Xandinek bo şîireka Şukrî Şehbazî

Ebdulrehman Bamern

 Xandinek bo şîira (Ew zelamê.. Berî du deqîqa li îşkê zivirî) ya hozanvan Şukrî Şehbazî
Xweniyasîn yan jî lêgeriyan li xwe. Gelek caran evî babetî serinca min rakêşaye, aya em wek heyî, bes e ku em xwe nas bikin yan jî divêt li xwe yê dirust bigerîn? Pênevêt bo bîrukeyeka bi vî rengî jî, divêt em di naxê kesên dî de şareza bin û her çine be me hevberkirinek hebe, dema em dihên û pênaseyekê dideyne xwe.

پروسا گوهورینێ‌ دشعرەكا (بێدل)ێ‌ دا

پروسا گوهورینا دناڤ دەقێ‌ شعری دا، پروسەیەكە دروست دبیت دەما كردارا داهێنانێ‌ كردارەكا تەندروست بیت و شعر ژ كوراتیا ناخێ‌ مروڤی دەربكەڤیت. ئەڤ كردارا هەنێ‌ ژی زێدەتر پەیدا دبیت دەما هوزانڤان و دەقێ‌ خوە دبنە ئێك جەستە و كارلێكێ‌ دگەل ئێك دوو دكەن. دبیت لڤێرە پسیارەك بهێتە قادێ‌ و بێژین، هەر دەقێ‌ شعری دڤێ‌ پروسەیێ‌ دا دبوریت، ژبەر كو نڤیسینا دەقێ‌ شعری بخوە كردارەكا داهێنانێ‌ یە و داهێنان ژی بێ‌ ئاگەهی پەیدا دبیت و هوزانڤان بخوە داهێنەرێ‌ یان خولقێنەرێ‌ دەقێ‌ خوە یە؟ ئەڤ پسیارا هەنێ‌ ژی ئەو خالە یە یا گەلەك جاران هوزانڤانێن مە ل سەر دهێنە خاپاندن و خوە دبن كەساتیەكا دەستكرد ڤە نیشان ددەن و هینگێ‌ ژی ئەو دەستكردیا هەنێ‌ وەك (روبوتەكی) یە، راستە دێ‌ شێت ب گەلەك كریار و پێرابونان رابیت، دبیت دەقێ‌ جوان و وێنەیێن جوان ژی بینتە زمان، بەلێ‌ دخو بخو دا، دێ‌ تشتەك، داهێنانەك، دەقەك مری بیت و نەشێت كارلێكێ‌ دگەل سوز و هەست و نەستان بكەت و نەست ژی ب رامانا سوز و هزر و بیر و خەیال. هەر چەندە دبیت ئەڤ خالا هەنێ‌ لدەڤ گەلەك هوزانڤانان هەبیت و گەلەك ژی ڤێ‌ هەڤكێشەیێ‌ ژ دەست ددەن، دەما زێدە دەستكاریێ‌ دوێنەیێن خوە دا دكەن یان ژی بێی ئەو هەست بكەن، ماسكەكی ل بەر چاڤێن خوە ددانن و ڤێ‌ روحیەتا ئەم ژێ‌ دبێژین، دناڤ دەقێن خودا دمرینن یان ژی موركەكا لاوازیێ‌ پێڤە دهێلن.

هایكویێن شەمال ئاكرەی

عبدالرحمن بامەرنی
دەما ئەم بەحسێ‌ شعرێن هایكو دكەین ئێكسەر ئەم بەرەڤ هوزانڤان (شەمال ئاكرەی) ڤە دچین، هەر چەندە هندەك هوزانڤانێن دی نمونێن نڤیسینا هایكویێ‌ ل دەڤەرا مە هەنە، لێ‌ ئەز باوەردكەم ڤی هوزانڤانی زێدەتر شیایە دڤی جورێ‌ نڤیسینێ‌ دا خوە بینتە پێش. ژ تایبەتمەندیێن وێ‌ ژی، شعرا هایكو زوی كارلێكرنێ‌ ل هەستێ‌ خاندەڤای دكەت، بكورتیا خوە و پێش كێشكرنا وێنەیەكێ‌ بلەز و ژ نشكەكێ‌ ڤە، زمانەكێ‌ سادە و تژی، وێنەیەكێ‌ روهن و بێ‌ گرە و مژەوی، خالا ژ هەمیێ‌ ژی سەرنج راكێشتر ئەوە، ئەڤ جورە شعرە وەك تشتەكێ‌ زیندی، روحانی، ژ ناخێ‌ هوزانڤانی ئێكسەر بو هەستێن خاندەڤای دهێتە ڤەگوهاستن و ژبەر كو نڤیسینا ڤێ‌ جورێ‌ شعرێ‌ ژ (3 ـ4) رێزان نابوریت، خاندەڤا خوشی و تامەكا بلەز ژێ‌ وەردگریت. ئەگەر چەند هایكویەكا ژ (سیتافكێن دوهی و ئەڤرو) ژ پەرتوكا (هایكو ـ هەلبەست) یا هوزانڤانی وەربگرین، د هایكویا (خەیال) دا دبێژیت:
(خەیالا من نەڤێت... ژ بیرهاتنێن تە بزڤریت... لەوڕا ئەز چ جار نە لڤێرێ‌ مە). ئەگەر وەك وێنە ل سەر ڤێ‌ هایكویێ‌ راوەستین و سەحكەینە هونەرێ‌ شعری یێ‌ پێ‌ هاتیە نڤیسین. هوزانڤانی خەیال ئینایە بو عەشق بونا خوە، بو تشتەكی دناڤبەرا وان هەردویان دا رویدا بیت، لڤێرە خەیال مەسجەكا بلەز و ئارمانج بەرە. ب نڤیسینا ڤێ‌ هایكویێ‌، هوزانڤانی رێكا خوە كورت ڤەبریە و شیایە زوی تشتەكی بكەتە ددەستێ‌ خاندەڤایێ‌ خوە دا، یێ‌ دبێژیت من یا خوە دایە دەست خەیالێ‌ و ئەو گاڤەك بو و رویدانەك بو و من نەڤێت ژێ‌ بزڤرم. لڤێرە پێدڤی چ شروڤەكرنان نابیت و خاندەڤایێ‌ وی ژی ناوەستیت و ئەو ژی دشێت خەیالێن خوە تێكەلی بیرهاتنێن خوە بكەت، كو هەر ئێك ژ مە هندەك ژ قولاچكان هەنە و خەیالا مە حەز دكەت، هندەكێ‌ لێ‌ بمینیت.

ئەو تشتێن (عارف حیتۆ)ی مژویل دكەن!

عبدالرحمن بامەرنی
كەساتیا مروڤی و ئەو ژینگەها مروڤ دناڤ دا مەزن بوی و پەروەردە دبیت، رەنگڤەدانا خوە ل سەر شاكارێن داهێنانێ‌ هەنە و ئەڤ رەنگڤەدانا هەنێ‌ ژی چ كێم و چ زێدە، كاریگەریێ‌ دكەتە سەر هەلبژارتن و دەست نیشانكرنا بابەتێن هوزانڤانی و ژێدەرێ‌ دەستەواژەیێن هوزانڤانی ژی هەمی ژ ژینگەهـ و سروشتێ‌ وێ‌ ژینگەهێ‌ دهێنە وەرگرتن، چ دەستەواژەیێن سیاسی بن یان كومەلایەتی یان ژی ئابوری و پیشەسازی و بتایبەت گرێدانا هزرا هوزانڤانی ب ئاخێ‌ و زمان و سەروەریا وێ‌ ژینگەهێ‌ ڤە. (گاتسون باشیلا) دڤی دەربارەی دا دبێژیت: (جهـ كاریگەریەكا مەزن دكەتە سەر ئەدیبی و دبیتە ئیلهام و ژێدەرەكێ‌ سەرەكی بو بەرهەمێن وان).
ژڤی روانگەی ژی دێ‌ هەولدەین چەند نمونێن گرێدای بابەتێ‌ خو د شعرێن هوزانڤان عارف حیتۆی دا، (سترانێن پەلا) بەرگێ‌ دوێ‌ ژ پەرتوكا وی یا كوبەرهەمێن وی یێن شعری، بو ڤێ‌ نڤیسینا خوە یا كورت وەربگرین. بزانین هوزانڤان چاوان كارلێكرنێ‌ دگەل دەوروبەرێن خوە دكەت. هەر چەندە فەرهەنگا مەعریفی یا دكتور (عارف حیتۆ)ی و ئەزمونا وی یا شعری گەلەك یا زەنگین و بەرفرەهـ بویە و بیاڤێ‌ نڤیسینا مە ژی دگەل خوە دا بەرفرەهتر لێدكەت كو ئەم ئازادانە دڤێ‌ ئەزمونێ‌ دا گەشتەیێ‌ بكەین و ئەو هەمی تشتێن هوزانڤان پێ‌ د بازنەیێ‌ داهێنانێ‌ و نڤیسینا شعرێ‌ دا مژوول كرین، هەمان مژویلیێ‌ بدەتە مە ژی و ئەم دگەل وی ببینە ئێك بیرورا و ئەمێن خاندەڤا هەست بكەین، هوزانڤان یێ‌ ل سەر زارێ‌ مە شعرێن خوە دڤەهینیت.
دخاندنا من دا بو ڤێ‌ پەرتوكێ‌ و ژ خواندنا من یا بەردەوام ژی بو شعرێن ڤی هوزانڤانی، من گەلەك عشقا وی بو ئاخێ‌ دیت، پێشمەرگەی، وەلاتی، خوینێ‌ و هەمی تشتێن ناسناما وی ب وەلاتەكی ڤە گرێددەن كو مروڤ هەست بكەت ئەڤ وەلاتە دڤێت بهێتە ئاڤاكرن و كراسەكێ‌ ژ هەژی، ل بەر بهێتە كرن. هەر چەندە گەلەك دەرگەهـ هەبون و هوزانڤانی گرتە وێنەیێن شعری یێن جوان یێن ئەڤینێ‌ و حەژێكرن بو رەگەزێ‌ مێ‌ هەبون، لێ‌ گرێدانەك دڤی دەربارەی ژی دا هەبویە دناڤبەرا هەردوویاندا و هەمی ل دوور ئێك بازنە زڤراندینە، ئەو ژی بازنەیێ‌ عشقا وی بو ڤێ‌ ئاخێ‌ و سەروەری و دەولەتبونێ‌. هوزانڤانی بو دەبرینێن خوە و ڤێ‌ عەشقبونێ‌، پەنا بەر ب گەلەك تەكنیكان ڤە بریە و دەقێن خویێن شعری ل سەر نڤیساندینە، دنمونەكێ‌ دا دبێژت:
(ل ڤی وەلاتی... من عەرد نەڤێت... ل سەر ناڤێ‌ من تاپو بیت!... گیانێ‌ من ل هنداڤی هەلۆ بیت... چونكو ئەز مولكێ‌ عەردیمە...).

خاندنه‌ك بو شعرا (ئه‌و زه‌لامێ.. به‌رى دوو ده‌قیقا ل ئیشكێ زڤرى) یا هوزانڤان شوكرى شه‌هباز

عبدالرحمن بامه‌رنى

خو نیاسین یان ژى لێگه‌ریان ل خوه‌. گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤى بابه‌تى سه‌رنجا من راكێشایه‌، ئایا ئه‌م وه‌ك هه‌ى، به‌سه‌ كو ئه‌م خوه‌ ناس بكه‌ین یان ژى دڤێت ل خوه‌ یێ دروست بگه‌رین؟ پێنه‌ڤێت بو بیروكه‌یه‌كا بڤى ره‌نگى ژى، دڤێت ئه‌م د ناخێ كه‌سێن دى دا شاره‌زا بین و هه‌ر چنه‌بیت مه‌ هه‌ڤبه‌ركرنه‌ك هه‌بیت، ده‌ما ئه‌م دهێین و پێناسه‌یه‌كێ د ده‌ینه‌ خو.
تو یێ هه‌ى یان كو ئه‌و ژى یێ هه‌ى و لڤێره‌ و دا كو بشێى د وى بگه‌هى، دڤێت به‌رى بزانى تو كى و ته‌ چ دڤێت و ته‌ دڤێت چ بێژى! هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌ڤ بابه‌ته‌ دێ مه‌ به‌ره‌ڤ هزره‌كا فه‌لسه‌فى یا دویر و درێژ ڤه‌ به‌ت و چ گرێداى بابه‌تێ مه‌ ژى نابیت، بویه‌ بتنێ دێ وى لایه‌نى بنكێشك كه‌ین كو د شیان دا بیت بكه‌ینه‌ د خزمه‌تا بابه‌تێ خوه‌ دا، كو دێ بابه‌تێ مه‌ زێده‌تر خاندنه‌ك شلوڤه‌كارى بیت، بو شعره‌كا هوزانڤان (شوكرى شه‌هباز)، بناڤێ (ئه‌و زه‌لامێ.. به‌رى دوو ده‌قیقا ل ئیشكێ زڤرى)، كو ئێك ژوان شعرانه‌، د دیوانا وى یا بناڤێ (كه‌ڤاله‌كێ رویس) دا، ل سالا 2005 ێ ل چاپخانا هاوار ل دهوكێ هاتیه‌ بلاڤكرن.
هه‌ر ژ ده‌ستپێكا شعرێ، هوزانڤانى وه‌ك پێشه‌كیه‌ك زوم دایه‌ سه‌ر دیمه‌نه‌كى كو ب مه‌ره‌م ڤیایه‌ چیروكه‌كێ ژێ دروست بكه‌ت، هه‌ر وه‌كو دبێژیت: وێسكى و دویكێلا جگارا و له‌شێ رویسێ ڤێ ژنكا هه‌...

پەنجەرا من روی ل پەنجەرا مالا وە یە!

عبدالرحمن بامەرنی
دێ‌ شێی بێژیە من،
پەنجەرا مالا وە روی ل پەنجەرا مالا مە
 چ رامانا خوە هەیە!
تشتێ‌ ل پشت پەنجەرا مالا وە
وەكی بانگێ‌ (ئێڤاریان) من هەمی ژێ‌ ژ بەرن
ل بەرامبەری پەنجەرا مالا وە
ئەزێ‌ ل هەمی تشتان بەرزەبویم و
ئەزێ‌ هەمی تشتێن خوە دپشت پەنجەرا مالا وە را دبینم
یاریكێن من ب دەستێن خوە بو تە چێكرین
بیكێن پاتەی
خو سیتافكا تە ژی