گۆڕینی قه‌باره‌ی نوسین: 
پرسا ده‌وله‌تێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی بویه ئێك ژ پرسێن گرنگێن جاددا كوردی ل هه‌رێما كوردستانێ، بتایبه‌ت پشتی پێشهاتێن نوی ل سه‌ر گوره‌پانا سیاسی یا عیراقێ په‌یدا بوین. ئازراندنا ڤێ پرسێ ژی بو جارا دوێ یه خه‌لكێ جاددێ بخوه ڤه مژویل دكه‌ت و ل ئێكه‌م جار، ل ده‌ما سه‌روكێ هه‌رێما كوردستانێ ب گه‌شته‌كێ بو چه‌ند روژان چوویه ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی و جادده هاته لڤاندن، كو سه‌روك یێ چووی پشته‌ڤانیا وه‌لاتێن زلهێز و جیهانی بو ڤێ پرسێ مسوگه‌ر بكه‌ت و دێ ل نه‌وروزێ ده‌وله‌تا كوردی هێته راگه‌هاندن. جادده و میدییا كوردی و بتایبه‌تی ل ده‌ڤه‌را زه‌ر و ئه‌گه‌ر بێژم ل سنورێن پارێزگه‌ها دهوكێ، زێده‌تر ئه‌ڤێ پرسێ به‌رفره‌هی بخوه ڤه گرت و خه‌لكی خوه به‌رهه‌ڤ كرن بو ڤێ راگه‌هاندنێ و د ئێكه‌م هه‌لویست ژی دا، سه‌روكێ هه‌رێمێ دگوتارا خوه دا، كو ل نه‌وروزا سالا 2012ێ پێش كێش كری، چه‌ند راستی ئاشكه‌راكرن كو ئێدی كورد یان دڤێت ببنه شه‌ریكێن راسته‌قینه یێن عیراقێ یان دێ پرس بو خه‌لكی هێته زڤراندن، كا ئه‌و دعیراقێ دا بمینن یان سه‌ربه‌خوه‌یا خوه رابگه‌هینن. ل جارا دوه‌م ژی، پشتی پێشهاتێن نوی ل سه‌ر گوره‌پانا سیاسی یا عیراقێ په‌یدا بوین و گروپێ بناڤێ ده‌وله‌تا ئیسلامی ل عیراقێ و شامێ (داعش)، مه‌زنترین باژێرێ دوێ ل عیراقێ د چه‌ند ده‌مه‌كێن كورت دا، بێی هیچ به‌رگریه‌كا سوپایێ عیراقێ داگیر كری و خه‌لافه‌تا خوه یا ئیسلامی لێ راگه‌هاندی، كو زه‌مینه سازی بو پێشمه‌رگه‌ی هاته روخساندن و ب به‌رگریه‌كا كێم، پترییا ده‌ڤه‌رێن دكه‌ڤنه بن ماددێ 140 یێ ده‌ستورێ عیراقێ، كو ئه‌و ده‌ڤه‌ر جهێ ناكوكیێ بون دناڤبه‌را به‌غدا و هه‌رێما كوردستانێ دا، كو كورد ب ئاخا خوه دزانن و لهیڤییا جێبه‌جێكرنا ڤی مادده‌ی بون كو دوباره ڤه‌گه‌رن ناڤ باوه‌شا هه‌رێما كوردستانێ و پێشمه‌رگه شیا وان ده‌ڤه‌ران ئازاد بكه‌ت. دهه‌لویستێ سه‌ركردایه‌تییا كوردی ژی دا، كو چ دی ئه‌و ده‌ڤه‌ر نه زڤرن بو باوه‌شا عیراقێ و لبن ره‌حما سه‌روك وه‌زیرێن عیراقێ، كا دێ ئه‌و مادده هێته جێبه‌جێكرن یان نه. لڤی ده‌می جاره‌كا دی پرسا
تا ڤێره حه‌ززا ده‌وله‌تبونێ لده‌ف هه‌می تاكه‌كێ كورد یا ئازرییایه و هه‌می ده‌وله‌تبونێ دخازن و هه‌می حه‌ز دكه‌ن وان ژی سنورێن خوه هه‌بن، ده‌وله‌تا خوه یا سه‌ربه‌خو هه‌بیت و ئه‌ڤه ژی مافه‌كێ ره‌وایێ وانه، كو ب چه‌نده‌ها سالان خه‌بات ژبو كری و خوین سه‌را رێتی و درویشم بو بلندكرین. ئه‌گه‌ر لده‌مه‌كی ئه‌ڤ حه‌زه خه‌ون ژی بیت، لێ نوكه ئه‌و یێ به‌رهه‌ڤه پشتگیریێ ژی لێبكه‌ت.
مه‌رجێن ده‌وله‌تبونێ:
لدویڤ پیڤه‌رێن نیڤ نه‌ته‌وه‌ی، دڤێت چار بنه‌ما بو ده‌وله‌تبونێ هه‌بن و هه‌ر وه‌لاته‌كێ ئه‌ڤ پیڤه‌ره ل سه‌ر بگونجن، ب ده‌وله‌ت دهێته هژمارتن. ئه‌و ژی هه‌ر ئێك ژ (ئاخ و سنور ـ خه‌لك ـ ده‌ستهه‌لات ـ سه‌ربه‌خوی و سه‌روه‌ری)، هه‌ر كه‌سێ ل هه‌رێما كوردستانێ ژی سه‌ح بكه‌ت، ئه‌ڤ هه‌ر چار بنه‌مایێن هه‌نێ یێن هه‌ین و بتنێ راگه‌هاندنا ده‌وله‌تێ بو دڤێت و نه‌خشه‌یێ وێ ژی ژ عیراقێ بهێته جوداكرن و ببیته راستیه‌ك و ل سه‌ر نه‌خشه‌یێ جیهانێ، ئه‌ڤ گوهورینه بهێته كرن.
ئه‌گه‌ر ل سه‌ر ڤان هه‌ر چار پیڤه‌ران ژی راوه‌ستین، كوردان هه‌رێما خوه ل سه‌ر نه‌خشه‌یێ عیراقێ هه‌یه و دناڤ وی نه‌خشه‌یی دا، سنورێن خوه هه‌نه و پترییا خه‌لكێ دناڤ وی نه‌خشه‌یی دا دژیت كوردن و خودان زمان و كه‌لتورێ خوه یێ تایبه‌تن و لڤێ هه‌رێمێ هه‌می سازیێن ده‌وله‌تێ دناڤ دا هه‌نه، ده‌ستهه‌لاتا جێبه‌جێكرنێ و دادوه‌ری و یاسادانانێ و تشتێ باوه‌رییا هه‌بونا وێ دناڤ جڤاكێ نیڤ ده‌وله‌تی دا مسوگه‌ر دكه‌ت ژی، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ هه‌رێمه ببیته ده‌وله‌ت، نابیته پێگه‌یێ هیچ گروپه‌كا تیروری و گه‌فێ ل سه‌ر ئاسایشا نیڤ نه‌ته‌وه‌ی ناكه‌ت. تشتێ كو ئه‌ڤ ده‌وله‌ته ژی نه كریه راستی، خواسته‌كا كوردان بخو بویه ل دویڤ بارودوخێ عیراق ل سالا 2003ێ تێدا دبوری و پێشهاتێن وی ده‌می، یێن شه‌رێ ئازادییا عیراقێ، كو هینگێ تاكه سوپایێ زلهێز و رێكخستی و خودان شیان پێشمه‌رگه بویه و هه‌ر هینگێ دشییا هه‌می ئاخا كوردستانێ ڤه‌گه‌رینیته ناڤ باوه‌شا هه‌رێما كوردستانێ و ل سه‌ر ڤێ راستیێ ژی، ئه‌گه‌ر كورد دگه‌ل عیراقێ ژی مابانه، چ وه‌ك كونفیدرالیه‌ت یان ژی فیدرالی دا دگه‌ل دا مینن، كو ژ ئه‌نجام ژی گه‌له‌ك ده‌ڤه‌رێن كوردستانی نه هاتینه دناڤ باوه‌شا هه‌رێما كوردستانێ دا ب باژێرێ كه‌ركوكێ ڤه و تاكه تشتێ دبیته رێگر ل سه‌ر سه‌رخوه‌بونا كوردستانێ لدویڤ وان پیڤه‌رێن مه گوتین، ئه‌و ده‌ڤه‌رێن هه‌نێ نه یێن نه ڤه‌گه‌ریاین و ب ده‌ڤه‌رێن كێشه ل سه‌ر هاتینه ناڤ كرن، هه‌ر چه‌نده نوكه پترییا وان ده‌ڤه‌ران ژ لایێ پێشمه‌رگه‌یێ كوردستانێ ڤه هاتینه ئازادكرن.
راگه‌هاندنا ده‌وله‌تێ:
دا كو ده‌وله‌تا كوردی ببیته راستیه‌ك و نه‌خشه‌یێ عیراقێ بهێته گوهورین و كوردستان بچیته دناڤ لیستا ده‌وله‌تێن جیهانێ دا، دڤێت ده‌وله‌ت بهێته راگه‌هاندن. لێ پسیار لڤێره ئه‌وه، ئه‌گه‌ر ده‌وله‌ت ژ لایێ سه‌ركردایه‌تیا كوردستانێ ڤه بو راستی و ژ خه‌ون و حه‌زا جاددێ ده‌رباز بو، ئایندێ وێ ده‌وله‌تێ دێ چبیت و دێ چه‌ند ده‌وله‌ته‌كا سه‌ركه‌تی بیت و ئایا ستوینێن ده‌وله‌تبونێ لده‌ف مه په‌یدا دبن، هه‌ر ژ دامه‌زراوان و دام و ده‌زگه‌هان، كو نیشتیمانی بن و دادی ل به‌رامبه‌ری یاسایێ كو ئه‌ڤ چه‌ندێن هه‌نێ ژ خوه رازیكرنێ دوو تشتێن جودانه و ژ دایكبونا ده‌وله‌تێ دڤێت دایكبونه‌كا قه‌یسه‌ری نه‌بیت، چاوان ئه‌گه‌ر زاروك دناڤ مالبچیكێ ده‌یكا خوه دا یێ ته‌ندروست نه‌بیت، ئه‌گه‌ر ئه‌ندامێن وی یێن هه‌ناسه‌دانی و هه‌می ئه‌ندامێن وی دكارا نه‌بن، ئه‌گه‌ر ساخله‌مییا وی یا مسوگه‌ر نه‌بیت و دده‌مێ خوه یێ گونجای دا نه‌هێته سه‌ر دنیایێ، هینگێ یان دێ ئه‌و زاروك ژ به‌ر چیت یان ژی دێ زارویه‌كێ په‌ككه‌فتی بیت و هوسان پێنگاڤا راگه‌هاندنا ده‌وله‌تێ ژی، ئه‌گه‌ر كار ژبو نه‌هێته كرن و هه‌می ئه‌ندامێن وێ و ته‌ندروستی و ساخله‌میا وی یا دروست نه‌بیت، ئه‌و ده‌وله‌ته نه‌دهێته راگه‌هاندن و ئه‌گه‌ر هاته راگه‌هاندن ژی یان دێ زوی ژبه‌ر ئێك چیت و هلوه‌شیت یان ژی دێ ده‌وله‌ته‌كا په‌ككه‌فتی بیت و ژبن چوونا وێ ژی هینگێ دێ تشته‌كێ ئاسان بیت.
كورد دڤان پێشهاتان دا چ رول بگێریت:
راسته نوكه پاژێرێ كه‌ركوكێ و زێده‌ترییا ده‌ڤه‌رێن دكه‌ڤنه بن ماددێ 140 كو بده‌ڤه‌رێن كێشه ل سه‌ر دناڤبه‌را عیراقێ و هه‌رێمێ دا دهێنه ناڤكرن ژلایێ پێشمه‌رگه‌ی ڤه هاتینه ئازادكرن، لێ پسیار لڤێره ئه‌وه، ئایا ئه‌ڤ ئازادكرنا هه‌نێ به‌سه كو ئه‌ڤ ده‌ڤه‌ره دوباره ڤه‌گه‌رنه سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ؟ هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ پێشهاتێن نوی ل عیراقێ په‌یدا بوین، كورد تێدا ئه‌كته‌رێن سه‌ره‌كی نه و گه‌له‌ك چاڤدێرێن سیاسی و مێژوی ژی ڤان پێشهاتان ب ده‌ستكه‌فته‌كێ مێژوی بو كوردان دزانن و دبه‌رامبه‌ر ژی دا، هنده‌ك چاڤدێرێن سیاسی دبێژن نابیت كورد له‌زێ بكه‌ن و ئه‌ڤ پێشهاتێن هه‌نێ وه‌ك قوماره‌كێ نه بو كوردان و تشتێ دڤێت كورد گه‌له‌ك ل سه‌ر راوه‌ستن، دڤێت ده‌ست به‌تال ژ ڤان پێشهاته‌یان نه‌ڤه‌گرن. دڤێت ژبیرنه‌كه‌ین ئه‌ڤ ده‌ستكه‌فتێن نوكه كه‌تینه ده‌ستێ كوردان ره‌نگه چ ژ راگه‌هاندنا سه‌رخوه‌بونێ كێمتر نه‌بیت، ئه‌گه‌ر كورد بزانن ڤێ ده‌رفه‌تێ بكاربینن. ژبه‌ركو كوردان ده‌نگ بو ده‌ستورێ عیراقێ دایه و دڤی ده‌ستوری دا دڤێت ئه‌ڤ ده‌ڤه‌رێن هه‌نێ لدویڤ مادده‌یه‌كێ قانونی بهێنه ئێكلایكرن و دڤێت كورد بزانن چاوان گێمێ یاریێ بو به‌رژه‌وه‌ندا خوه ڤه‌گه‌رینن و ببنه یاریكه‌رێن سه‌ره‌كی و ده‌رفه‌ت یا گونجایه و دڤێت بیر ل ریێن یاسای بهێته كرن و ئه‌ڤ ده‌ڤه‌رێن هه‌نێ لبن كونترولا هه‌رێمێ دا بن و شنوی ئه‌و برگا یاسایی ژ ده‌ستوری بهێته جێبه‌جێكرن. دڤێت هه‌ر چ زوی و ل ژێر چاڤدێریا نه‌ته‌وێن ئێكگرتی و كومكارا عه‌ره‌بی و چاڤدێرێن نیڤ ده‌وله‌تی و رێكخراوێن سڤیل و وه‌لاتێن هه‌رێمی راپرسی ل وان ده‌ڤه‌ران بهێته كرن و ب ره‌نگه‌كێ یاسای ئه‌ڤ ده‌ڤه‌رێن هه‌نێ دوباره ڤه‌گه‌رن سه‌ر كوردستانێ.
ته‌په دده‌ستێ كوردان دایه:
بده‌ستڤه‌ئینانا تشتی یا ئاسانه و ده‌رفه‌ت بو هه‌میان دروست دبیت، لێ هه‌می كه‌س نه‌شێن وی تشتی پاراستی لده‌ف خوه بهێلن. ئه‌ڤ گوتنا فه‌لسه‌فی بو گه‌له‌ك تشتان دهێت و ل سه‌ر تشتێن بچویكێن ژیانا هه‌ر ئێك ژ مه دگونجن، لێ یا من مه‌ره‌م پێ ئه‌وه، ئه‌ڤ پێشهاتێن نوكه نه و ته‌پ یا هاتیه دبه‌روكێ كوردان دا. كورد دڤێ یاریێ دا چ رول بگێرن، ئایا به‌ره‌ڤانی كرن بتنێ به‌سه یان ژی دڤێت رولێ هێرشكرنێ بگێرن و دهه‌ردوو حاله‌تان ژی دا، دڤێت كورد بزانن چه‌ند یاریكه‌ر دگوره‌پانێ دانه. پێنه‌ڤێت عیراق یا دابه‌شكریه ل سه‌ر چه‌ند نه‌ته‌وه و مه‌زهه‌بان و بكومڤه‌كرنا ڤان هه‌می لایه‌نان دئێك گوره‌پانا یاریێ دا، عیراق یا سه‌ركه‌تی نه‌بویه و هه‌ر چاڤدێره‌ك دشێت ناكوكیێن دناڤبه‌را عه‌ره‌بێن سنه مه‌زهه‌ب و عه‌ره‌بێن شیعه مه‌زهه‌ب دا ببینیت و دیسان ناكوكیێن دناڤبه‌را هه‌ولێرێ وه‌ك هه‌رێمه‌كا سه‌ربه‌خو و به‌غدا دا، كو ئه‌ڤ جوداهی و ناكوكیێن هه‌نێ گه‌فێ ل سه‌ر ره‌وشا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن، ئه‌گه‌ر كورد ب حه‌كیمانه سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل هه‌ر ئێك ژ وان لایه‌نان نه‌كه‌ت، چ عه‌ره‌بێن سنه بن یان ژی عه‌ره‌بێن شیعه و دیسان خالا گرنگ ژی كو شلقێ بڤێ یاریێ دئێخن و ده‌رزێ دئێخنێ، وه‌لاتێن ئه‌قلیمی نه كو وه‌لاتێ توركیا و ئیران راسته‌وخو مایتێكرنێ دڤان پێكهاتیه‌ییان دا دكه‌ن و ئه‌و به‌شه‌كێ گرنگن ژڤێ یاریێ و دڤێت ژبیرنه‌كه‌ین ژی، سنورێن هه‌رێما كوردستانێ هه‌ڤ ته‌ریبن دگه‌ل سنورێن دوو مه‌زهه‌بان دعیراقێ بخوه دا، عه‌ره‌بێن سنه و عه‌ره‌بێن شیعه، ئه‌ڤ هه‌ردوو نه‌ته‌وه مه‌زهه‌ب ژی ددرێژاهییا دیروكێ دا ل سه‌ر ئێك مێزه نه رونشتی نه و خوین دناڤبه‌را وان دا هاتیه رشتن. دڤێ هه‌ڤكێشه‌یێ و ئێك دوو نه قه‌بیل كرنێ و بگره و ڤه‌گێشكا به‌رژه‌وه‌ندیان دا، ئه‌گه‌ر سه‌ركردایه‌تییا كوردی یاریكه‌ره‌كێ زیره‌ك و چاڤ ڤه‌كری نه‌بیت، دێ بیته ته‌په‌كا خاری و نه دویره گولێ ل سه‌ر خوه بكه‌ت.
ده‌وله‌ت دێ چاوان هێته ستاندن:
مه‌رج نینه هه‌می ستاندنه‌ك ب به‌روكێن شه‌ری بهێته كرن، ژبه‌ركو بارودوخێ عیراق تێدا ده‌رباز بوی و پێكهاته‌ییا عیراقێ و وه‌لاتێن راسته‌خو مایتێكرنێ دناڤخوییا عیراقێ دا دكه‌ن، هه‌ر وه‌كو مه ل پێشیێ به‌حس كری، ئه‌ڤ ستاندنه دێ یا سه‌قه‌ت و پر كێماسی بیت ئه‌گه‌ر ب حه‌كیمانه سه‌ركردایه‌تییا كوردی مامه‌لێ دگه‌ل دا نه‌كه‌ت و بتنێ دێ خوزی مینن. ژ ئه‌ڤا بوری ژی هه‌ر وه‌كو دیار ئه‌م نه‌شیاینه یاریێ دبه‌رژه‌وه‌ندا خوه دا كونترول بكه‌ین، ئه‌گه‌ر مه سه‌رنجا هه‌ڤركه‌كی بو لایه‌نێ خوه كێشابیت مه هه‌ڤركه‌كێ دی یێ لخو كریه دوژمن و تا نوكه ئه‌م نه‌شیاینه به‌روكێ خوه یێ شه‌ری ده‌ست نیشان بكه‌ین. ژلایه‌كی ڤه ئه‌م یێ خوه نزیكی عه‌ره‌بێن سننه مه‌زهه‌ب دكه‌ین و ژلایه‌كێ دی ڤه ئه‌م یێ خوه نزیكی عه‌ره‌بێن شیعه مه‌زهه‌ب دكه‌ین و دیسان سیاسه‌تا مه دگه‌ل هه‌ردوو وه‌لاتێن ئه‌قلیمی (توركیا و ئیران) ژی تژی ده‌رزه‌یه و دڤێت دانێ ب وێ چه‌ندێ بكه‌ین، گڤاشتنه‌كا زێده‌تر ژ قه‌بارێ خوه ل سه‌ر مللێن مه كوردان بویه و ئه‌م نه‌شیاینه وه‌ك پێدڤی ستراتیژیه‌تا خوه ده‌ست نیشان بكه‌ین. ئه‌ڤه ژبلی كو ئه‌م نه‌شیاینه وه‌ك پێدڤی ناڤ مالا كوردی رێك بێخین و ژبلی كو وه‌ك پێدڤی مه نه‌شیایه باوه‌ریه‌كا توكمه بو وه‌لاتێن زلهێز په‌یدا بكه‌ین، كو ئه‌م دشێین سه‌رخوه بونا خوه راگه‌هینین و خو پرێڤه ببه‌ین، ژبلی به‌رژه‌وه‌ندیێن وان دگه‌ل مه، كو هنده‌ك جاران ئاڤرییا لڤی بابه‌تی دده‌ن و ژبلی سیسته‌مێ مه یێ رێڤه‌برنێ و دامه‌زراوی، كو كێماسی لێ هه‌نه و تا نوكه ژی، ئه‌م ل هه‌رێما كوردستانێ نه‌شیاینه ببینه خودانێن ده‌ستورێ خوه و هه‌ر چنه‌بیت سنورێن خوه بو جڤاكێ نیڤ ده‌وله‌تی و عیراقێ دیار بكه‌ین و تاكه تشتێ بشێت ڤێ حه‌زێ بكه‌ته راستی ژی، دڤێت كوردان ستراتیژیه‌كا توكمه دهه‌می بواره‌كیدا هه‌بیت، ژ لایه‌نێ ئیداری و سیسته‌مێ دامه‌زراوی یێ ئێكگرتی و رێكخستی و چ ژی ژ رێكخستنا ناڤ مالا كوردی و چ ژی سیاسه‌تا حه‌كیمانه یا ل به‌رامبه‌ری عیراقێ و وه‌لاتێن ئه‌قلیمی و نیڤ نه‌ته‌وه‌ی و دڤێت له‌ز ل ده‌ستوری بهێته كرن و هه‌رێما كوردستانێ ببیته خودانێ ده‌ستورێ خوه.
Bamerni77@yahoo.com
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق