عبدالرحمن بامەرنى
خاندنا هەر دەقەكێ شعری، سەفەرەك جوداترە بو جهەكێ جوداتر، پەنجەرەیەكا دی یە بو بەرێخودانا لایەنەكێ ڤەشارتی ژ ژیانێ، دروستكرنا باغ و گول و گولزارانە، دروستكرنا باژێرەكێ دی یە، باژێرەك ژ خەیالێ هاتیە ئاڤاكرن. كی گەشتێ دوی باژێری دا دكەت و كی دناڤ وان گول و گولزاران دا دروینیت، هوزانڤان یان خاندەڤان! ئەڤە ئەو نهێنیە، مروڤ هە
ر جار تشتەكێ شنوی پەیدا بوی د شعران دا دبینیت، ژ لایەنەكی ڤە هوزانڤانی دڤێت ژ ڤێ جیهانا نوی دەرنەكەڤیت و هەست دكەت، تشتەكێ ب تەمەنێ سالان ئاشكرا كر و ژ لایەنەكێ دیڤە، خاندەڤا ب سەر وێ گەنجینەیێ هەل دبیت و هەست دكەت یێ كیشوەرەكێ دی دبینیت، بڤێ ژی رەنگە هەڤبەندیەك دناڤبەرا هوزانڤانی و خاندەڤای دا پەیدا دبیت.
بو ڤێ چەندێ ژی كو بزانین هەڤبەندیا دناڤبەرا خاندەڤای و دەقێ شعری دا ل چ ئاستە، پێدڤی یە ئەم ل بەراهیێ خاندەڤای ناس بكەین، ئەو كیە وێ شعرێ د خوینیت، كەسێن ساویلكەنە و خاندەڤایێن بورجا و ئەڤێن دەمێ خوە ب سەیرو سەمەران ڤە دبورینن یان ژی ئەكادیمی و رەخنەگر و ئەدیب و نڤیسەرێن مەزنن! بو ناسكرنا ڤی خاندەڤای ژی و ژ بو تێگەهشتنا ڤێ جوداهیێ ژی، ئەم نە چارین دانێ ب وێ چەندێ بدەین، كو هەردوو خودان پاشماوێن خوە یێن هزری نە و هەردوویان دڤێت ل وێ پەنجەرەیێ سەح بكەن، ژ بەركو هەردو خودان هەستن و دنیایێ دبینن و شروڤەكرنان وەك خوە ددەنێ و هەر دوو وەك ئێك حەز دكەن، بتنێ ریێن دەربرینا وان ژ ئێك جوداترن. هەر وەكو سارتەر د گوتنەكا خوە دا دبێژیت: "نڤیسەر بو خاندەڤای ب گشتی، بو خاندەڤایەكێ جیهانی دنڤیسیت، ب راستی ژی بزاڤ و چاڤەرێیا نڤیسەری ئەوە كو دگەل هەمی مروڤایەتیێ ب ئاخڤیت".
ئەگەر ئەڤە خاندنا مە بیت بو خاندەڤای و پاشماوێ وی یێ هزری، كا چەند یێ بەرهەڤە وی دەقێ شعری هەرس بكەت، دڤێت ل دەقێ شعری ژی بزڤرین و ئەو ژیوار و زمان و قەبارەیێ شعر تێدا بلاڤە دبیت، ئەڤە ژی بو خودیێ دەقی د مینیت و ئەو چەند شیایە دەقێ خوە بكەتە دەقەكێ جیهانی و ئەڤرو ل ڤێرە خاندەڤا خوە دناڤ وی باژێری و گول و گولزاران دا بینیت و سوبەهی ل كیشوەرەكێ دی و ل پاناڤەكا دی یا جیهانی، خاندەڤایەكێ دی و زمانەكێ جوداتر و كەلتورەكێ جوداتر ب هەمان شێوازە و هەمان ئالاڤ خوە دناڤ وی دەقی دا ب بینیت، مەبەستا من ژی ب خوە دیتنا وی دناڤ وی دەقی دا ئەوە، خاندەڤا هەست بكەت، ئەو دەق یێ بو وی هاتیە نڤیساندن یان ئەو پەنجەرەیا دناڤ وی دەقی را، بو بویەر و وێنەیان بەروڤاژی دكەت، بو وی تشتەك نەبیت كو جهێ گومانێ بیت یان كەهیتر ژ یا ئەو د بینیت و هەست پێدكەت و هەروو ب دەهان تابلویان ژ هەمان تابلویێن د وی دەقی دا هاتینە ئافراندن، دیتبن.
بو زێدەتر روهنكرنا ڤێ پەیوەندیێ ژی، مە پەنا بو دەقەكێ شعری بریە ب ناڤێ (بو قوتابیا من)، ژ ڤەهاندنا هوزانڤان (مهاباد حەمید). خاندنا من ژی بو ڤی دەقی، هەر ئەڤ نهێنیە بویە، ئەو باژێرێ هاتیە دروستكرن و ئەو گول و گولزارە نە، كا ئایا هوزانڤانی چەند داهێنان د ئاڤاكرنا وان دا كریە و چەند شیایە تابلویێن خوە جوان نمایش بكەت و ئەو كامیرە یا ئەو وێنە پێ فلاش باك كرین، چەند شیایە هەستێن منێ خاندەڤا بخو راكێشیت و ئەز چەند خوە دناڤ دا دبینم، كو ئەزێ خاندەڤان هەست بكەم، هوزانڤانی ئەو داهێنانە ژ بو من ئافراندیە.
ئەز نڤشتوكەكم
د بەریكا وی یا چەپێ دا
ژ بەری تە، ئەزا ژبەر كریم
دلێ وی یێ ریموت كرییە
ئەدمینەكێ ژ خو خلاااس
تو دێ بینی
چ نەمایە بێژیتە تە
منێ ژ هەستا ڤالا كری
منێ ڤەروتی
هەر ژ دەستپێكا هەلبەستێ، هوزانڤانا مە پەنا بریە بەر وێنەیەكی كو د ناڤ كومەلگەهێ مە دا گەلەك یێ بەلاڤە و پێناسا خوە یا تایبەت یا هەی، هەر كەسێ ئەڤ وێنە یە بكەڤیتە بەر چاڤان ژی، دێ مەرەما شعرێ بو دیار بیت، كو وێنەیەكێ نە لڤە و چ خاندنێن دی بو ناهێنە كرن. هوزانڤانی ژی ئەڤ وێنەیە ب (ئەنقەست) كریە د خزمەتا دەقێ خوە یێ شعری دا و دڤێت دیار بكەت، نڤشتوكێ هێزا خوە یا تایبەت یا روحانی هەیە یان كو هێزەكە، نە جیهانیبون و نە پێشكەتنا نوكە و چ كەس نەشێن بەرامبەر وێ راوەستن. د خو بخو دا، نڤشتوك بو دوو مەرەمان دهێنە چێكرن، ئێك بو كەسێن توشی نەخوشیێن دەرونی دبن و جورێ دوێ ژ نڤشتوكان بو وان كەسانە، ئەگەر كەسەكی ل كەسێ دی عاشق بكەن یان دوو دلا لبەر ئێك شیرین بكەن. نڤشتوكا دڤی دەقێ شعری ژی دا، نمونا دوێ یە و ئینانا خزمەتكرنا ڤی وێنەی، هوزانڤان یێ چیروكا عشقەكێ بەرچاڤ دكەت، كو چ دەست و چ جوانی نەشێن دەرزا بێخنە وێ عەشقێ و ژناڤ ببەن. ب نیشاندانا ئێكەم وێنە ژ ڤی دەقی، هوزانڤان دەربرینێ ژ هەست و دەرونێ خوە دكەت و دڤێت دەستهەلاتا وێ ل سەر خاندەڤایێ وێ یا زال بیت و ئەڤە ژی ئێكەم پێنگاڤا خودانا ڤی دەقی یە، كو ڤێ پەیوەندیا ل سەری مە ئاماژە پێدای دناڤبەرا هوزانڤانی و دەقی دا، كو ببنە ئێك جەستە، هێزبونا ڤێ هەڤبەندیێ ژی، خودیێ خودانێ دەقی بخوە یە دگەل ئەو تشتێ نڤیسای.
د كوپلەیێ ئێكێ ژ ڤێ شعرێ ژی، كومەكا وێنەیان دكەڤنە بەرچاڤ، وەك (ئەز نڤشتوكەكم... دبەریكا... وی یا چەپێ دا... ژ بەری تە ئەزا ژبەر كریم) و (دلێ وی یێ ریموت كرییە)، دوو تابلویێن نەلڤ، هوزانڤانا مە یا دوپات دكەت، وێ هێزەكا تایبەت هەیە، یا شیایی هەستیارترین جهـ، ئەو ژی (دلە) بێختە بن كونترولا خوە و یا روی بروی دبێژیت، ئەز كونترولێ ل وی دكەم، هەر گاڤا من ڤیا یێ ددەستێن من دا و ژبلی من نەشێت هەستێن خوە بو كەسێ دی ئاشكرا بكەت، خو ئەگەر ئەوی كەسی چ سالوخەت هەبن ژی. (تو دێ بینی... چ نەمایە بێژیتە تە)، پشت راستی دڤی وێنەی دا، مەسجەكا ڤەكری و بێ منەتیێ یە بو كەسا بەرامبەر، كو من هەمی هەست و نەستێن وی داگیر كرینە، ب تایبەت دەما دبێژیت (منێ ژ هەستا ڤالا كری).
بو نڤیسینا ڤی دەقێ شعری، هوزانڤانا مە ڤیایە گەلەك جورێن وێنەی بێختە دخزمەتا دەقێ خوە دا، ڤیایە تەكنیكا دەقێ خوە ب هونەرەكێ جوان و لێكدایی نیشان بدەت، پەنایێ ب بەتە بەر دروستكرنا گەلەك جورێن وێنەی، د وێنەیەكێ (دركەیی) دا ڤیایە ئەو تشتێ وێ مەرەم پێ ب رەنگەكێ دی و نخافتی بەرچاڤ بكەت، هەر وەكو د پێناسەیا وێنەیێ دركەیی دا هاتی (وێنەیێ دركەیی بریتی یە ژ بكارئینانا واتایەكا ئاشكرا ل شوینا واتایەكا ڤەشارتی و بەرزە كو مەرەم پێ واتایا بەرزەیە). دڤی وێنەیێ دركەی ژی دا، دبێژت (دێ بینی ئێدی نە لێڤ... نە تبل.. خزمەتا تە ناكەن) یان كو مەسجا وێ ئێكسەر بو قوتابیا وێ یە، ئەو كەسا وێ دڤێت شیرەتا لێبكەت و دهەمان دەمدا، یا هەڤركیێ ل سەر تشتەكی دكەت كو چ ژن پێ قایل نابن، كەسەكێ دی بەشداریێ دگەل وێ دا بكەت، كو مەرەم پێ زەلامە، هوزانڤانا مە برەنگەكێ ڤەشارتی یا دبێژیتە وێ قوتابیێ هەر وەكو وێ ناڤ ئینای، ئەو تشتێ تو پێ وی زەلامی رازی دكەی و بەرامبەر دلێ وی بخو راكێشی، ئەو تشت مفایێ تە ناكەن و ئەگەر بو دەمەكی تە هزر كربیت، ئەوی ژ بەر وان تشتان ئەوێن تە بو دەستیر داین، دێ دومێ كێشن، نەخێر ژبەر كو هەر وەكو د وێنەیێ پێشیێ دا هوزانڤانێ بو مە دیار كری، دلێ وی یێ ریموت كریە. بەلێ چ ژ مەرەم و چ ژ بێ ئاگەهی، ئەڤ وێنەیە خاندەڤای ب سەر نهێنیەكێ هل دكەت، ئەو ژی، بو دەمەكی، ئەو كەس نە دبن كونترولا وێ دا بویە و باژێلە بوو، دەما دبێژیت (ئەگەر بو دەمەكی).
ژ بو وێ چەندێ زێدەتر دناڤ خودیێ ڤی دەقی و ئەو تەكنیكا د وێنەیێن ڤێ شعرێ دا هاتینە بكارئینان، ڤەكولین و هندەكان ژێ سەراڤ بكەین. دێ بینین، هوزانڤانا مە دڤی دەقی دا گەلەك تشت ئێخستینە زمان و دەقێ خوە پێ زەنگین كریە، ئەڤ تابلویێن هاتینە پیشاندان، بەسن ئەگەر پیشانگەهەك بهێتە ڤەكرن و خەلك لێ تەماشا بكەت. وێنەیێن جوراوجورن، هندەك ب كامیرا ئاسایی هاتینە كێشان و هندەك ژی ب كامیرا سینەمایی و بو درامایێ دەست ددەن و هندەكان ژی مروڤ دزانیت شوین تلێن وێ د بەرچاڤن كو ب فرچێ ئاسای هاتینە نەخشاندن. ئەگەر ڤان وێنە و تابلویان هەمیان ژی د ئێك تابلویێ مەزن دا كومڤە بكەینە سەر ئێك، تێكەلی هەست و سوز و ناخێ خودانا دەقی بكەین، دێ بینین، بێی ماندیبون و خو وەستاندنێ د ئافراندنێ دا، بێی خوە ل زمانەكێ ئاسێ بكەتە خودان و وێنەیێن خوە مژەوی بكەت و هند د دەقێ وێ بگەهن و هند ل نیڤا رێ خوە د سەر را گاڤ بدەن، شیایە تابلویێ خوە یێ دایك بینتە زمان و ل سەر قەرەبالغترین سێریان نمایش بكەت و خەلكەكی لدوورێن خوە خرڤە بكەت. ئەو هەڤبەندیا مە ل سەری ژی ئاماژە پێدای، ئەوا دناڤبەرا نڤیسەری و خاندەڤای دا پەیدا دبیت. هوزانڤانا مە شیایە وێ پەیوەندیێ موكومتر لێبكەت و ژ قالبێ ناوچەگەریێ و ئەو پەناڤا بەرتەنگ دەربێخیت و هەر كەسێ ل هەر جهەكی و د چ ئاست دا بیت، ببیتە بەشەك ژ ڤی دەقی، ژ بەركو ئەو خاندەڤایێ مە ئاماژە پێدای و كا ئاستێ وی ل چ راددە یە، هەر كەسەك بیت و د چ ئاست دا بیت، دشێت ب بیتە بەشەك ژ ڤی دەقی و خوە دناڤ دا ب بینیت، ژ بەر كو بابەتەكە و هەمی كەسان هەمان سوز و دلینی و هەست و سوزداری هەنە، ئەڤ دەقێ هەنێ ژی ئاماژەیە كە بو ڤی بابەتێ مە هەلبژارتی ژ بو دەست نیشانكرنا خاندەڤای ب خودیێ دەقی ڤە و جیهانیبونا دەقی. ئەڤێن ل خارێ، هندەك وێنەیێن دینە ژ ڤی دەقێ شعری.
ئەو نەشیایە دگەل حەوایێ
لەقەكێ ل سێڤێ بدەتن
دگەل من .. و بمن
داهێنانێن خو یێت كرین
ئەگەر ل وێنەیێن ڤی كوپلەی تەماشە بكەین (حەوا، لەق، سێڤ، داهێنان)، دێ بینین هوزانڤانا مە یا وێنەیەكی بەرچاڤی خاندەڤایێ خوە دكەت، ئەو ژی چیروكا (ئادەمی و حەوایێ) هەر وەكو د قورئانا پیروز دا هاتیە ڤەگێران، (كا چاوان ئادەمی ل سەر خاترا حەوایێ، هەردووكان ئەو سێڤ خارن، كو خودێ گوتبو هەردوویان نابیت هین ژ وێ دارێ بخون و بێ ئەمریا خودێ كرن و د ئەنجام دا، خودێ هەر دوو ژ بەهەشتێ دەرئێخستن). یان كو دیاركرنا هەستەكی یە و مەسجەكا ئێكسەرە كو ئەڤ كەسە بێی وی نەشێت چ لڤینان بكەت و ئەو بتنێ یا ل سەر دلێ وی زالە و خو روژانێن وی ژی د هزركرنا وێ دانە، یان كو (داهێنان)ێن وی ژی ئەگەر ب حەزكرنا وێ نەبن، ئەو نەشێت ئەنجام بدەت، ئەڤە ژی نیشاندانا نمونەكا جەبەروتا ژنانە ل سەر رویێ عەردی، كو ئەگەر ژنان حەزكر، زەلام د بنە گوستیل د تبلێن وان دا.
تو خەونەكی
سپێدێ رابیت
یێ د خەندقیت
بزاڤا روحا راستیا خو دكەت
لاشەكێ هەرفتی هزار و ئێك پارچە
ئەڤ كارە ب تەڤە ناهێت
(لوغزەكە) ئەز نەبم
كەس نا ڤەكەت
دڤی كوپلەیێ شعری دا، هوزانڤان یێ ب راشكاوانە دبێژیت، خو ئەگەر هات و ئەز دڤی دیمەنی دا نەبم ژی، ئەو دیمەنێ تە و وی ل ئێك نڤین و ئێك خەون كوم ڤە دكەت، بەلێ رامان ژێ نە ئەوە كو ئەز د هەبونێ دا نینم یان من شوین تلێن خوە نەبن، ژ بەركو تو تشتەكی وەك عەورێن هاڤینان، نە سیبەرێ دكەی و نە ژی بارانێ د بارینی، ژبەركو هەر وەكو هوزانڤان دبێژیت، ئەو (لوغز)ەكە و كەس نەشێت گرێكێن وی ڤەكەت، گەر ئەو بخو نەبیت.
ئەڤ كوپلەیێ هەنێ ژی بەسە كو خاندەڤا خوشیەكا تایبەت ژ ڤێ شعرێ ببینیت و ب دەهان پسیاران د سەرێ وی دا بجهـ بهێلیت، كو جارەك دی و جارەك دژی ل خاندنا وێ بزڤریت و بزانیت ئەو چ گرێكە دڤێ شعرێ دا هەی، خودانا دەقی خوە پێ بێمنەت دكەت و خوە ب ماموستا دزانیت و ب هەمی وێرەكی و بێ منەتیا خوە دبێژیت، ئەو یێ هەی، دا كو ژ بن هەستێن من نە دەركەڤیت.
ئایا ئەو چ نهێنیە ئەڤ زەلامە پێ سەركێش و ملكەچی ڤان هەستان دبیت؟ بوچی ئەڤ زەلامە خوە دویر دئێخیت و جارەك دی دزڤریت و ئەو چ هەڤركیە دناڤبەرا خودانا دەقی و ڤێ كچێ دا هەی؟ ئایا ئەو رەگەزێ دی یە و سوزداریا عەشقا وانە و خودانا دەقی برییا ڤێ قوتابیێ دڤێت بێژتە مە، عەشقا من ب چ رەنگان دەرز ناكەڤنێ! هەر چاوا بیت ئەو نە بابەتێ ڤێ نڤیسینێ یە و تشتەكە بخودیێ خودانا دەقی ڤە هەی و ئەمێن خاندەڤا، بێی كرینا پلێتان، دێ ل قولاچكێن دەقی گەریێن.
ل دوماهیا ڤێ نڤیسێ ژی ئەوا من ڤیایی بینمە خەبەر، كو پشتی پێلا نویخازیێ، جورە دویركەتنەك دناڤبەرا خاندەڤای و خودیێ دەقی دا دهاتە دیتن و پێشوازی ب رەنگێ پێدڤی بو نە دهاتەكرن یان خاندەڤایێ ئاسایی نە دشیا بەردەوامیێ دگەل دا بكەت. ژبو وێ چەندێ كو ئەڤ هەڤبەندیە یا موكم بیت و خاندەڤا دگەل دەقی ببیتە ئێك هەست، دڤێت شاعر و نڤیسەر بزانیت دێ چاوان دەقێ خوە كەتە دەقەكێ جیهانی و خەلك هەمی و ل هەمی جهان وی دەقی بخوینن و دگەل دا بمینن.
ژێدەر:
= حسێن ئوسمان عبدالرحمان، رولێ پارادوكس ی دپێكهاتا وێنێ هوزانێ دا، چاپا ئێكێ چاپخانا خانی دهوك 2008 بپ ،( 89).
= ئەحمەد چاك، كوڤارا رامان، شیعری جیباوازی كوردی بو خوێنەرێكی ئەوتوی نییە؟ ژمار 181.
= نعمت اللە حامد نهێلی، شێوازگەری، دهوك، 2007.
= نزار ئورمانی، خوین دهەمبێزا بەفرێ دا ، چاپخانا وەزارەتا پەروەردە.
ـ ئەڤ نڤیسینە دكوڤارا پەیڤ ژمارە 61 دا بلاڤ بویە.
بو قوتابییا من
مهاباد حەمید
ئەز نڤشتوكەكم
د بەریكا وی یا چەپێ دا
ژ بەری تە، ئەزا ژبەر كریم
دلێ وی یێ ریموت كرییە
ئەدمینەكێ ژ خو خلاااس
تو دێ بینی
چ نەمایە بێژیتە تە
منێ ژ هەستا ڤالا كری
منێ ڤەروتی
قوتابییا من..
من یێ كریە هوزان
سەدان جارا یێ لبەر پێت من
بویە زاروك و بویە شێر
تو خەونەكی
سپێدێ رابیت
یێ د خەندقیت
بزاڤا روحا راستیا خو دكەت
لاشەكێ هەرفتی هزار و ئێك پارچە
ئەڤ كارە ب تەڤە ناهێت
(لوغزەكە) ئەز نەبم
كەس نا ڤەكەت
دێ بینی چەند ل بەر بێهنا گولاڤا تە
ڤەجنقیت
دێ چەند تە گوهـ ل ناڤێ من بیت
قوتابییا من ..
ئەوی ئەزا ژ كەرامەت و مەزنێن خو
سەیڤ كریم
كچێ ئەو نەشیایە دگەل حەوایێ
لەقەكێ ل سێڤێ بدەتن
دگەل من .. و بمن
داهێنانێن خو یێت كرین
دێ بینی ئێدی نە لێڤ
نە تبل.. خزمەتا تە ناكەن
دێ دگەل نهێنییا حاشایێن وی
بێ رێ مینی .. دێ كەرەمكەی
پسیاران كەی
چەند گەرم كەی
ئەو دێ من هند شدینیت
دێ زانی كو زەلامەكە
ژ چاڤێت من بووی
تو گازی كەی دێ ل من زڤریت
دەستێ تە گریت و غاااار
ل من گەریت
و هندی تو هەی
لسەر بالگێ تە دێ هشیار بیت
و دیسان ل من گەریت .. وگەریت .
%20copy.jpg)
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق