2015/06/08

پێشرەویێن (داعش) دناڤبەرا خیلافەتێ‌ و هەرێمبونێ‌ دا

عبدالرحمن بامه‌رنى
زاراڤێ‌ شانێن نڤستی زاراڤەكێ‌ نە یێ‌ نوی یە و پشتی هاتنا داعشێ‌، مشە ددەزگەهێن راگەهاندنێ‌ دا دهێتە بەحسكرن. گرتنا باژێرێ‌ میسل دچەند دەمەكێن كورت دا و گرتنا رومادی و چەندین باژێركێن دی یێن مەزن بتنێ‌ ب جوداهییا هژمارتنا دەمژمێران، ئاماژەیەكا خورتن، كو بەلێ‌ ئەڤ چەمكە یێ‌ خورتە و دڤێت خواندنەكا هزری بو بهێتە كرنێ‌ و ب سەرڤەیی و سستی ڤە نەهێتە وەرگرتن، سەرەرایی هەبونا توندوتیژیێ‌ و كوشتنا بكوم و سەربرین و سوتنا دیلان و گرتنا ژنان وەك دەستكەفتێن شەری و لاساییكرنا مێژوێ‌ ب دروستكرنا بازارێ‌ كرین و فروتنا ژنان، لێ‌ ئەڤێن هەنێ‌ هەمی رویێ‌ ترساندنێ‌ نە، دا بەروكێ‌ وان یێ‌ ڤەكری بیت و خەلك ب ترس بتنێ‌ بیر ل رزگاركرن و پاراستنا گیانێ‌ خوە بكەن یان كو برییا ڤان جورە رەفتارێن دژی مروڤایەتییێ‌، بتنێ‌ ئەڤ گروپێ‌ تیرورست ئەجندایێ‌ خوە دسەپینیت و دبنەكوكدا، پلانا ڤەشارتی دویرترە ژ ئەوا ئەم بیر لێدكەین و ئەوا ئەو بلاڤ دكەن و نیشان ددەن.
دا رویێ‌ دروستێ‌ داعشێ‌ ژی بزانین، فەرە ئەم ل ئاڤاهیێ‌ دروستبونا داعشێ‌ بنێرین. بهزرا من، ئەڤ ئاڤاهیێ‌ هەنێ‌ ژی ژ سێ‌ روییان ڤە دهێتە نیشاندان، رویێ‌ ئێكێ‌: توندوتیژی و ترساندن و هوڤاتی، كو رویێ‌ هەرە بەرچاڤە جیهان داعشێ‌ پێ‌ ناس دكەت و ب وی روی، دەڤەرێن نوی بێ‌ بەرگریكرن خوە رادەست دكەن و رێكا رەڤێ‌ و دەست بەردانێ‌ دگرنە بەر. رویێ‌ دوێ‌: رویێ‌ پرێڤەبرنێ‌ و دارشتنا پلانانە، كو كاراكتەرێن سەرەكی یێن ڤی روی ژی ژ بەرمایكێن رژێما بەعسا ژناڤچویی نە، لێ‌ ئەو بەرمایك، نە هەمان ئەو كەسن یێن دسەردەمێ‌ رژێمێ‌ دا دكاریگەر، بەلكو رویێن نوی نە و ناڤێن نوی و هێزا نوی نە. رویێ‌ سیێ‌: ب مەترسیدارترین رویێ‌ ڤی ئاڤاهی دهێتە ناسكرن، ئەو ژی رویێ‌ هزری یە، هزر ژی ب بیروباوەران ڤە گرێدایینە و و وەك بابەتەكێ‌ روحی مامەلە دگەل دا دهێتە كرنێ‌.
بو رێكخراوەكا تیرورستی یا وەك داعش ژی، گەلەك ئاسان بویە كو زوی هێلینا خوە ل دەڤەرێن سننە نشین یێن عیراقی دروست بكەت، ئەو ژی ژ بەر چەند فاكتەران، فاكتەرێ‌ ئێكێ‌: زەمینە یا خوەش بو یان كو ب كوردی (مەحفیر ل بەر پیان یا راخستی بو)، فاكتەرێ‌ دوێ‌ ژی: ڤالاتیەكا سیاسی ل دەڤەرێن سنە نشین هەبو، ئەڤ هەردوو فاكتەرێن مە ژێ‌ بەحس كرین، رێخوشكرن بون ژ بو كو ئەڤ گروپە بێ‌ بەرگریكردن جهی بو خوە پەیدا بكەت و ژ ڤالاتییا سیاسی ژی، ئاكنجیێن ڤان دەڤەران داعش ب رزگاركەرێن خوە دانە زانین و تا نوكە ژی ب وی رەنگی بەرێخوە ددەنێ‌، بەلگە ژی بو ڤێ‌ بیروكەیێ‌، ئەگەر ل سنورێ‌ دەستهەلاتدارییا داعشێ‌ تەماشا بكەین و ئەو جهێن نوكە لێ‌ و چالاكیێن خوە تێدا ئەنجام ددەن، هەمی ئەو دەڤەرن یێن سننە نشین. دپێكهاتەییا عیراقێ‌ ژی دا و كو پترییا وەلاتێ‌ عیراقێ‌، عەرەبێن مەزهەب شیعەنە و پاشی عەرەبێن سنە مەزهەبن و ل باكوری ژی كورد، پشتی كەتنا رژێما بەعس كو دوی سەردەمی دا، دەستهەلاتدارییا عیراقێ‌ ددەستێ‌ عەرەبێن سننە دا بو و عەرەبێن شیعە و كوردان ل سەر دەستێ‌ وان گەلەك زولم و زوری دیتین، پشتی شەرێ‌ ئازادكرنا عیراقێ‌ هەڤكێشە دبەرژەوەندا عەرەبێن شیعە مەزهەب دا هاتە گوهورین و كورد ژی بونە خودان هەرێم، ژ ئەنجامێن شەرێ‌ ئازادییا عیراقێ‌ و ڤێ‌ هەڤكێشەیێ‌ دا، دەستهەلاتا عەرەبێن سننە هاتە چوار چوڤەكرن و كەسێن رابەر و خودان شیان و د سلكێن لەشكەری دا دپایە بلند، هەمی ب زوری ژ كارێن وان هاتنە دویر خستن و نە بتنێ‌ ئەڤە ژی، بەلكو ل بن ناڤێ‌ رهكێشكرنا بەعسییان، ئەڤ كەسێن هەنێ‌ ب تومەتێن جوراو جور دهاتنە گونەهباركرن و نەخوشی بو وان دهاتنە دروستكرن، پێنەڤێت ژی رێژا ڤان كەسێن ژڤی رەنگی ل ڤان دەڤەران، رێژەیەكا زێدەبویە و ژبلی كو ئەڤ كەسێن هەنێ‌، ددارشتنا پلانان دا دشارەزا نە و ژ كەلتورێ‌ وان، ئامانجا وان، نە بتنێ‌ زڤراندنا هەیبەتا خوە بویە ئەوا ژ وان هاتیە ستاندن، بەلكو ئارمانجا وان یا سەرەكی گرتنە دەستا دەستهەلاتێ‌ یە و هەر ئەڤە یە ژی جوداهیێ‌ دناڤبەرا گروپێ‌ داعشێ‌ و رێكخراوا ئەلقاعیدە دا دروست دكەت، ئەگەر رێكخراوا ئەلقاعیدە شیا بیت ب كریارێن خوە یێن رێكخستی گەفێ‌ ل تەناهییا جیهانێ‌ بكەت و خودانا خوە و یازدەی سپتەمبەرێ‌ بیت، بەلێ‌ گەفا وێ‌ چ جارەكێ‌ خوە دگرتنە دەستا دەستهەلاتێ‌ دا نە دیتی یە یان كو بەروڤاژییا گروپێ‌ داعش، كو ئامانجا خوە ب راگەهاندنا خیلافەتێ‌ بەرچاڤ كری، لێ‌ هەر وەكو مە گوتی، خیلافەت و عەقلێ‌ پلان دارێژییا داعشێ‌ دوو تشتێن ژ ئێك جودانە، عەقلێ‌ پلانگیریێ‌ بو پاشماوەیێن بەعسیێن كەڤن ڤەدگەریت و خیلافەت چەكێ‌ ڤێ‌ پیلانێ‌ یە، كو سوزدارییا موسلمانان بو خوە راكێشیت، ئەڤ گروپێ‌ هەنێ‌ بناڤێ‌ ئاینی و بنەمایێن موسلمانەتیێ‌ پێشرەویێ‌ بكەت.
ئەگەر ل هەردوو رویێن دروستبونا داعشێ‌ تەماشا بكەین، رویێ‌ توندوتیژیێ‌ و پلان دارێژیێ‌ دا، داعش شیایە تا راددەیەكی یا سەركەفتی بیت، شییا ب كریارێن خوە یێن توندوتیژی هەمی دەرگەهەكێ‌ دلوڤانیێ‌ ل بەر چاڤێن نەیارێن خوە بگریت و ژبەر هندێ‌ ژی، باژێر و باژێرك ژ خەلكی دهێنە چولكرن و لەشكەری شیانێن بەرەڤانیكرنێ‌ و شەری نینن و زوی چەكێ‌ خوە ددانن و رێكا رەڤێ‌ دگرنە بەر. د رویێ‌ پلان دارێژیێ‌ ژی دا، داعش یا دبیتە خودان باژێر و دەڤەر یێن دكەڤنە بن دەستێ‌ وێ‌ و تا راددەیەكی یا دشێت خوە پرێڤە ببەت تا وی راددەی چاڤدێرێن سیاسی وەسا بو دچن، كو داعش یا شیایی رهێن خوە دڤان دەڤەران دا ببەتە خارێ‌ و ژناڤچوونا وێ‌ یا ئاسان نابیت و رەنگە ئەڤ مانا هەنێ‌ دومێ‌ بكێشیت. رویێ‌ سیێ‌ كو ئامانجا سەرەكی یا داعشە و لهیڤیێ‌ یە د چ رەوشان دا دەستان ژێ‌ نە بەردەت، ئەو ژی رویێ‌ هزری یە، هەر چەندە ئەڤ رویێ‌ هەنێ‌ ماسكەكێ‌ ئاینی پێڤە دیارە، وەسان خوە دایە ناسكرن، كو نوینەراتییا ئیسلاما دروست دكەت و دێ‌ رویێ‌ ئیسلاما سەلەفی ڤەژینیتەڤە، لێ‌ دخوە بخوە دا، ئەڤ كەسێن پلان دارێژیێ‌ بو ڤی گروپی دكەن، نە ئەو كەسن یین بشێن نوینەراتییا ئاینێ‌ ئیسلامێ‌ بكەن، بەلكو ئاین رێكەكە بو ئازاردانا هەستێن خەلكی ب دەستخستنا راییا پترییا خەلكی كو بیروباوەر موسلمانن و ب دەهان شانێن نڤستی ل هەمی وەلاتان هەنە، كو ئەڤ شانێن هەنێ‌، دشێن پالپشتییا ڤی گروپی بكەن، ل هەر وەلاتەكێ‌ هەبیت و تا ئەو وەلات دسنورێ‌ وێ‌ پلان دارێژیێ‌ ژی دا نەبیت، لێ‌ بو گەفكرنا ل سەر ئاسایشا نیڤ نەتەوەی بهێنە بكار ئینان. 
ژ وان هەمی خواندنێن بو رەوشا داعشێ‌ و عیراقێ‌ بگشتی هاتینە كرن و دارشتن، بهزرا من دڤێت كار ل سەر دوو تشتێن سەرەكی بهێتە كرنێ‌، ئێك: بیر ل شانێن نڤستی بهێتە كرنێ‌، چ ئەڤ شانێن هەنێ‌ ئەو كەس بن یێن ب بیروباوەر ئاینێ‌ ئیسلامێ‌ پەیرەو دكەن و وەسان هزر دكەن كو داعش دێ‌ خیلافەتێ‌ دوبارە كەت و ئیسلامێ‌ ڤەژینیت یان ژی ئەو كەسێن كەرب ژ دەستلاتێ‌ ڤە دبن و خوە ب قوربانی دزانن و هزر دكەن داعش دێ‌ شێت ل وان بیتە خودان. دوو: هەرێمەكا تایبەت بو عەرەبێن سنە نشین بهێتە دروستكرن ب مەرجەكی، بیر ل كەڤنە بەعسییان بهێتە كرن و پایە بلندێن لەشكەری یێن سەردەمێ‌ رژێما ژناڤچوویی و چ دی بناڤێ‌ رهكێشكرنا بەعسیان مامەلە دگەل دا نەهێتە كرنێ‌، هەر چەندە ئەڤ بیروكەیە ژی شیرەكێ‌ دوو سەرە و دڤێت زێدەتر بهێتە خواندن و دیراسەتكرن، لێ‌ دڤێت ژبیرنەكەین، بەشداریكرنا ڤان كەسان بو ناڤ جومگەیێن ژییانا ئاسایی یا روژانە، مەترسییا وان ل سەر دژایەتیكرنێ‌ و پیلاندانانێ‌، دهێتە كێمكرنێ‌.


تێبینی:
دروژناما وار ژمارە 1345 دا هاتیە بلاڤكرن