھشتنا خوە بۆ تابلۆی ھەبیت و ھوین ھەمی ژی د دروستن، لێ ئەگەر پرسارەكێ ب رەنگەكێ دی ب ئازرینم،

كورتەچیرۆك/ دل

ساتع راجی/ وه‌رگێران: عبدالرحمن بامەرنی

د ئێك ژ شەراندا، من دلێ‌ خوە ژ دەستدا. ل وی دەمی نوژداران گوتن، تو حالەتەكێ‌ دەگمەنی. د چركەكا خوڤەدزینێ‌ یان لادانێدا گوتن، ئەز دشێم بۆ دەمەكی ب دلێ‌ گیانەوەرەكی بژیم. ل وی دەمی دلێ‌ مەیمینكەكا بچووك یێ‌ ئامادە بوو، ژ وی جورێ‌ ئەوێ‌ لێبووك بكار دئینن، ئەز دگەل وی یان ل سەر وی، بۆ ماوێ‌ چار سالێن كەیفێ‌ ژییام. دەم د بوری، هەر وەكو چنە، من خوە د هەلاڤێت و بەردەوام دكرە كەنی، من زارڤەكرنا هەمی تشتێن مرۆڤی دكر، من گەلەك دكرە كەنی، ژبەركو ئەڤێن دی دكرە كەنی، سەرەرای كو من ئەگەرێ‌ كەنیا وان نەدزانی، بەلێ‌ دەمێن خۆش زوو دەرباز دبن، بوویە بێی ئەز هەست پێبكەم، من دلێ‌ مەیمینكێ‌ مەزاخت، خۆزی من باشتر دەم بكار ئینابایە.

دلێ‌ دویێ‌ ئەوێ‌ بەرهەڤ، دلێ‌ تاووسی بوو. من گەلەك پێ كرە كەنی، ل وی دەمی ئەز ب دلێ‌ مەیمینكێ‌ د ژییام و ئەز نە دشییام ژبلی كەنی چ هەلویستان راگەهینم. دلێ‌ تاووسی! هزر بكەن؟ ئەڤە تێرا هەمی تشتان ناكەت، دگەل ڤێ‌ ژی ئەز نەچار بووم بۆ چەند دەمەكی بكار بینم. تشتێ‌ سەیر، من حەز ژێكر، من خوە مەزن د دیت و هەمی تشتێن دی پووچ، دەمێن گەلەك خۆش، تا من خوزی راهێلاین ئەز دگەل دلێ‌ تاووسی بمینم، ئەگەر بابەت ب دەستێ‌ من بایە، دا هەمی تاووسان سەر ژێكەم، ئەڤێن دەستێ‌ من دگەهشتێ‌، دا ئەز ب كەیف خۆشی ل سەر دلێ‌ وی بژیم، خوە مەزن كرن ب وێ‌ تیشكێ‌ ئەڤا ئەز دهەلگرم، سەرەرای كو ئەز یێ‌ بێ‌ پەر بووم و تا پەرێن بێ‌ سەروبەر ژی، ئەز وەك هەر مرۆڤەكی یێ‌ رووس بووم، بەلێ‌ د سەر ڤێ‌ چەندێرا، قوناغا تاووسی گەلەك ژ قوناغا شێری خوەشتر بوو، ئەڤا ئەز پشتی وێ‌ تێدا ژیایم.

قەھوەكا جوداتر ژ ھەر قەھوەكێ

عبدالرحمن بامەرنی

ئەز گەلەك جاران ڤێ پرسێ ژخوەدكەم، ئایا مرۆڤ ھەڤال و برادەرێن خوە ب ناڤێ وان و تێكەلییا راستەخوە دگەل وان ناسدكەت، یان ژی ب ئەو تشتێ ئەو پێ د بەرنیاس؟! دبیت ھەردوو ددروست بن، لێ دگەل رۆماننڤیس (سدقی ھرۆری)، ئەڤە تشتەكێ جودایە، ھەر چنەبیت بۆ من بخوە. من رۆمانێن وی یێن خواندنین، لێ من رۆمانێن گەلەك نڤیسەرێن دی ژی یێن خواندین، لێ سەیدایێ ھرۆری برێكا رۆمانێ بتنێ خزمەت نەكریە، نزانم كێ ژوە مالپەرێ (كەلتورنامە) دیتیە یان سەرەدان بۆ كریە، سەیدایێ سدقی ھەر ڤەكولین، خواندن و چالاكیا ئەدەبی ل بەھدینان و یا كێ بیت، ب پیتێن لاتینی دڤی مالپەریدا بلاڤدكەت و ژخوە ئەڤە ژی كارەكێ بچویك نینە،

كورد و پیكا زرنایێ

عبدالرحمن بامەرنی

كورد ھەمی و ئەز ئ
ێك ژوان، ھەردەما دەنگێ پیكا زرنایێ كەفتە گوھێن مە، ملێن مە بخوە رادبنە رەقاسێ؟!! ئەڤێ چەندێ ھاڤكێشەیەكا ئالوز ھەیە، لێ دگەل خواندنا گوتنا (ئەمیل سیوران) فیلوسوف و نڤیسەرێ رۆمانێ ئەز تێگەھشتم كانێ بابەت چییە؟ ئەو دبێژیت: مە فەشەل د چێكرنا مرۆڤەكیدا ئینا كو ھزرێ بكەت، بوویە مللەت دروست نەبوو. ئەڤا مە بەرھەم ئینایی، جەماوەرەك ل رەخەكی دەستان د قوتیت و ل رەخێ دی نەفرەتان دبارینیت، لێ ئەو ھزر ناكەت".

چیرۆكا (بافرۆ)ی

عبدالرحمن بامەرنی

بەری چەندەكێ ئەم ل مالەكێ دروونشتی بووین و سوحبەت چوو سەر (كارتا نیشتیمانی)، كو دڤێت ھەر ھاولاتیەكی كارتا نیشتیمانی بۆ خوە دروستكربیت، ئەگەر مامەلێن وی برێڤەناچن و سەرەرایی دەما بریارەك دەربچیت، حكومەت یان جھێ پەیوەندیدار چەند ھەیڤا مولەتێ ددەن تا خەلك كارۆبارێن خوە رێكدئێخیت و ل دەمێ بۆ وی گونجای ئەوا ژێ ھاتییە داخوازكرن سەر راست بكەت، لێ وەك نەریتەك ل رۆژێن دوماھیێ شنوی بیرا مە دھێت و دبیتە پەلەپەلا مە.

خواندنەكا شرۆڤەكاری بۆ چیرۆكا (چەپۆ) یا محسن عەبدلڕەحمانی

عبدالرحمن بامەرنی

كورتەچیرۆكا ب ناڤێ (چەپۆ)، ژ نڤیسینا چیرۆكنڤیس (محسن عەبدولرەحمان)ە و دڤێ چیرۆكێدا نڤیسەر گەلەك دەرگەھان دقوتیت. ئەم دشێین بێژین چیرۆك بخوە ڤەكولینەكە ل سەر ھندەك دیاردەیێن كومەلایەتی و تایبەتی ژی د كومەلگەھەكێ داخستی یێ وەك كومەلگەھێ مە و چیرۆكنڤیسی ھەولدایە، دەرگەھی ل سەر گەلەك بابەتان ڤەكەت و برێكا وان دەرگەھان ھندەك بابەتێن نە گوھور رەد بكەت و دڤێت مە یێ خواندەڤان ژی دگەل خوە راكێشیتە ناڤ واقعەكێ تەحل و بێژیتە مە، ئەڤە ژیانا مەیە و ئەم بڤی رەنگی دناڤدا بەردەوامییێ دكەین و ئەو بژاردەیێ بۆ مە دھێلیت، ئەم چاوان ژیانا خوە ب سەر بكەین و ئەڤە ژبلی لایەنێ نڤیسینێ، ھونەر د ڤەگێرانێدا و ئەو وێنەیێن ژلایێ نڤیسەری ڤە ھاتینە دروستكرن، كو دناڤ خواندنا خوەدا بۆ چیرۆكێ دێ ئاماژێ ب ھندەكان دەین.

سێرانێ ئەم بامەرنی گەھاندینە ئێك

ئەڤرۆ سێرانا بامەرنیان بوو، ل بامەرنێ. برگێن جودا ھەبوون، ھونەری و كومیدی و شانۆگەریەكا جوان و بەریكانە و

دیاری و بامەرنی بۆ داوەتێ ژی د پێگوتینە. تشتێ خۆشێ رەوشەكێ ددتە سەیرانێن ھەمی گوندان، لێكخرڤەبوونا خەلكێ گوندییە و زێدەتر ئاشنایی جوگرافیا و مێژوو و شوونەوارێن خوە یێن گوندێ خوە بن و ژبلی كو ئەڤە كەلتورەكێ كەڤنێ بەری سەدان سالان یێ بامەرنیان بوو، بۆ نەوروزێ دچوونە (گەرا ھەسنێ) و ژبلی سەیرانێن (كەڤرۆكا)، لێ دەما ژمن ھاتیە خواستن، ئەو چ تشتە بامەرنێ ژ دەڤەرێن دی جودا دكەت، من گوت: "نڤیسەرێن خودان پەرتووك 58 نڤیسەر ھەنە، خودان

هزركرنا ل دەرڤەی سندۆقێ

عەبدولرەحمان بامەرنی

مەبەستا من ب سندۆقێ، دەما هزركرنا مە ئەو دنیابینین بیت، یا وەك تەلقینێ بۆ مە هاتیە ڤەگێران و ئەم ل سەر راهاتین و دا بابەتێ نڤیسینا من باشتر بگەهیت، ئەز دێ بابەتێ خوە كورتكەمە سەر هندەك دیاردە و هەلكەفتێن جڤاكی یێن كۆمێ و مفایێ وان. هەر بۆ نموونە گێران و درۆستكرنا هەلكەفتان د خوەبخوەدا گەلەك بابەتان هەلدگریت و رێزبەندیا گرنگیا بابەتی د چ دا بیت، بۆ من بخوە جوداهی نینە، ژ بەركو هەمی ل دۆر بابەتەكێ سەرەكی دزڤرن ئەو ژی مەدەنیبوونە. ئەڤ مەدەنیەتا ئەز ژێ بەحس دكەم،پێكڤە ژیانە دەركەفتنە ژ قەرقوودێ دەروونەكێ بەرتەنگ و هەلكێشانا بابەكێ هینك و دلڤەكەرە و سیهێن مرۆڤی پێ چالاك دبن و دگەل ڤانە، ژیان پەیدا دبیت و حەز بۆ بەردەوامییا ژیانێ خورتتر لێدهێت، بێژنە من چاوا؟ ئەڤە چەند سالە دیاردا سێرانێن گوندان یا پەیدا بووی و بتنێ ئەو نامەیێن بۆ من هاتین وەك نموونە یێن پرسیارا سێرانا گوندێ ئەز لێ ژ داكیبوویم دكەن گەلەكن، هەمیان ژی ب رەنگەكێ وەسا بەحس دكرن، كو دێ رۆژەكێ خۆشیەكا خۆش بەن و ئها من بەحسا ڤێ خۆشیێ یە،

ل بامەرنێ ھەر تشت یێ خۆش بوو

عبدالرحمن بامەرنی

4/5/2025 ل بامەرنی

ئەم مێھڤانێن ھەلەبەستڤان (دایكا دالیایێ) بووین و نیڤرۆ ئەم گەھشتینە بامەرنێ. گەشتا مە نە بتنێ نانخوارنا نیڤرۆ بوو، سەیدایێ سالح كو سەیدایێ من یێ سەرەتایی بوو و دھەمان دەمدا (بابێ دالیایێ)یە و تشتێ گەشتا مە خۆش كری حەزا وی بۆ گەریانێ ھەبوو و بەرێ مەدا رۆژئاڤایێ بامەرنێ ل (گەران ھەسن). بۆ مە بەحسا شكەفتا عەیشۆ ناڤا كر، بەحسا گەلیكان كر، بەحسا بێوكانێ و قاچكێ شڤانی و پیزپیزۆكا و ل سەر گەرا ھەسن مە وێنەكێشان. چاوان كەسەك بۆ دلێ خوە ئاڤێ ل مرۆڤی برەشینیت، وەسان چپكێن بارانێ ھاتن و سەرمایێ تەزنك ب سەر لەشێ مەدا برنە خارێ و ژ وێرێ مە بەرێخوەدا سەرۆكانیێ و یێ بچیتە بامەرنێ و تایبەت وەرزێ بھارێ بیت،

دەركەفتنا ژ (قەرقوودەی) یانكۆ خوە رزگاركرن

عبدالرحمن بامەرنی

تێگەھێ قەرقوودەی دڤێ گوتارێدا، دەما مرۆڤ ھزردكەت مانا مرۆڤی و ھەبوونا مرۆڤی ئەو قەرقوودەیە و مەبەستا من ژ قەرقوودەی، رەنگە قەرقوودێ كیسەلەی نزیكترین بیت، دەما كیسەلە ھزربكەت ئەگەر قەرقوودێ وی نەبیت، یانكو ژیانا وی یا د مەترسیێدا.

لێبنێرە، ھەر ئێك ژمە ئالودەبوویێ وێ ژینگەھێ یە ئەڤا دناڤدا دژیت و چ وی بڤێت یان نەڤێت، دێ پابەندی ھندەك یاسا و رێسایێن وی جھی بیت یێ دگەلدا رۆژانێن خوە دبەتە سەر. ئەو ژینگەھا ئەز ژێ بەحسدكەم رەنگە جھێ ئاكنجیبوونا مرۆڤی بیت ل تاخەكی یان كولانەكێ و مرۆڤ نەچارە دا خوە راگریت و بشێت دگەل وان مرۆڤێن د وێ كولانێدا بەردەوامییێ بكەت، ھندەك تشتان، رەفتاران بكەت چ بدلێ وی بن یان ژی بدلێ وی نەبن. ئەو ژینگەھـ رەنگە جھێ كاری بیت و رەنگە ھەڤالێن مرۆڤی یێن كاری وەك مرۆڤی ھزرنەكەن، رەفتارێن وان، مامەلەكرنا وان د پێشھاتاندا، لێ مرۆڤ پێ ل گەلەك تشتان د دانیت، دا بشێت خوە دگەل بگونجینیت و رەنگە ئەو ژینگەھـ ھەبوونا مرۆڤی بیت دگەل پارتەكا سیاسی یان ئەندامبوونا مرۆڤی دناڤ كومەلەیەكێ یان گرۆپەكیدا بیت و مرۆڤ بزانیت ئەو ژینگەھـ یا مرۆڤی نینە، لێ مرۆڤ دێ ھەمی ھەولەكێ دەت خوە دگەل بگونجینیت! پرسیار لڤێرە ئەڤەیە، ئەڤ ژینگەھا نوكە ئەم تێدا دژین، ئایا ئەو ژینگەھەیە یان ل سەر مە ھاتییە سەپاندن یان ئەوە یا ئەم ب نەچاری خوە دگەل دگونجینین یان ژی ب حەزا مەیە و مەدڤێت دگەلدا د بەردەوام بین؟ رەنگە ھەر كەسەكی لدویڤ بارودوخێ ئەو دناڤدا دژیت، ژینگەھا وی یا جوداتر بیت و لێ ئەگەر ئەو ژینگەھا ھەنێ یا گونجایی نەبیت و فاكتەرێ شەرمێ یان ژ دەستدانێ یان ترسێ ھەبیت كو مرۆڤ وێ ژینگەھێ بگوھوریت، ھینگێ دبیتە جورەكێ رەڤینێ ژ ھەر تشتەكی و ژ ھەر بەرپرساتییەكێ و مرۆڤ شیانێن خوە دكوژیت ژ پێخەمەت تشتەكێ مرۆڤی باوەری پێنەبیت.

لولو مورتاحیا مشكۆیی

مشكەكی دیت، خودانێ مالێ خەفكەكا گرتنا مشكا یا ددەستیدا و ئینا دگوڤێ ڤە. مشكی وەكی دینا ژڤی كوژی چوو كوژیێ دی و گوتی ئەی ھەوار خودانێ مالێ دێ خەفكا گرتنا مشكا ل بەر مە ڤەدەت و چ حەویان ڤێنەكەفت.

مریشكێ ل سەر قیژاند و گوتێ: ئەڤە ئاریشا تەیە و ئارامیا مە تێكنەدە.

بزنێ لێ قیژاند و گوتێ: ئەڤە ئاریشا تەیە و ئارامیا مە تێكنەدە.

چێلێ لێ قیژاند و گوتێ: ئەڤە ئاریشا تەیە و ئارامیا مە تێكنەدە.

بتنێ كەسێ خەم ژ خەفكێ خاری مشك بوو و خوە نزیكی وی جھی نەكر، یێ خەفك لێ ھاتیە ڤەنان.

ژیریا دەستكرد و نیشانا پرسیارێ

عەبدالرحمن بامەرنی

هەتا بەری چەند سالان ژی ئەگەر ئێكی ڤیابا كاری ل سەر وێنەیەكی بكەت، دڤیابا شێوەكارەكێ زیرەك بایە و چەند دەمژمێر بۆ دڤیان. وەك ئەم دبینین دڤان رۆژێن دەرباز بووی دا، چاوان وێنەیێن كارتوونی سوشیال میدیا یا تەنی، ئەڤە ژی ب رێكا ژیریا دەستكرد و پرسیار، ئایا ژیریا دەستكرد دێ مە بەرەڤ كیڤە بەت؟ ل بیرا من دهێت ل سالا 1988ێ، باشنڤیسەك هەبوو و ئەز ئێك ژوان كەسان بووم یێن بەشداری خولەكا وی بووین، بۆ ماوێ (13) رۆژان ئەم ل سەر دەستێ وی فێری گەلەك جۆرێن نڤیسینێ بووین و پشتی سەرهلدانێ ژی دكانەكا باشنڤیسییێ ڤەكر و كارێ وی یێ باش بوو. بەری چەندەكێ من دیت، كەیفا جاران ل سەر دێمێ وی نەمابوو. مەبەست ژێ باشنڤیسی نەما و كەس تابلۆیێن خوە و هەتا لافیتێن مرییان ژی بدەستی نانڤیسیت،

خواندنەكا كورت بۆ رۆمانا (سمۆیێ باپیر)* یا عبدالرحمن بامەرنی نڤیسین: بوشرا جاهید جەمیل

بوشرا جاهید جەمیل

رۆمان ژ خامەیێ نڤیسەر (عبدالرحمان بامەرنی)یە و دەرهێنانا بەرگی ژلایێ نڤیسەری بخوەڤە ھاتیە دیزاینكرن. ھەر ل دەستپێكا خواندنا وێ دیار دبیت، کو جەنابێ وی ب خەمخوری و ب دلەکێ پری خەم و دناڤا ۱٤٤ لاپەراندا، رۆمانا خوە ل سەر کۆمکوژیا "قەبیلەیا باسا"، كو روودانێن وێ بۆ رۆژا ۱٤ گولانا ۱۹۱٦ دزڤرن ئاڤاكرییە. پەرتووک و خوەندەڤان ژی دبن رێڤینگ، دناڤبەرا گوندێ (باسا و کەلەبەدرێ)دا، كو ئەڤ گوندێ داویێ بوویە جھێ ڤەحەویانا ئێزدیێن ژ كۆمكوژیێ رزگاربووین. کارەکتەرێ ڤێ رۆمانێ ناڤێ وی (سمۆیێ باپیر)ە و ژیانا وی و لێگەریانێن وی ل سەر چیرۆك و روودانێن راست ھاتیە نڤیساندن و ب هەستپێکرنەکێ ئێش و ئازارێ کوردێن ئێزدی، بێی کو ژێک جوداکرنا ئۆلی ب خەمخوری نڤیسییە و پێشکەشێ خواندەڤانان کریە.

پەیوەندییا ڤەگێری ب رۆلگێرانا كارەكتەری ڤە.. چیرۆكا (باژێرێ مرۆڤێن درێژ) یا مێھڤان چێی وەك نموونە

 پەیوەندییا ڤەگێری ب رۆلگێرانا كارەكتەری ڤە.. چیرۆكا (باژێرێ مرۆڤێن درێژ) یا مێھڤان چێی وەك نموونە

عبدالرحمن بامەرنی

تێگەھێ ڤەگێر یان ئەو كەسێ رویدانەكێ ڤەدگوھێزیت، چ ئەو رویدانا ھەنێ ژ كەسەكێ دی گوھلێببیت یان ژی ژ نڤیسین و داھێنان و چێكرییا وی بخوە بیت و ھەمان تێگەھێ ڤەگێری، مە ب (چیرۆكبێژ) ناڤدكر. دخواندنا مندا بۆ چیرۆكا (باژێرێ مرۆڤێن درێژ)، ئەز ڤەگەراندمە ژیێ من یێ ھەرزەكاریێ، كو ل وی دەمی ئەز گەلەك ب چیرۆك و چیڤانۆكان ڤە ھاتبوومە گرێدان و تایبەت ئەز ل وان چیرۆكبێژان دگەرییام، یێن داھێنان د چیرۆكێن خوەدا دكرن. مەبەستا من ژڤێ بیرئانینێ بۆ ڤێ نڤیسینێ، پەیوەندییا ڤەگێرییە ب رۆلگێرانا كارەكتەرێ وییێ سەرەكیڤە. ل بیرا منە چیرۆكا (شەیتانا شین) چەند كەسان یا گوتی، كو چیڤانۆكەكا كوردی یا كەڤنە، لێ دەما چیرۆكبێژەكێ تایبەت ئەو چیرۆك ڤەدگێرا، مە ھەمیان حەژێدكر. بۆ نموونە دا د سالوخەتددانا وێدا بێژیت (كێلبێن ددانێن خوە یێن سەری د بەر شیتكا خوە را بربوون و یێن بنی ژی ژێھەل گەھاندبوونە سەرێ خوە و دەرسۆكەك تێ ئالاندبوو و مەمكێ راستێ دھاڤێتە سەر ملێ چەپێ و یێ چەپێ دھاڤێتە سەر ملێ راستێ)، بڤان ناڤتێدانان ژی، خۆشیەك و تامەك ددا چیرۆكێ و ژڤی روانگەی، ئەڤ جورێ پەیوەندییا ھەنێ كو ب چەند رەنگان بەرچاڤ دبیت، وەك رەخنەگر بۆ دچن ئەو ژی (ڤەگێرێ ھەمی تشت زان و ڤەگێرێ ھندەك تشت زان و ڤەگێرێ كێم تشت زان) و گرنگییا رۆلگێرانا ڤەگێری دیاردكەت چ دوەسفكرن و ئینانە پێشا كارەكتەرێ چیرۆكێ و چ ژی دنزمكرن و بێ بەھاكرنا وی كارەكتەری و رەنگە ئەڤە پیڤەر نەبیت بۆ چیرۆكا سەركەفتی یان چیرۆكا لاوز، ژبەركو چ جارەكێ مەرج نینە دەما رۆلێ كارەكتەرەكێ چیرۆكێ رۆلەكێ گرنگ بیت و گەلەك تشتان ب ئارمانج بگەھینیت یان كو ئەو شییا چیرۆكێ ژی بەرەڤ پێش ببەت.

في عوالم “سمو بابير”: حوار مع عبد الرحمن بامرني

حاوره: حسو هورمي

بعد قراءة روايته الأخيرة “سمو بابير”، كان لا بد من لقاء يجمعني بالكاتب عبد الرحمن بامرني، لنغوص معًا في خلفيات الرواية وتفاصيلها، ونستكشف رؤيته للكتابة والأدب.

عن ولادة الفكرة والسرد المختلف، سألته عن البذرة الأولى للعمل، فأجاب: “كل رواية تحمل شيئاً من الذات، لكن ‘سمو بابير’ كانت رحلة في دهاليز الذاكرة الجماعية، محاولة لإعادة رسم لحظات منسية بين الماضي والحاضر”. وعن أسلوبه السردي، قال: “لا أضع حدوداً صارمة بين الأنواع الأدبية، القصة هي من تفرض شكلها. احتاجت ‘سمو بابير’ إلى لغة سلسة تتأرجح بين الأدب والتوثيق”. ثم أضاف حول دور الأدب: “الأدب ليس ترفاً، بل هو مرآة ومطرقة في آن؛ يعكس الواقع ويكسره حين يلزم.”

كما أكد بامرني بأن “سمو بابير” ليست مجرد رواية، بل هي صرخة من عمق الذاكرة، ومرآة يرى القارئ فيها ملامح من ذاته. إنها مولودي الأدبي الثاني، وثمرة نضجت من رحلتي المتواصلة في دروب الكتابة، حيث تمتزج الحكاية بالوجع، ويتحول السرد إلى شهادة على ما كان وما لا يجب أن يُنسى.

نڤیسینەك بـۆ گـەنجان

عبدالرحمن بامەرنی

رەنگە ب دەهان بابەت و زێدەتر بۆ گەنجان هاتبنە نڤیسین، هەر چ نەبیت ئەوێن ب بەرچاڤێن من كەفتین و تێدا هەر تشت ب جوانی هاتییە رازاندن. دەربرینێن جوان من د خواندن، چ دیاركرنا كێشەیێن گەنجان بن، چ مژویلاهیێن گەنجان بن، چ ژی ئەو بابەت بن یێن دەرفەتێ ل بەر گەنجان ڤەدكەن خوە پێ بگەهینن و ئەڤە ژبلی بابەتێن ئاڤاكرنا گەنجان و بابەتێن گەشەپێدانێ. لێ ئایا ئەڤ بابەتێن هەنێ تێرا گەنجی هەنە خوە ل بەر سەرئەڤرازی و سەرنشیڤیێن ژیانێ بگریت؟ باوەردكەم نەخێر و یا مەبەستا من ب ڤێ نڤیسینێ، چ ژ سەربۆرێن من ب خوە بن یان ئەڤێن ئەز دگەلدا ژیاییم و چیرۆكێن ژیانا وان ل بەر من وەكی پەرەكێ ڤەكری، چ ژی ئەو پەرتووكێن من خواندین و ل هەمییان ئەز ل خالەكێ رادوەستییام، ئەو ژی دادوەری د هیچ تشتەكی دا نینە، هیچ تشتەك یێ ب ساناهی نینە و مەزنترین شاشییا مرۆڤی، دەما ئەو هزردكەت دڤێت ژیان وەك وی بیت و یا ب ساناهی و دادپەروەرانە بیت.