عبدالرحمن بامەرنی
من زاراڤێ (جوانكاریێ)، بۆ ئیستاتیکا و هونەرێن رەوانبێژیێ و زمانی بكارئینایە و زاراڤێ (كەلتووری)، بۆ وی كەلتووری و رەوشەنبیریا دناڤ تێكستیدا ھەی بكارئینایە و بۆ ڤێ لێكدانەڤەیێ ژی، دێ چیرۆكا مالا ژ مە چێتران یان چیرۆك نڤیس (محەمەد عەبدوللا) وەرگرین، كو د (رۆژناما ئەڤرو)دا بلاڤبوویە. بوچی ئەڤ لێكدانەڤەیە؟ ژبەركو بدیتنا من، ھەمی گوتارەك یان تێكستەكێ ئەدەبی دڤێت ھەلگرێ ڤان ھەردوو مانایان بن و لایەنێ ھونەری یێ وێ، بۆ دەستھەلی و رەوانبێژی و زیرەكییا خودانێ تێكستی بخوە دزڤریت، كا چەند كەسەكە شیانێن ڤەگێرانێ لدەف ھەبن، دارشتنا وی یا ئەدەبی یا چاوانە و ئەڤ خالە ژی گرنگە كو نڤیسەر ل سەر بھێنە پولینكرن. د ئەنجام ژیدا ھندەك دبنە نڤیسەرێن زیرەك و ھندەكێن دی ژی دبنە نڤیسەر بتنێ و ھندەك ژی بتنێ پارچەكێ ژ رۆژنامێ تژی دكەن و لایەنێ كەلتوری یێ دناڤ تێكستیدا ھاتیە تەوزیفكرن، ئایا نڤیسەری دڤێت چ بگەھینیت؟ كێشەیەكێ بەرچاڤ بكەت یان برێكا تێكستێ خوە، رایا گشتی ل سەر بابەتەكێ دەستنیشانكری بەرچاڤ بكەت؟ دیاردەیەكا كومەلایەتی، گەھاندنا ھزروبیرەكێ و دەھان بابەتان، كو دھەمی تێكستاندا ئەڤ چەندا ھەنێ دھێتە دیتنێ. لێ بۆ مە یێ خواندەڤان چ تشت یێ گرنگە؟ ئەز باوەردكەم د بەرسڤەكا كورتدا بۆ جورێ نڤیسینێ دمینیت، ئەگەر نڤیسین تێكستەكێ ئەدەبی یێ ئافراندنێ بیت، دڤێت نڤیسەر پەنایێ ببەتە بەر جوانكاریێ و زمانەكێ ئەدەبی یێ سەردەست بكاربینیت، ئەو زمانە جوداتر بیت ژ زمانێ جاددێ و گرنگیێ ب ھونەرێ ڤەگێرانێ بدەت و دەما خواندەڤایەك دھێت و ل سەر تێكستی وی دراوەستیت، نابیت لایەنێ كەلتوری و رەوشەنبیریێ تێكستی ل سەر لایەنێ جوانكارییا نڤیسینێ زال ببیت و بەرۆڤاژی.
ئەڤە ژی ب رامانا، ھەمی تێكستێن ئەدەبی دڤێت ھەلگرێن ڤان ھەردوو زاراڤەیان بن، ئێك یێ ڤەشارتییە، ئەو ژی لایەنێ جوانكاریێ و دوو لایەنێ كەلتووری و رەوشەنبیری و نڤیسەر بۆ كێ دنڤیسیت و خواندەڤایێ وی دێ كی بیت، ئھا ئەڤەیە یا دڤێ كورتە نڤیسینێدا من دڤێت بگەھمێ، دەما خواندەڤایەكی بڤێت تێكستەكێ ئەدەبی بخوینیت، ئایا دڤێت چ جورە خواندەڤایەك بیت و دەما نڤیسەرەكی ژی بڤێت تێكستەكێ ئەدەبی بنڤیسیت، دڤێت بزانیت ئەو بۆ چ جورە خواندەڤای دنڤیسیت، ئایا ئەو خواندەڤایێ ھەنێ، لدویڤ كەلتووری و رەوشەنبیریا دناڤا تێكستیدا دگەریت یان ژی لایەنێ جوانكاریێ و ھونەرێ دەربرینێ و دارشتنێ بۆ وی گرنگن؟
ژبەركو ژی كورتەچیرۆك دوبارە دگەل ڤی بابەتی بلاڤ نابیت، دێ باشتر بیت كو بابەتێ من ل سەر نڤیسای باشتر بگەھیت، ئەگەر ل لایەنێ جوانكاریێ بزڤرین و پەرەگرافەكی ژ چیرۆكێ وەربگرین: ((خانی ڕۆژ بۆ ڕۆژێ د هەلوەرییا و چیمەنتۆیێ ب دیوار و بانێ ئۆدانڤە ژی د وەریا، وەکی کاڤلەکی دهاتە پێشچاڤ، ببوو جهێ مشک و زیندەوەران، دەرگەهێن وی ژی رزی بوون و کونێن مەزن تێڤە ببوون، ببوو مەخەلێ سەیێن بەردایی)). ئەگەر ل سەر ڤان دوو رێزان راوەستین، ژ خواندنا مە دێ دیار بیت، نڤیسەر یێ بەحسا خانیەكی دكەت، كەس تێڤە ناژیت، ئەو خانی یێ ھاتیە پشت گوھكرن و دەما چاڤدێریا خانی نەھێتەكرنێ، دیوار نەھێنە بویاغكرنێ، دێ چیمەنتویێ دیواران ژی وەریێت، ھەر وەكو نڤیسەر دبێژیت. خانی نەھێتە سەخبێركرن دێ گیانەوەرێن خشۆك جھێ خوە تێڤە چێكەن و دەرگەھـ دێ رزن و ئەگەر مرۆڤ تێڤە نەژییان، دێ بیتە جھێ گیانەوەران و ئەڤێن ھەنێ ب جوانی و رەوانبێژی ھاتینە بەحسكرن. نڤیسەری رێزبەندیەكا جوان دایە ڤێ چولكرنێ یان پشت گوھدانا خانی و ئەگەر زێدەتر ل سەر ڤی پەرەگرافی راوەستین، نڤیسەر یێ سەرنجا خواندەڤایێ خوە رادكێشیت، ئەو خانیێ من دڤێت بەحس بكەم، خانیەكێ دروستە و مرۆڤ دشێن دناڤدا بژین، لێ دھەمان دەمدا، نڤیسەر یێ دبێژیت خانی ژ ئەگەرێن نەدیار یێ ھاتیە چۆلكرن و ئەڤ لێكئینان و لێكبرنە ژی ھەمی ژبۆ وێ چەندێ یە، نڤیسەر یێ زەڤلەكێن خوە یێن نڤیسینێ بۆ خواندەڤای دیاردكەت، یێ دبێژیت ئەز دشیام كورت كەم و بێژم (خانیەك ھەبوو و جھێ ژیانێ لێ نەمایە)، لێ بۆ تێكستەكێ ئەدەبی، یا دروست نڤیسەر دوخێ حەزێ و چاڤەرێبوونێ لدەف خواندەڤایێ خوە دروست بكەت، ژلایەكیڤە خواندەڤا بەردەوامیێ بدەتە خواندنێ بزانیت بوچی ئەو خانی ھاتیە چۆلكرن و دوو خواندەڤا دگەل وێ چۆلكرنێ بمینیت، ھزرا خوە بكەت و دیمەنان دھزرا خوەدا دروست بكەت، ئەگەر دەمەكێ درێژ ب سەر خانیەكێ چۆلكریدا ھات، ئەو خانی دێ چلێھێت، بویاغا خانی و دەرگەھـ و پەنجەر و دروستكرنا دیمەنێن روونەدای گەلەك گرنگن نڤیسەر بزانیت دێ چاوان وێنەكەت و خوادەڤا دناڤ وان وێنەیاندا بمینیت.
دا ھندەكێ ژ چیرۆكێ بەرچاڤ بكەین، رەنگە بابەت باشتر بگەھیت، د چیرۆكێدا خانیەك یێ ھەی، ھەمی وەسا ھزردكەن ئەجنە یان ژمەچێتر دوی خانیڤە ھەنە، كەس نەوێریت تێڤە بژیت و كەس مالا خوە نابەتە تێڤە ژ ترسا ئەجنان و ژ ترسا زارۆكێن خوە نەكە بھێنە ھنگافتن. تا لدووماھیێ ئەگەر دیار دبن، ئەو ژی كەسەكی كەرب ژ كەسەكێ دی ڤەدبوون و دا نەھێتە دوی خانیڤە و نەبیتە جیرانێ وێ، سەھمەك یان ترسەك بۆ دروستكرن و گوتێ ژمەچێتر دڤی خانیڤە ھەنە و ئێدی ناڤودەنگیا خرابا ڤی خانی ل گوندی ھەمیێ بلاڤەبوو و تا كەسەك دھێت و چیرۆكێ ئاشكەرا دكەت و كورتیا سەرۆبەندێ چیرۆكێ ھەمی رەنگە دڤی پەرەگرافیدا بەرچاڤ ببیت، دەما چیرۆكنڤیس دبێژیت: ((ئەحمۆ د ناڤ دەستێن مشکۆی دا وەکی لەڤەنا دناڤ ئاڤێدا لەرزی و هندی چویچکەکێ لێهات و گۆتێ: من خۆهاڤێتە بەختێ تەو خودێ، ئەڤێ نهێنییا من ئاشکرا نەکە، تو دزانی دا جبۆیێ نەمریخانێ ئەوێ نیڤەکا خەلکێ تاخی خانیێن خوە ژبەر وی فرۆتین و ڕەڤین هێتە د ڤی خانیڤەو بیتە جیرانێ من)).
لڤێرە ئەگەر ھەمان چیرۆك كو گەلەك سەرھاتیێن ژڤی رەنگی دناڤ كومەلگەھیدا دوبارە دبن، بھێتەڤەگێران، رەنگە دێ لایەنێ دوویێ یێ من بەحسكری لایەنێ كەلتووری و رەوشەنبیری ھەبن، لێ نڤیسەرە تام و چێژەكا دی ب روودانێ و ڤەگێرانێ ددەت، ئەوا دبێژێنێ (جوانكاری) كو چەندین نموونێن دی دناڤا ڤێ چیرۆكێدا ھەبوون، لێ ژ رێپێنەدانا بلاڤكرنێ، بتنێ ئەو نموونێن سەری مە وەرگرتن، وەك میناك.
• مالا ژ مەچێتران، كورتەچیرۆك، محەمەد عەبدوللا، رۆژناما ئەڤرو ژمارە (3571) یا رۆژا 14/8/2024.
• ئه‌ڤرۆ 3577 – 2024 /22/08
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق