ڤەكولین: مەزراندنا(توظيف) جينۆسايدەكا ئێزدییان دكارەكێ ئەدەبیدا

كونفرانسێ نێڤ دەولەتی یێ جینوسایدێ، پێزانینێن زێدەتر ل دووماھیڤا ڤەكولینێ:

عبدالرحمن بامەرنی

پوختە:

ڤەكولینێ، كار ل سەر مەزراندنا جينۆسايدەكێ دكارەكێ ئەدەبی یێ نەنڤیسیايدا كريیە. بۆ ڤێ چەندێ ژی، ڤەكولەری رۆمانا (مێژوویی بەلگەیی) ھەلبژارتییە و دڤی جورێ رۆمانێدا، نڤیسەرێ رۆمانێ ئەو بەرۆبیاڤە زێدەتر یێن ھەین، ژبۆ مامەلەكرنێ دگەل روودانان و ھینگێ كارێ وی وەك مێژوونڤیسەكی نابیت، بەلكو ب رێكا خەیالێ دێ شێت گەلەك دەرزێن دناڤا روودانێدا ھەین پر كەت و ڤەقەتیانان پێكڤە گرێدەت و بۆ نڤیسینا رۆمانا خوە، پەنا برییە بەر رێكار و تەكنیكێن نوی یێن ڤەگێرانێ و ئەڤە ژی ب مەبەستا، خواندەڤانێ رۆمانا خەیالی بەرەڤ كێمبوون چوویە و ئێدی خواندەڤا ل رۆمانەكا بەلگەیی دگەریت ب رێكار و تەكنیكێن نووی. ڤەكولەری بۆ كارێ خوە یێ نڤیسینێ، جينۆسايدەك دەستنیشانكرییە ب جھودەمێن وێڤە و ئەو ژێدەرێن ل سەر ڤێ جينۆسايدێ نڤیسین، بەحسا خالێن بالكێشێن ڤێ جينۆسايدێ كرینە، ژوان ھوكارێن پەیدابوونا جينۆسايدێ و رەنگڤەدانا خالێن دناڤا روودانێن جينۆسايدێدا ھەین، دگەل ئەڤرو یا مە و تایبەت رەڤاندیێن دەستێ داعشێ، بابەتێن مرۆڤایەتیێ و ھەلویست و بابەتێن پێكڤە ژیانێ و ھشیارییا تاكێ كورد و ڤان ھەمییان گرێدان ب رۆمانێ و روودانێن وێڤە ھەنە و ل سەر زارێ كاراكتەرێ دەستنیشانكریێ رۆمانێ دھێنە ئازراندن.

ڤەگێڕ د كورتەچيڕۆكا كوردیدا (شوکرۆیا عەزێ) وەک نموونە

سه‌یران محه‌مه‌دسه‌لمان ئه‌حمه‌د

پڕژین ئیسماعیل مه‌حموود

پێشەكی:

د ژیانا مە یا رۆژانەدا، مە گوھـ ل گەلەك چيڕۆكان دبیت و رەنگە یا ب ساناهى بیت مرۆڤ ڤه‌گێڕی تێدا بنياسيت، بۆ نموونە، ھەڤالەكێ مرۆڤی دێ بەحسا كێشەیەكا خوە كەت، ل ڤێرە ھەڤالێ مرۆڤی دبیتە ڤه‌گێڕێ چيڕۆكێ، هه‌روه‌سا رەنگە د روونشتنەكێدا كەسەكێ دانعەمر بەحسا ژیانا خوە یا زاڕۆكینيیێ و سەربۆرێن ب سەر ویدا دەرباز بووین بكەت، ب مەبەستا مفا وەرگرتنێ ژ وان سەربۆران، ل ڤێرە ڤه‌گێڕ ئەو دانعەمرە و ئەگەر ب رەنگەكێ دی بەرێ خوە بدەینە ھەمان ڤه‌گێڕان، ھەڤالێ مرۆڤی چيڕۆكا وی دانعەمری و سەربۆرێن وی ڤه‌گێڕیت، ل ڤێرە ڤه‌گێڕ دێ كی بیت؟ ھەڤالێ مرۆڤی یان پیرەمێر! ئەڤە ژبلی جۆرێن ڤه‌گێڕانێ، ئایا ئەو كەسێ ب كارێ ڤه‌گێڕانا چيڕۆكێ رادبیت، چەند ئاگەھـ ژ روودان و ھووركاریێن چيڕۆكێ ھەیە؟ ئایا زانینێن وی دباشن یان كێم زانینە؟

ئێک ژ ڕەگەزێن سەرەکی یێن چيڕۆكێ و کارێ ڤەگێڕانێ کاراکتەرە، نڤیسەر کارەکتەران دروست دکەن بۆ گەهاندنا وى تشتێ یان وێ پەیاما وى دڤێت بگەهینیت.

بۆچی شنگال و بۆچی ئێزدی؟!

عبدالرحمن بامەرنی

بەری یازدە سالان بوو، دەما تیرۆرستێن داعشێ ب سەر شنگالێ دا گرتی و ئەو كارەسات پەیدا كری یا دروست بووی. لێ ھەردەم پرسیارەكا ھەی، ئەرێ بۆچی شنگال و بۆچی ئێزدی؟ رەنگە ھەر ئێكی بەرسڤێن خوە ھەبن، لێ ئەڤا ئەز دنڤیسم رەنگە دیڤەكێ دییێ راستیان بیت، خوە ئەگەر شرۆڤەكرن ژی بیت، لێ راستییەكە و دڤێت مە ڤەكولینێن جودا ل بەر دەست ھەبن. تا رێكخراوەكا وەكی داعش پەیدا ببیت، دڤێت چەند فاكتەرەك ھەبن و ژوان ژی (زەمینەسازی و عەقلێ مودەبەر و ھوڤاتی) و دگەل سەرھلدانا داعشێ ئەڤ ھەر سێكە ھەبوون.

ئێك: پشتی شەرێ ئازادیا عیراقێ، رێرەوێ حوكمداریێ ھاتە گوھورین. ژبەر رێژەیا زورا عەرەبێن شیعە، حكومەت و جھێ بریارێ كەفتە دەستێ وان، دەڤەرێن سننە نشین ھاتنە پەراوێزخستن و كارێن تیرۆرێ، پەقاندن، رەڤاندن و خزمەتگوزاری بەراورد دگەل دەڤەرێن شیعە نشین نە دھاتنە بەراوردكرن و ئەڤە ژی بۆ ئەگەر كو زەمینە بۆ سەرھلدانا رێكخراوەكا وەكی داعشێ یا ل كار بیت.

ل ناڤ بەهیێ

عبدالرحمن بامەرنی

من هەڤالەكێ خوە ل ناڤ بەهیەكێ دیت و هەڤالێ من یێ قوتابخانێ و سەربازیێ بوو و هند تشت دناڤبەرا مەدا هەبوون، تێرا وێ چەندێ دكر ئەم هندەكێ خوە ژ بەهیێ و بەهیچنان ڤەدزین و بەحسا ژیانێ بكەین.

مە سەرێن خوە گەهاندنە ئێك و مە هندەكێ بەحسا بیرهاتنێن خوەكر، هەڤالان، كی مایە و كێ وەغەركریە، مە بەحسا ژیانا ئێكدو كر، تۆ چ دكەی، ژیانا تە چاوان دەرباز دبیت و زارۆك و خێزان؟! لێ ژبەركو ئەم دناڤ بەهیێ داینە، سحبەتا مرنێ سەر ژ گەلەك سوحبەتێن دی ستاند، ئایا مە چ ژ ژیانێ وەرگرتیە و ژیانێ چ دایە مە و مرن یانكۆ چ؟ ئەڤا راستی بیت، هەڤالێ من ترسەك ژ تشتەكی ددلیدا بوو و دڤیا دەربكەت، لێ من ئەو دەرفەت بۆ نە رۆخساند، ژبەركو ئەز نەشێم بۆ وی چ بكەم!

ب ھەمی پیرۆزیان چایا تە ل سەر حسابا منە

عبدالرحمن بامەرنی

د سوشیالێ دا ئەز یێ چالاكم و ھەڤالێن من بەردەوام دگەھنە پێنج ھزاران و ھەر دەما داخوازی زێدەتر ھاتن، ئەز ھندەكان د كەزێخم. دەما ئەز بەحسا سوشیالێ و ھەڤالان دكەم، ئەز بەحسا پەیوەندیان دكەم، ژوان پێنج ھزاران رەنگە بتنێ دو تا سێ بۆ پێنج ھەڤالێن بەردەوام من ھەبن رۆژانە ئەم پەیوەندیێ دگەل ئێك دكەین، پێنج ھەڤالەكێن دی ژی یێن كاری و پێنج ھەڤالەك ل دەوروبەران و پێنجەك بۆ پرسیاركرنێ و پێنجەكێن دی ژی (تەرح) و یا من مەبەست پێ ھەی، ژبلی ئەڤێن من گوتین ب رەنگەكی و دویان من پەیوەندی دگەل ھەر پێنج ھزار كەسێن دی ھەنە، چ ئەز بابەتێن وان ببینم و چ ئەو بابەتێن من ببینن و چ مە (كونتاك)، مەبەست مە لایك و كومێنت دگەل بابەتێن ئێك ھەبن یان نە، لێ ڤان تورێن كومەلایەتی ئەم یێ گەھاندینە ئێك و ئەم یێن ل سەر ھندەك تشتان بەشدار كرین. بۆچی من بەحسا ھەڤالان كر! رەنگە راستە راست مرۆڤ پرسیارێ ژ ھەر كەسی نەكەت، لێ د سوشیالێ دا دێ پرسیارا خوە كەی و گرنگ نینە تە ناس بكەت و دێ بەرسڤا خوە وەرگری و ئەڤان دەھان جاران دگەل من چێبوویە و تشتێ كەیفا من ب پرسیارا گەنجەكێ ھاتی دەما پرسیارا تەمەنێ من كری و پاشی گوت،

پشتی پرۆسا ئاشتیێ یا دناڤبەرا (پەكەكێ و توركیا)دا

 ھاوولاتی داخوازا گەرەنتیێ دكەن بۆ چوونا سەر گوندێن خوە

راپۆرت: عەبدولڕەحمان بامەڕنی

ھێشتا خەلك نەشێت قەستا گوندێن خوە بەت، خەلك نەوێریت سەرەدانا ناڤ رەز و عاقارێن خوە بكەت و بنگەھێن سەربازی یێن توركیا ب ئاشكەرایی دھێنە دیتنێ و نەھاتینە چۆلكرن، ئەرێ پرسیار، ئەگەر خەلكێ سڤیل قەستا ناڤ رەز و عاقارێن خوە بكەت، كی دێ گەرەنتیا ژیانا وان كەت كو نە كەڤنە بەر ھێرشێن توركیا؟

پەكەكێ بریارا خوەدا و دەست ب چەكدانانێ كر، توركیا ژی ھێرشێن خوە بۆ سەر ئاخا ھەرێما كوردستانێ راوەستاندن و خەلك چاڤەرێی بریارەكێ نە، ئەو بچن گوندێن خوە ئاڤەدان بكەن و مفای ژ بەرھەمێ رەز و باغێن خوە وەربگرن و پرسیارا دناڤ خەلكیدا دھێتە ئازراندنێ ئەڤەیە، ئایا حكومەتێ چ پلان بۆ خەلكێ ڤان گوندان ھەیە، ئەرێ دێ گوندێن وان ھێنە ئاڤەدانكرن و دێ خزمەتگوزاری گەھنێ یان نە؟ ئەڤە چەندین سالە گوند د بەردایی و رەز و باغ بێ خودان ماین و ھاتینە سوتن و ژ بێ ئاڤی، ئەرێ دێ پشتەڤانیا حكومەتێ بۆ خەلكێ ڤان گوندان چبیت؟ ژبەركو ئەو دێ ژ سفرێ دەست پێكەن و چەندین پرسیارێن دی.

دهۆك هەژارترین پارێزگەها هەرێما كوردستانێ یە

 دیڤچوون: عەبدولڕەحمان بامەڕنی

ژ روویێ داھاتیڤە ٪40 یا داھاتێ هەرێما كوردستانێ دكەڤیتە سنوورێ پارێزگەھا دھۆكێ و لدویڤ داتایێن چەند كەنالێن راگەھاندنێ بلاڤكرین، ٪20.94 وەلاتیێن دھۆكێ كرێچینە و بلندترین رێژا هەژاریێ ل دھۆكێ ب ٪15.3 یە و رێژا بێكاریێ ل دھۆكێ دگەھیتە ٪17.47و رێژا نەخوێندەواریێ ژی د بلندترین ئاستدایە ئەو ژی ٪18ێ یە و دا ژ نزیك بزانین ئەگەرێن ڤێ هەژاریێ چنە و چ بهێتەكرنێ و رەخنە و پێشنارێن هاوولاتییان چنە؟ مە ئەڤ دیڤچوونە ئەنجامدایە.

دڤێت گوند بهێنە ئاڤەدانكرن
چ بهێتە كرنێ دێ رەوشا ئابوورییا دھۆكێ باشتر لێ ھێت؟ ئەڤە ئەو پرسیار بوو، یا مە دانایە بەر سینگێ ئەندازیار كاوە، گوت: «دھۆك ئێك ژ باژێرێن سەر سنووری یە و سرۆشتەكێ جوانێ هەی و رووبارەك ژی دناڤدا دەرباز دبیت، ئەڤە ژی ئەگەرن كو ئابوورێ دھۆكێ بەرەڤ پێش بچیت، پێدڤییە ئەڤ هەر سێ خالێن من گوتین باش بهێنە دیراسەتكرن و حكومەت و زانكویێن مە زێدەتر ل سەر ڤێ چەندێ راوەستن، دگەل ڤێ ژی دڤێت رەوشا سیاسی ل دھۆكێ بهێتە بەرچاڤ وەرگرتن، گوند نەماینە و ل گوندان چاندن، ئاژەلداری، گەشتوگوزاری یێن هەین، لێ دەما ئارامی نەبیت دێ خەلك ھێنە ناڤ سەنتەرێ باژێری و دێ بێكاری زێدەتر هەبیت و رێژا هەژاریێ بخوە دێ بلند بیت».

هاڤینگەهێن دهۆكێ بەری سەرهلدانێ و پشتی سەرهلدانێ

 راپۆرتی/ عەبدولڕەحمان بامەڕنی

دھۆك ب سرۆشتێ خوە یێ چیایی، دشێت ببیتە ئێك ژ باژێرێن هەرە گرنگێن گەشتیاری و چەندین ھاڤنیگەھـ و جهێن گەشتیاری لێ هەنە و ئەگەر بەراوردییەكێ بكەین، بەری سەرھلدانێ كەرتێ گەشتیاری گەلەك باشتر بوو ژ نوكە، ئەڤە گوتنێن ئێك ژ ھاوولاتییان بوو و زێدەتر گوت: «ئەگەر نموونا ھاڤینگەھا سەرسنكێ بینم، چ جارەكێ ئەم نەشێین بەراوردیا پێشكەفتنا ڤێ ھاڤینگەهێ ل بەری و پشتی سەرھلدانێ بكەین».

سەرسنكا ناهێتە بەراوردكرن

سەرسنكا بەری سەرھلدانێ چ جارەكێ ب یا پشتی سەرھلدانێ ناھێتە بەراوردكرن، ئەڤە گوتنێن ھاوولاتییەكێ د ژیێ خوە یێ 53 سالیێ دابوون، گوت: «بیرا من ل بەری سەرھلدانێ دھێت، سەرسنكێ ئێك ژ ھاڤینگەھێن هەرە پێشكەفتی بوو ل پارێزگەھا دھۆكێ و خەلكەكێ زور قەستا وێ دكر و هەمی گاڤان جادێن وێ ژ گەشتیاران تژی بوون و بەردەوام خەلكی ژ باشوور و ناڤەراستا عیراقێ د ھاتنێ و جهێن نڤستنێ تێرا گەشتیاران نەدكرن و خەلكی خانیێن خوە ب كرێ ددان».

ئەحمەد باپیر زێدەتر گوت: «بەری سەرھلدانێ مە ناسیارەك ل سەرسنكێ هەبوو و خانیێ وی ژ شەش ژووران پێكدھات و ل وەرزێ ھاڤینێ، ئەو خێزانا خوە د چوونە د ژوورەكێڤە و ئەڤێن دی هەمی ددان ب كرێ و نە بتنێ ئەو، بەلكو ئەگەر كەسەكی تۆڤك فرۆشتبانە یان چایدانكەكێ چایێ و چا فرۆشتبایە یان هەر جورەكێ فێقی (میوە)، د شییا خێزانەكێ ب خودان بكەت، لێ نوكە سەرسنكێ یا چۆل بووی و مخابن ھاڤینگەهەكا ھوسا یا بێ خودان بیت».

ئـاوڕەك ل كـەرتـێ گەشت و گـۆزاری و چـەند پێشنیارەك

عەبدولرەحمان بامەرنی

ل پارێزگەها دهۆكێ چەندین دەڤەرێن گەشت و گوزاری لێ هەنە و گەشتیار ژ دەرڤەی پارێزگەهێ، ژ مووسل و ناڤەراست و هەتا باشوورێ ئیراقێ ژی سەرەدانێ بۆ دكەن، لێ ئەڤ دەڤەرێن هەنێ نە كەفتینە د خزمەت دا. ئەگەر ب رەنگەكێ دی بێژم، ئایا ب رێكا گەشت و گوزاری، ئەم شیاینە داهاتەكی بۆ پارێزگەهێ بەردەست بكەین؟ بەری بەرسڤا ڤێ پرسێ بدەم، بابەتێ گەشتیاران ب ڤی رەنگی د ناڤ خەلكیدا یێ بەربلاڤە، دبێژن: (گەشتیارێ عەرەب دهێت، لێ پارەی نامەزێخیت و تا چا و قازانێن خوە یێن ئیپراخان ژی ل گەل خوە دئینن). د بەرامبەردا ل بازاری ئەگەر لێگەرەكێ د ناڤ دكانداران دا بكەی، دێ بێژن: (ئەگەر ژ ڤان گەشتیاران نەبیت، ئەم كرێیێن دكانێن خوە دەرنائینین). ئەڤ هەردوو تەخێن هەنێ راست دبێژن، ژبەركو هەر گەشتیارێ ژ مالا خوە دەركەڤیت و سەرەدانا دەڤەرێن گەشتیاری بكەت، ئەوی پێشوەخت بەریكێن خوە یێن تژی پارە كرین و رەنگە د وەرزێ هاڤینێ دا بتنێ دوسێ جارەكان خێزانا خوە بینتە گەشتەكێ. لێ پێشوەخت ئەو دێ حسابا خوە كەت، كو دێ لڤێ گەشتا ئێك رۆژی یان چەند رۆژێ كۆژمەكێ پارەی مەزێخیت و بۆ ڤێ چەندێ ژی ئەو دێ برەكێ پارەی ل گەل خوە هەلگریت و هێتە گەشتێ و تا ڤێرە زۆر یا ئاساییە، لێ یا نە ئاسایی، دەما ئەو گەشتیارێ هەنێ بۆ چەند رۆژان ل پارێزگەهێ دمینیت و ل شوینا پێنج سەد هزار دیناران بتنێ سەد هزار دیناران بمەزێخیت، یانكو مە عەقلیەتا گەشتیاری نینە یان مە هندەك كێماسیێن دی یێن هەین و دڤێت ئەم چارە بكەین.