2014/06/25

بو ئەڤ ژنێن دبوارێ‌ ژنان دا دنڤیسن

هەر كەسێ‌ لڤێ‌ دوماهیێ‌ دویڤچوونا روژنامە و كوڤارێن لدهوكێ‌ دەردكەڤن بكەت، دێ‌ بینیت كو ئەو ژنێن دبوارێ‌ ژنان دا دنڤیسن یێن دبنە دوو جوین، جوینەك زێدەتر وان بابەتان دئازرینیت یێن راستەوخو گرێدای كومەلگەهی و مافێن ژنان و بەرێخودانا كومەلگەهی بگشتی ل سەر رەگەزێ‌ مێ‌ و سنورداركرنا وان مافان و ئەڤ قەلەمێن هەنێ‌ ژی، زێدتر گوتارا خوە دگوتارەكا رەخنەی ئەدەبی دا دەردبرن، زێدەتر كو گوتارەك بیت یا راستەوخو ئێك بابەت تێدا بهێتە ئازراندن و دبەرامبەر دا جوینەك دی هەیە، شوینا ببیتە تەمامكەرێ‌ یێن دی و كێشەییا ژنێ‌ ببیتە بابەتەك و بهێتە بەر بەحس و ڤەكولینان، دبیتە بابەتەك زێدەتر بو كێشانا راییا گشتی. دوان بابەتان ژی دا، مروڤ هەست بگڤاشتنێن كومەلگەهی ل سەر وان دكەت و تا وی راددەی، هندەك جاران پەیاما وان جورە ئالوزیەك و هەڤدژیەك تێدا بەرچاڤ دبیت.
جارێ‌ ئەم ژ هەبونا كێشەیێ‌ دەست پێبكەین، ژبەركو هەبونا دوكێلێ‌ گومانا پەیدابونا ئاگرەكی یە، ئایا بابەتێ‌ ژنێ‌ دكومەلگەهێ‌ مە یێ‌ كوردی دا كێشەیە یان نە؟ بو ڤێ‌ پرسێ‌ ئەم دێ‌ پێدڤی داتا و بەلگەیان بین، ئەڤ كەسێن دهێنە كوشتن و سوتن، چەند ژێ‌ زەلامن و چەند ژێ‌ ژنن؟ رێكخراوێن كومەلگەهێ‌ مەدەنی چەند ژێ‌ ل سەر ژنانە و چەند ژێ‌ ل سەر زەلامانە؟ رێژەیا فەرمانبەرا و نڤیسەرا و هونەرمەندا و كەرتێ‌ تایبەت و قوتابی و خویندكارا و وووو زێدەتر ژنن یان زەلامن؟ رێژەیا نە خویندەواریێ‌ زێدەتر دناڤبەرا رەگەزێ‌ مێ‌ دا هەیە یان نێر؟ بهزرا من دەرئێخستنا جوداهیێ‌ بو رێژەیی دگەل ژنان و زەلامان هند جوداهیا خوە هەیە، هەر ناهێتە بەحس كرن یان كو ژن ئەڤرو ل كومەلگەهێ‌ مە كێشەیە، هەبونا كێشەیێ‌ ژی ب زەلامی و رەگەزێ‌ نێر ڤە گرێدایە! ئایا كچێ‌ چەند مافێ‌ خواندنێ‌ هەیە؟ ئەگەر دەیبابان مافێ‌ خواندنێ‌ دا بیتێ‌، تا چ قوناغ دشێت وێ‌ خواندنێ‌ ببەتە سەر؟ ئەگەر خواندنا خوە بدوماهی ئینا، دێ‌ رێگری هەبیت كو كارێ‌ ژ دەرڤە ل دام و دەزگەهەكی یان رێڤەبەریەكێ‌ یان كەرتێ‌ تایبەت كار بكەت؟ ئەگەر خێزانا وێ‌ رێ‌ بدەتێ‌ ژی ئایا هەڤژینێ‌ وی یێ‌ بەرهەڤە و ئەو عەقلیەت لدەف هەیە كو ژن ژی بەشەكێ‌ گرنگە د بدەستڤەئینانا داهاتێ‌ مالێ‌ دا؟ ئەڤە ژبلی كو ژنان كێشەیەكا دی یا گەلەك مەزن یا هەی، خو ئەگەر دەیباب رێ‌ بدەنێ‌ بەردەوامیێ‌ بدەتە خواندنا خوە ژی، ژبەركو كچان تەمەنەكێ‌ گونجای یێ‌ هەی بو شویكرنێ‌ و رەنگە تا 23 و بو 25 سالیێ‌ دەرفەتا وێ‌ یا شویكرنێ‌ زێدە هەبیت و هەر گاڤان ڤێ‌ كچێ‌ دڤی تەمەنی دا شویكر یان كو ژ خواندنێ‌ هاتە ڤە قەتاندن و هەر گاڤا ڤیا بەردەوامیێ‌ بدەتە خواندنا خو ژی یان كو دەرفەتا وێ‌ بو قەیرەبونێ‌ یا هەی و دێ‌ ئاریشەیەكا دی بو وێ‌ و دەیبابێن وێ‌ دروست بیت. 

هەر چەندە ئەڤ پرسێن ل سەری من بەحس كرین بەشەكن ژوان پرسگرێكێن دكەڤنە درییا ژنان دا و ئەڤ پرسگرێكێن هەنێ‌ ژی راستەخو گرێدای عەقلیەتا كومەلگەهی نە و كومەلگەهـ ژی دەستهەلاتا خوە ژ باندورا عەشیرەتێ‌ و ئاینی وەردگریت و دەستهەلاتەك، كو چ عەقلیەت راستەخو نەشێن بەرگریێ‌ ژێ‌ بكەن و ئەگەر زەلامەك یان ژنەك یان خێزانەك خوە د سەر وان داب و نەریتان ژی را بهاڤێژیت ژی، لێ‌ دشیانێن وی دا نینە، ژبەركو دبنیات دا نە وەكهەڤیەك یا دناڤبەرا رەگەزێ‌ مێ‌ و یێ‌ نێر دا پەیدا بوی و ڤێ‌ نە وەكهەڤیێ‌ كارتێكرنا خوە یا راستەخو و نە راستەوخو ل سەر هەر هزرەكا پێشڤەروو هەی.
ئەگەر ل وان هەردوو جوینێن نڤیسینێ‌ ژی ڤەگەرین، كیش ژوان یا مەقبولە بو خواندەڤای و كیشك ژی نە یا مەقبولە، رەنگە ببیتە بابەتەكێ‌ بگرە و بكێشێ‌ و دا كو خوە ژ بابەتەكێ‌ خرش ژی بدەینە پاش، بتنێ‌ دێ‌ ژلایێ‌ نڤیسینێ‌ و و عەقلیەتا وەرگری بكورتی بەحس كەین و دیسان ل سەر ڤان قەلەمێن مێ‌ ئەوە چ بنڤیسن و ب ئەو نڤیسینا هەنێ‌ ب چ شێوازە بیت.  ئەگەر ڤان ژنان زێدەتر مەرەم ئەو بیت، تشتەكی بنڤیسن و دەستخوشی بو بچن و وەك نڤیسەر خوە دیار بكەن كو بەلێ‌ مە ژن هەنە دنڤیسن، ئەز باوەردكەم ئەڤە بتنێ‌ دێ‌ بو وان ڤەگەریت و هەر ئێك ژوان دێ‌ وی تشتی بدەست خو ڤە ئینیت كا وێ‌ بو چ مەرەم ئەو بابەت دارشتی یە و بەحس كریە. لێ‌ ئەگەر ژن بنڤیسیت ژ بو ژنان، بنڤیسیت كو دكومەلگەهی دا ژن كێشەیە و دڤێت كێشا وێ‌ بكەڤیتە بەر بەحس كرنێ‌ و ئەگەر هەست بكەت نە وەكهەڤیەك یا دناڤبەرا هەردوو رەگەزان دا هەی و دڤێت كاری ژ بو راكرن و نەهێلانا ڤێ‌ نە وەكهەڤیێ‌ بكەت. دڤێت بابەتان ب ئازرینیت و رەنگە بابەت گەلەك ژ وێ‌ چەندێ‌ ژی مەزنترە كو ژنەك ب گوتارەكێ‌ بشێت كومەلگەهەكی بگوهوریت، لێ‌ دەما رەخنێ‌ دگریت و گوتارا خوە دنڤیسیت و عەقلیەتێ‌ بەحس دكەت، دڤێت هندەك تشتان ب ئازرینیت، كو بەلێ‌ كێشەییا هەی و نە وەكهەڤییا هەی و ئەم دێ‌ دشاش ژی بین ئەگەر هزر بكەین دێ‌ گوتارێن وان جهێ‌ مەقبولیەتا خەلكی هەمیێ‌ بن، ئەو خەلكێ‌ بو سالێن گەلەك درێژ دبن باندورا وان عەقلیەت و دەستهەلاتان ڤە كو هەر نەشیایی هزرێ‌ ژی تێدا بكەت، كا چەند دگەل جڤاكێن نوی دگونجن و چەند دشێن نەوەیەكێ‌ نوی و بەرهەمهێنەر ئاڤا بكەن، پێنەڤێت دێ‌ دژایەتیكرن بو هەبیت و رەنگە كومەلگەهـ ب چاڤەكێ‌ نزم ژی سەحكەتێ‌، ژبەركو دێ‌ هندەك تشت هێنە بەحس كرن و ئەو ب ترس و شەرم سەحدكەتێ‌ و لدەف وی خەتێن سورن، ئەو بخو نە خەتێن سورن، بەس عەقلیەتا وی نەشیایە خوە ژ بن رزگار بكەت و ئەگەر ژن بخوە ژی بو ئەگەرەك كو بەلێ‌ هەر تشتێ‌ ب ژنان ڤە گرێدایی بیت خەتا سورە، هینگێ‌ ئەڤ نە وەكهەڤی و جوداهیێن هەنێ‌، دێ‌ گەلەك زیقتر هێتە بەرچاڤان و ئێكەم كەسێ‌ زەرەرمەند ژی، هەر ژن بخوە یە، خێزان بخوە یە و كومەلگەهـ بخوە یە. 
تێبینی: ئەڤ بابەتە دروژناما وار ژمارە  1123 ێ‌ دا هاتیە بلاڤكرن


ليست هناك تعليقات: