2015/01/29

رۆمانا سیفرا سلیڤی و پەیوەندیا دناڤبەرا زمانێ‌ و ئەدەبی دا

عبدالرحمن بامەرنی

رۆمانا سیفرا سلیڤی یا رۆماننڤیس (سەبری سلێڤانی)، ئێك ژوان رۆمانایە یێن پویتەی ددەنە زمانێ‌ دارشتنێ‌ و یاریكرن ب پەیڤان. زمانێ‌ دارشتنێ‌ ژی ب مەبەستا پەیوەندیا دناڤبەرا زمانی و ئەدەبی دا. ئەڤ پەیوەندیا هەنێ‌ ژی وەك پەیوەندیا دناڤبەرا زیندیبونێ‌ و نە زیندیبونێ‌ دا یە. نە زیندیبون ژی، كو تشتەكێ‌ نەلڤ و بێ‌ گیان. گیان یان كو (رح) و رحا هەنێ‌ دەما دقالبی دا دگەریت، تشت زیندی دبیت و ئەدەب ژی بزمانی زیندی دبیت. رۆمانێن زیندی ژی، خواندەڤا پێدڤی چ روحێن دی نینە ژبو فرینا وی دگەل دا. كارلێك ژی كەنگی دناڤبەرا خواندەڤای و رۆمانێ‌ دا پەیدا دبیت، دەما خواندەڤا خوە ژبیر دهێلیت و دناڤ لاپەرێن وێ‌ رۆمانێ‌ دا هندا دبیت. نڤیسینا رۆمانێ‌ بقەد هەمی نڤیسینێن دی، دەستهەلی و پاشخەنەیەكا هزری یا تەمام بو دڤێت، ژبەركو خواندەڤایێ‌ وێ‌ جوداتر ژ خواندەڤایێ‌ هەر ژانرەكێ‌ دی یێ‌ ئەدەبی و هەر نڤیسینەكێ‌، حەز ژ تنێبونێ‌ دكەت دەما وێ‌ رۆمانێ‌ دخوینیت و تنێبون ژی ئەو كارلێكەیە، یا نڤیسەرێ‌ رۆمانێ‌ دناڤبەرا رودانێن رۆمانا خوە و خواندەڤایێ‌ وێ‌ رۆمانێ‌ دا دروست دكەت. تایبەتمەندییا جیهانا خواندنا رۆمانێ‌ ژی ژ ئەنجامێ‌ وێ‌ دەرهاڤێژتێ‌ یە، ئەوا خواندەڤا دناڤبەرا خوە و داڤێن رویدانێن رۆمانێ‌ دا پەیدا دكەت، ژبەركو مروڤ ب وێ‌ ژینگەهێ‌ و وێ‌ مروڤایەیتێ‌ ڤە دهێتە گرێدان و دگەل دا، بیركرنەڤەیا مروڤی ژی فرەهتر لێدهێت و جیهانا رۆمانێ‌ ئەو جیهانەیە، یا ڤێ‌ بیركرنێ‌ دویرتر دبەت ژ هەر جیهانەك دی، چ جیهانا سیاسەتێ‌ بیت، بگرە و بكێشێن ژیانا مروڤ تێدا روژانێن خوە دكەتە تاری و ل تاریا ژی، خەونان ب روناهیێ‌ ڤە دبینیت.

2015/01/20

رۆمانا (تاڤگە)، ژبو هەر كەسێ‌ پرسا رۆژنامەڤانيیا ئازاد بكەت!

عبدالرحمن بامەرنی
خواندنا رۆمانا تاڤگە یا روماننڤیس (تەحسین ناڤشكی)، نزیكترین بەرسڤە بو ئەوێن بەحسا روژنامەڤانیا ئازاد دكەن و دبێژن بوچی روژنامەڤانێ‌ مە نە یێ‌ ئازادە؟ هەر چەندە ئەو چیروكا درومانێ‌ دا هاتیە بەحسكرن، رەنگە نڤیسەرێ‌ رومانێ‌ ژ خەیالا خوە ژی دروست كربیت، لێ‌ هەر نڤیسەرێ‌ سەربورەك و پاشخانەیەكا روژنامەڤانی ل پشت هەبیت، ئەو خەیالا هەنێ‌ بخوە دێ‌ بەشەك بیت، ژ راستیێ‌ یان ئەم دشێین بێژین، دیڤەكێ‌ دی یێ‌ راستیێ‌ یە ئەوا ددورهێلی دا دهێتە دیتن.
نڤیسینا رومانێ‌ هەر وەكو دهێتە زانین، هونەرێ‌ دارشتنێ‌ یە و نڤیسینا ل سەر كاغەزانە، نەك ڤەگێرانا سەرهاتیەكێ‌ یان چیروكەكا رویدایی. نڤیسەرێ‌ رومانێ‌ ژی ب بەهرەییا خوە و هونەرێ‌ خوە یێ‌ نڤیسینێ‌ و دارشتنێ‌، سەرهات و رویدانان ژ واقعی و ژ خەیالێ‌ بەروڤاژی دكەت و گیانەكێ‌ دكەتە دقالبێ‌ وێ‌ دا و دئێخیتە بەر چاڤێن خواندەڤایی. خواندەڤا ژی دبەرامبەر وی قالبێ‌ هونەری یێ‌ دارشتی دا، كارلێكێ‌ دگەل هزر و بەهرەییا نڤیسەرێ‌ رومانێ‌ دكەت و ئەڤ كارلێكا هەنێ‌، كێرفێ‌ خواندنا وێ‌ رومانێ‌ بلند و نزم دكەت. 
تاڤگە ئەو كچا روژنامەنڤیسە، كو نڤیسەرێ‌ رومانێ‌ زوم ئێخستیە سەر و ژبەر ئازادیا وێ‌، دویڤچوون و بلاڤكرنا بابەتێن ئازاد، ئازادی ژێ‌ هاتیە ستاندن و كەتیە بەر گەفێن پاشڤەبرنێ‌، تا لدوماهیێ‌ گیانێ‌ وێ‌ بخوە بویە قوربانی ڤێ‌ ئازادیێ‌ و هەر ژڤی روانگەی ژی، رومانێ‌ ناڤێ‌ خوە ژ ناڤێ‌ ڤێ‌ كچێ‌ وەرگرتیە.

2015/01/11

ئەو راستیا ئەم ژێ‌ درەڤین... هەر وەكو درۆمانا (بەرچاڤكا جادویی)* دا هاتیە وێنەكرن


عبدالرحمن بامەرنی

ئێك ژ رەگەزێن گرنگ كو ژانرێ‌ رۆمانێ‌ پشت بەستنێ‌ ل سەر بكەت، ئەو زنجیرە رویدان و سەرهاتن، یێن ئەو رۆمانە بخوە ڤە دگریت. بەرچاڤكا جادۆیی یا روماننڤیس (حەسەن ئیبراهیم) ژی، ئێك ژوان رومانانە یێن مشت ژ رویدان و ڤەگێران، كو ئەم دشێین پالدەینە ناڤ كوما رومانێن لڤوك و پری رویدان. خواندەڤا ژی دخواندنا رومانێن ژڤی رەنگی دا، هەست بدوو دلییێ‌ و ڤەقەتیانێ‌ ناكەت و حەز دكەت، تا دوماهی لاپەر، دگەل نڤیسەری و زمانێ‌ وی یێ‌ دارشتنێ‌ ددروستكرنا رویدان و سەرهاتیان دا بمینیت. ئەڤ سەرهاتی و رویدانێن هەنێ‌ ژی، خوە دوان كەساتی و دایەلوكان دا دبینن، یێن روماننڤیسی ژ دورهێلی هەلگرتین، ئەو دورهێلێ‌ ئەم خوە دناڤ دا دخاپینین و روماننڤیسی ب شارەزایانە، شیایی وان گرێكان ڤەكەت، یێن ئەم نەشیاین هزرێ‌ ژی تێدا بكەین و روژانە ئەم درەوان پێ‌ لخوە و كەسێن دەوروبەری خو دكەین.
روماننڤیسی سەنگا رۆمانا خوە، ئێخستیە سەر جادوگەریا بەرچاڤكەكێ‌ و دا ئەو بەرچاڤكا هەنێ‌ بشێت وان راستیان ئاشكەرا بكەت، یێن روماننڤیسی مەبەست پێ‌ هەی، نڤیسینا رومانێ‌ پێدڤی بدوو كاراكتەرێن سەرەكی هەبویە، ئێكەم كاراكتەر، ژێدەرێ‌ وێ‌ بەرچاڤكێ‌ بویە و باوەریێ‌ بو خواندەڤایێ‌ خوە دروست بكەت، كو یابان ئەو وەلاتە یێ‌ دشێت هەمی تشتان دروست بكەت و بتایبەت وان تشتێن دخەیالا مروڤی دا نەبن. دووەم كاراكتەر ژی، قارەمانێ‌ رۆمانێ‌ یە و دێ‌ چاوان ئەڤ كەسە شێت وێ‌ بەرچاڤكا جادویی ئێختە دخزمەتا وان رویدان و سەرهاتیێن مەبەست پێ‌ هەی، كو روماننڤیسی پەیامەك لپشت هەبویە. كورتیا رومانێ‌ بڤی رەنگی یە.