شەمال ئەرزی و مەریوان سندی وەك نمونە
عبدالرحمن بامەرنی
تشتێ ژ هەمیان زێدەتر هێزێ و بەردەوامیبونێ و سەركەتنێ ددەتە هەر مروڤەكی، دویربینییا مروڤی بخویە، بو وان هەمی تشتێن دكەڤنە بەرچاڤێن مروڤی و شروڤەكرنا مروڤی بو هەر هویردەكاریەكێ! كە چ مروڤ وان تشتان هەر وەكو خوە ب بینیت و شروڤە بكەت یان وەك خەیال هزرێ تێدا بكەت، خەیال ژی برامانا ڤەدیتنا كەش و هەوایەكێ نوی و بەرفەرهتر.
بمن وەرە خەیال و راستی هەردوو ل دەروازەیەكی دگەهنە ئێك، ئەو ژی ئەگەر كەسێ خەیالی بیت و هەر تشتەكی وەك خوە و وەك وی بڤێت ببینیت، هینگێ دێ ئەو خەیالا هەنێ گەشبینیەكێ و ئارامیەكێ دەتە گیان و دەرونێ وی كەسی و ئەگەر مروڤ ژیانێ ب مرنێ خەیال بكەت و هەمی تشتەكی ب دوژەهێ و بەدبەختیێ، ب نیگەرانیێ و دوو دلیێ هەمبێز بكەت، هینگێ ئەو ژیانا هە دێ نە ئارامیا دەرونی ددویڤ خوە را كێشیت! بەروڤاژی ئەگەر ژیان ب گەشبینی دناڤ خەیالێ دا بهێتە وێنەكرن، دێ بەرهەمێ وێ وێنەكرنێ ژی تشتێ جوان و جوانتر بیت، ئەڤ وێنەكرنا هەنێ ژی مەرەما من زێدەتر بو كەسێن بەهرەمەندە چ شاعر یان شێوەكار یان ژی چیروكنڤیس بن.
ئەگەر ڤێ تێروانینا ل سەری مە ئاماژە بو دای، ل سەر ئەزمونا دوو شاعرێن گەنج وەربگرین و بزانین دیتنا گەنجی بو ئایندەی و خواندنا وی بو دەوروبەرێن وی چاوانە و ئەو چاوان پێشوازیێ ل راستیان دكەن، چاوان كەش و هەوایەكێ تایبەت بخو دروست دكەن، ژڤی كەش و هەوایێ هەنێ ژی، دێ هەولدەین هندەك ژ نیگەرانیا وان بو دەروازەیێن ژیانێ، رەشبینی یان گەشبینیا وانبو پاشەروژێ، بزانین بینینا چاڤێن وان بو ڤێ جیهانێ چەند قەترە دكەن، دێ زێدەتر شێین بابەتێ خوە سەراڤ كەین و ئەوی تشتی گەهینین یێ مەرەم پێ.
ئێك ژ وان قەلەمێن تازە دناڤ قادا ئەدەبی دا پەیدا بوی و مشە شعرێن وی و جارنا چیروكێن وی ل سەر روپەلێن روژنامە و كوڤارێن دەڤەرێ دا دهێنە دیتن (شەمال ئەرزی) یە، كو ئەز باوەرم هەر كەسێ حەزا دویڤچوونا ئەدەبیاتا دەڤەرێ هەی و بزانیت چ داهێنانا نوی دهێتە كرن، دێ ئەڤ ناڤە ب بەر چاڤان كەڤیت و بخاندنا بەرهەمەك و دوو بەرهەمێن وی، دێ بیتە سەرنجا وی و باوەرناكەم یێدی خوە د سەر تشتێن وی را گاڤ بدەت، كەسێ دوێ ژی من بو بابەتێ خوە هەلبژارتی و شعرەكا وێ وەك نمونە وەربگرم، ئەو ژی هەلبەستڤانەكا گەنجە بناڤێ (مەریوان سندی)، كو شیایە تایبەتمەندیەكێ دكێشانا وێنەی دا بخو پەیدا بكەت و شعرێن وێ هەمی نهێنی و لێگەریانن و مشتی وێنەیێن شعری نە، كو باوەردكەم ئەو ئەندازەیا ئەڤ خانمە وێنەیێن خوە پێ دكێشیت، ئەندازەیەك ب وێ بخوە ڤە تایبەتە.
شەمال ئەرزی د كوپلەكی ژ شعرا (شادیێ ب جانێ من ببەخشە ..دا ناخێ دنێ شاد بژیت)، دا دبێژیت:
ب گریانا من !!
هەسارە رێڕەوێ زڤڕینا داوەتێن خو ژ بیر دكەن
ب شەباشە ڤە
دەنگبێژ بەرەڤ وارگەهێ مرنێ بار دكەن
ئەگەر لڤی وێنەی سەح بكەین و سنعەتكاریا شاعری ببینین كا چەند یێ شارەزا بویە دكێشانا ڤی وێنەی دا و شروڤەكرنەكێ بدەینێ و مەرەما وی ژ كێشانا ڤی وێنەی، دێ بینین كو شاعر گەلەك شەڤان ل بەرامبەر هەسارە و ستێران مایە هشیار و دگەل كەتیە دان و ستاندنێ، شاعرەكێ عاشق و تا راددەیەكی بێ منەت یانكو هیڤیەك بو ژیانێ هەی، دەما دبێژیت (ب گریانا من!!) یانكو یێ نازداریا بو هەڤالا خوە دكەت و دبێژیت خوە ژ من دویر نەكە و بێ دلیا من نەكە و راجێتەكا داخوازیا وی هەنە، دا بشێت وان هەمی داخوازیا ژی ب دەست خوە ڤە بینیت، یێ بەرەڤ كێشانا وێنەیان ڤە چوویی و هەمی جورەكێن میكروسكبونان یێن ئێخستینە دخزمەتا ڤێ شعرێ دا و یێ ل بەرامبەری ستێران راوەستیایی و ئەڤ وێنێ هە یێ راكێش كریە دڤی كوپلەیی دا، ئەو ژی، یێ دئینتە بیرا وێ كو ئەز و تو گەلەك ل بەر جوانی و سەما ستێران راوەستیاینە و مە هیڤی و خوزی ل بەر هەبوینە، ئەگەر هات و تە داخوازیێن من پشت گوهـ كرن، ئەو هیڤی و خوزیێن من و تە بو خوە راچاندین و ئەم ب درێژاهیا شەڤان ماینە هشیار و مە تەماشای عەسمانان كری، دێ بیتە درەو و نەبون و بێهیڤیبون ئەڤە ژی دحالەتەكی دا، دەما گریا من رێرەوێ وان هەسارەیان دگوهوریت.
دشعرەكا خانم (مەریوان سندی) دا بناڤێ (من بپرسە) كو د كوڤارا پەیڤ ژمارە 60 دا بلاڤ بویە دبێژیت:
سال
وەرزێ پەرموچكانە
مینا گولمچكەكا بەفرێ
د بادا شەرابا ژیانێ دا دبیتە تەمەن
دڤی كوپلەیێ شعری دا (خانما مەریوان) زوما كامیرا خوە ئێخستیە بەر دیمەنەكی كو ژ چەندین وێنەیان پێكدهێت، كو براستی لێكدانا وان هەمی وێنەیان بهەڤرا و دروستكرنا تابلویەكی ژێ، جهێ سەرنجێ یە و تا ژ تەمام بونا دیمەنێ خوە پشت راست بوی كو هەمی بهەڤرا دشێن ببنە تابلو، شنوی فلاش باك كریە. ئەڤە ژی سنعەتكارییا وێ ددروستكرنا وێنەیێن شعری دا نیشان ددەت و كا چەند یا دەستهەلە، ئەگەر زێدەتر ژی خوە بەردەینە دناڤ ڤی كوپلەیێ شعری دا، روژێن سالێ وەك پەرموچكێن بەفرێ ل قەلەم داینە و هەر كەسەك ژ مە سالێن تەمەنێ خوە ب هژمارتنا روژێن سال ڤە دزانیت و تا ڤێرە ئەڤ وێنەیە بو هەمی كەسان دبیت تشتەكێ نورمال بیت، لێ دەستهەلی و سنعەتكاریا شاعرا مە د شەرابا ژیانێ دا دیار دبیت، دەما وان پەرموچكێن بەفرێ كو هەر ئێك سەربەخو ژ عەسمانی بەرەڤ عەردی د ماراسونەكێ دا دهێنە خار، لێ روژێن شاعرا مە رێرەوێ هاتنا خوە بەرزەكرینە و هەمی ب ئێكجاری، كو ب نمونا گولمچكەكێ یان لێكدانا ڤان هەمی پەرمویچكان، گولمچكەكا بەفرێ ژێ دروست دبیت و لێكدانا روژان ژی سالەك دروست دبیت، لێ تشتێ جیاواز لدەف شاعرا مە كو نەشیایە ئێك دیمەنێ بچویك ژی ژوان 366 روژان بو مە بەرچاڤ بكەت و بتنێ و براشكاوانە دبێژیت، بورینا سالەكێ لدەف وێ بتنێ دگەل پێكەكێ شەرابێ یە و ئەنجامێ وێ بێهوشی یە یان كو هەبونا وان روژان وەكو نەبونا وانە، بتنێ زێدەبونا سالەكێ یە ژ تەمەنی! ئینانا شەرابا ژیانێ ژی هەر بو دروستكرن و بێ بهاكرنا تەمەنێ وێ بویە لدویڤ ڤێ شروڤەكرنێ و ئەم هەمی دزانین شەراب ڤەخارنەكا كحولی یە بو بێهوشكرن و سەرخوەشكرنا مروڤی و شەرابا ژیانێ ژی ب وێ رامانێ كو مروڤ نەزانیت ئەڤ روژێت هە چاوان دبورن و چاوان دبنە سال.
ئەگەر ل وێنەیەكی دی یێ هەمان شعرا كاك شەمال ئەرزی ڤەگەرین و دیتنا وی بو دەوروبەرێن وی چاوانە، بزانین گەشبینی و رەشبینیا شاعری چاوانە و دیتنێن وی بو دەوروبەرێن وی ب چ رەنگن و ئەو ژیانێ ب چ روی دبینت و خاندنێ چاوان ددەتی، دەما دبێژیت:
بلبل ب سێ وانێن ئاواز خواندنێ دچنە خولا دیماهیا وەرزان
هەر چەندە ئەڤ وێنە یە دناڤ ئاڤاهیێ شعرێ دا دكەڤیتە بن رامانەكا دی، لێ سنعەتكاریا شاعری خاندەڤای نەچار دكەت كو هەر وێنەیەك جوداتر ژ یێدی رامانا خوە و ئاڤاهیێ خوە هەبیت ئەگەر هات و كەتنە بەر قەلەمێ رەخنەگرەكی و ڤیا ڤی ئاڤاهی ژبەر ئێك ببەت، هەر وەكو مە ئەڤ وێنێ هەنێ هەلبژارتی و ئێخستیە دخزمەتا بابەتێ خوە دا، ژبەر كو بلیمەتیا داهێنانێ دوێ چەندێ دایە دگەل دەرئێخستنا هەر وێنەیەكی ژ ئاڤاهیێ هەلبەستێ رویێ وێ نە شرین نەبیت. ئەگەر ئەم ل شروڤەكرنا ڤی وێنەی ژی ڤەگەرین ڤە، ئەم هەمی دزانین و ئەم ل سەر راهاتینە كو (بلبل) بو دەنگ خوشیێ و ئاوازێن خوش جوداتر ژ هەمی بالندەیێن دی ناڤدارترە و خەلك ژی ڤی گیانەوەرێ بچویك هەر ژبو ڤێ مەرەمێ بخودان دكەن، وێنەیێ شعری تەمام دبیت ئەگەر ناڤێ (بلبل) ی هات، هینگێ هەمی كەس تایبەتمەندیا وی دزانن و تشتەكێ نە گوهورە كو بلبل چ تشتێن دی و كار و كریارێن دی نینن ژبلی خاندنێ و دەنگێ خوشیێ! لێ دویربینیا مروڤێ داهێنەر و سنعەتكار ئەوە كو مروڤ ئالیەكێ دی ببینیت كو خەلكی هزر لێ نە كربیت، دەما شاعر دبێژیت (بلبل، ب سێ وانێن ئاواز خاندنێ دچنە دوماهیا خولا وەرزان). ئەڤە ژی هەمی دێ درییا كێشانا وێنەیێن وی یێن شعری دا تەماشەكەین و ئەو خەیالا وی ئەڤ وێنەیە پێ مكیاج كرین، ژ بەركو ئەو تشتێ دناڤ راستیێ دا رویددەت بو مە نە یێ گرنەگە، بەلكو راستیەك یا هەی كو ئەو تشتێ دناڤ خەیالا هەر كەسەكی دا وەرارێ دكەت و خودیێ مروڤی بو وێ خەیالێ كار بكەت د بەرامبەر دا هێزێ ب مروڤی دپەخشیت، كو ئەڤە یا گرنگە بو هەر كەسەكی ژ مە و هیڤیا بەردەوامیبونێ ددەتە مروڤی.
دپارچە شعرەكا خانم (مەریوان سندی) دا مروڤ هەست ب بێزاری و رەشبینی و نیگەرانیێ دكەت، بتایبەت دەما مروڤ ڤی وێنەی دخوینیت، كو خو دەست دانە بو قەدەرێ و بێزاربونە ژ بەرگەریانا مافێن خوە، دەما دبێژیت:
مش مشا دەنگێ من
ل كێلەكا دەریایی ببهیسە
من بهێلە
و من نەبە...
حەتا دەریا پورا مە ب هەمی رەنگێن خوە شە دكت!
هەر كەسێ لبەر ڤی تابلوی راوەستیت، تابلو دیمەنێ دەریایایەكا خورتە و شاعر زومێ دئێختە سەر دەریایی، چەند وێنەیان تەڤلی هەڤ دكەت و بێزاریا خوە لدوماهیێ دكەتە قەدەرا درندەییا ڤێ ئاڤێ و دكەتە وەغەرا دوماهیا هەناسەیێن خوە، ئەڤە ژی دەما دبێژیت (حەتا دەریا مە ب هەمی رەنگێن خوە شە دكت)، دەما مروڤ خوە نقومی ئاڤێ دكەت، پرچا مروڤی ئێكەم تشتە پێشوازیێ ل وێ نقوم بونێ دكەت و بجوانترین شێوە دهێتە شەكرن. بەلێ دگەل ڤێ قەدەرێ ژی شاعر نا راوەستیت و ئەگەرێ رەشبینیا خوە ژی بو عەقلێ ململانێ و ڤێ هەڤركیێ دزڤرینیت، هەر وەكو دبێژیت:
باژێرێ مە لنگێن خوە
دپێلاڤا گوندی دا دلەیزینیت!
ئەڤە ژی ب وێ رامانا شەكستنەكێ دهێت كو دخودیێ خوە دا بو هندەك ئالتەرناتیفێن دی ڤەدگەرینیت، ئەو ژی ململانە و ئەو یاسایێن دكەڤنە دبن دەستهەلاتا عەشایری ڤە، ئەگەر كەس ژی ژێ بەحس نەكەت، ئەو كەسێن بەهرەمەندند د بەرهەمێن خوە یێن شعری دا رەنگ ددەن و پێش كومەلگەهی هەمیێ ڤە دئاخڤن، ژبەركو ئەو دزانن، ئەون كەسێن مەرەم پێ.
- ئەگەر زێدەتر دناڤ ڤان هەردوو شعران دا بچینە خارێ، دێ ب سەر هەڤكێشەیەكێ هلبین، ململانە و كێشمەكێشەك دناڤبەرا شاعری و شاعری بخوە دا، لێگەریانەكا راستەوخو بو نیڤا دوێ ژ جەستەیێ خوە یێ بەرزە، هەر وەكو مەرەقا نێزیكبونا وێ نیڤا دی یا جەستەیێ وی/وێ و ژ دەرئەنجامێ ڤێ هەڤكێشەیێ ئەو بەرهنگاری نیگەرانی و دوو دلیەكا بێ ئەندازە بوی و ژ ئەنجامێ وێ بێ ئەندازەییا خوە ب سەر (بینین، بیستن و زمان)ێ وی/وێ یێ شعری دا پەحن كری، دێ بینین كو پتریا وێنەیان ل بەر ڤی جەستەی هاتینە كێشان و یان ئاماژەكن بو نزیكبونا ڤی جەستەیی، ئەڤە ژی نە كارەكێ گەلەك ب زەحمەتە وەك بیروكە ژبەركو هەر ژ دەستپێكا پەیدابونا مروڤایەتیێ، ئەڤ هەڤكێشە یا بەردەوامە هەمی كەس (هەردوو رەگەز) ل نیڤا جەستەیێ خوە یێ دوێ دگەرن.
%20copy.jpg)
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق