عبدالرحمن بامه‌رنى
نڤیسەر و رەخنەگر (جورج لوكاتش)، سەبارەت رومانا مێژویی دبێژیت: "كارەكێ هونەری یە و مێژوێ بو خوە دكەتە كەرەستە، مێژوێ وەك هەی نا ڤەگوهێزیت هندی ب چاڤێ هونەرمەندەكی وێنە دكەت و بو ئێك ژ ئەزمونێن خوە دا درێژیت و تەوزیف دكەت یان مێژوێ دكەتە بەهانە بو ئێك ژ هەلویستێن كومەلگەهێ خوە".
ئەڤ دیتنا ڤی نڤیسەری، نزیكترین دیتن بو ژبو رومانا هەوارە یا روماننڤیس (محەمەد سەلیم سواری)، یان نزیكترین پێناسەیە، ئەگەر لدویڤ، خواندنەكێ بدەمە ڤێ رومانێ. د خواندنا خوە دا من چەندین خال دەست نیشان كرینە، كو روماننڤیسی هەولدایە، سەنگا نڤیسینا خوە ژ بو تەرخان بكەت. رودانەكا مێژوی یا نە ژمێژە، ئەو رودانا هەنێ ب چەندین شێوان دناڤ خەلكی دا یا بەر بلاڤە، وەك چیروك و ڤەگێران، وەك دەنگبێژی و ستران ژی هاتیە توماركرن. دێ هەولدەین دڤێ خواندنێ دا، وان خالان بەرچاڤ بكەین، یێن سەرنجا مە بو خوە راكێشاین، دیسان وان خالان ئازرینین، یێن نڤیسەرێ رومانێ دپشت ڤێ ڤەگێرانا مێژویی دا، ڤیایی دگەل دورهێلێ ئەڤرو باخڤیت و ئەو چ پەیامە دڤێ رومانێ دا یا ڤەشارتی و بخواندنا وێ سەراڤ دبیت و هەر وەكو (جورج لوكاتش) دبێژیت، روماننڤیسی ب چ چاڤ مێژو وێنە كریە و چاوان كریە دخزمەتا پەیاما خوە دا.
بكورتی، سەرهاتیا رومانێ ل سەر گەنجەكی یە بناڤێ (مستێ) و بابێ وی ل سەر هەلویستێ وی یێ مێرانە بدەستێ دوژمنی هاتیە سێدارەدان، ژبەر كو نەدادی ل سەر خوە قەبیل نەكریە. دەیكا وی ناڤێ وێ گوزێ یە و یا جەرگ شێرە و پشتی بابێ وی هاتیە سێدارەدان، هاتینە گوندێ دێركێ لدەف خالێ وی (حەسەنێ ئوزمین ئاغای). خەونا گوزا دەیكا مستێ، هەمی ئەوە شەمسی خانا كچا برایێ خوە بو كورێ خوە مستێ بخازیت و ژبەر كاروبارێن عەشیرێ و ئەو نە دادیا ژلایێ جەندرمە و میر و بەگێن حكومەتا توركی ل سەر دەمێ ئوسمانیان، ل سەر خەلكێ عەشیرا وی و كرمانجان، كورێ وێ مستێ چ هزرێن ژن ئینانێ دسەرێ وی دا نینن. ژلایەكی ڤە، حەز دكەت بو خو قەسرەكێ ل (باخمسێ) ئاڤا بكەت و نزیكی عەشیرێ ببیت و خەلكێ خوە ل خوە كوم ڤە بكەت و نەهێلیت دبێ سەربن و كەس زوریێ لێبكەت و ژلایەكێ دیڤە، پسمامەكێ وان بناڤێ قادوی، دەستێ خوە ددەستێ بەگ و میرێن توركان دانایە و بو یە دار دەستێ وان و ئەو بخوە ژی زوریێ دكەت و بێ ئەگەر مالێ خەلكی ژێ دستینیت و بەرێ وی ل مروڤێن وی نینە، هندی بەرێ وی ل بەرژەوەندیێن وی یێن كەسوكی یێن تایبەت. نڤیسەرێ رومانێ دنڤیسینا رودانێن ڤێ چیروكێ دا، هند سەنگ نە ئێخستیە سەر دوماهییا چیروكێ و كا بویەر د بەرژەوەندیا كێ دا بدوماهی دهێن و كی سەركەفتی و كی شكەستی دبیت، هندی هەولدایە، هەر قارەمانەكێ رومانا خوە، وێنەكی بو دروست بكەت و پیشانی خواندەڤایێ خوە بدەت. بلاڤكرن و ئازراندنا چیروكەكا ژڤی رەنگی ژی یا دویر نینە ژ ئەڤرو یا ئەم تێدا، شوینا كورد ئێكگرتنێ بكەن و بەروكێ خوە یێ شەری بكەنە ئێك و دوژمن ل هەر پارچا كوردستانێ بیت، دوژمنێ مللەتێ كوردە و چ جیاوازی نینە، ما دەم، زوریێ و نەدادیێ بەرامبەر كوردان بكار دئینیت! روماننڤیسی یا هەولدای، ڤێ چیروكا مێژوی تەوزیف بكەت، وەك پەیامەك بو كاربەدەستێن سیاسی، تایبەت ئەڤێن بریارا سیاسی ددەستان دا، چ دی لدویڤ بەرژەوەندیێن خوە نەكەڤن و ئێكگرتنا مللەتێ كورد ل بەراهییا هەمی تشتەكی دانن.
چەكێ وی ژی بو ڤان سیاسیێن رێزێ ل ئێك دەنگییا كوردان نەگرن، ب (قادو)ی دشوبهینیت، كو دیروك دلوڤانیێ بكەسێ نابەت.روماننڤیسی ڤیایە مێرانی و زیرەكاتی و جوامێرینیێ بكەتە پیڤەرێ خێرێ و باشیێ، دبەرامبەر دا، خوپەرستن و خیانەت و داردەستیێ، بكەتە پیڤەرێ خرابی و نە باشیێ. بو سەر راستكرنا ڤێ هەڤكێشەیێ ژی، نڤیسەرێ رومانێ خواندەڤای دوەستینیت و پەنابرن ژی ل بەر شێوازەكێ بڤی رەنگی یێ نڤیسینێ، جورە بێزاریەكێ لدەف خواندەڤای پەیدا دكەت. درومانێ دا، چەندین پەرەگراف دكەڤنە بەرچاڤ، خواندەڤا هەست بماندیبونێ دكەت، هندی روماننڤیس یێ ل سەر راوەستای و یا ژ بەر ئێك كێشای و ئەگەر بتنێ بو نمونە وەسفێن زیرەكاتی، مێرانی و قارەمانیا (مستێ) ژ رومانێ پەلكێش بكەین، ئەڤێن درومانێ دا، دوبارە و سێ بارە هاتینە بەحس كرن، دێ جورە سەر ئێشیەك پەیدا بیت، ئەڤ سەر ئێشییا هەنێ ژی، بتنێ مەرەما نڤیسەرێ رومانێ ژێ ئەوە، هەڤكێشەییا خوە پێ دروست بكەت، هەڤكێشەیێ ب ئالیێ قارەمانێ خوە و راستی و باشیێ دا ئالیسەنگ بكەت، دبەرامبەر دا، قادوی دكەتە میناك، قادو كورێ چەتو یە و چەتو و خەلەف بابێ مستێ، پسمامێن ئێكن و دپەرەگرافەكی دا، هوسا وەسفا وێ براینیێ دكەت "هەكو بابێ وان چەتو یێ ساخ، ل هەمی عەردا ناڤ ناڤێ وی بو ل بەلیكا وان چەتو بو و ل بەلیكا دی ژی خەلەفێ بابێ مستێ بو.. چو كین و زك رەشی دناڤبەرا وان دا نەبو.. كەس ژوان تەلهە بو یێ دی نە ڤەددان" لاپەر 193. ل پەرەگرافەكێ دی ژ هەمان لاپەر، هوسا هاتیە "دەهـ چاویش و ئیمباشی و بەگ و پاشا نە ددانە ب تبلا مروڤەك خوە.. ئەو هەمی ئاغایێن عەشیرەتێن وان دەستەك و دلەك بون.. تا سولتانێ ئوسمانی بخوە ژی نەدشیا بەر ئێك ببت". دڤان هەردوو پەرەگرافان دا، چەتو و
چەكێ وی ژی بو ڤان سیاسیێن رێزێ ل ئێك دەنگییا كوردان نەگرن، ب (قادو)ی دشوبهینیت، كو دیروك دلوڤانیێ بكەسێ نابەت.روماننڤیسی ڤیایە مێرانی و زیرەكاتی و جوامێرینیێ بكەتە پیڤەرێ خێرێ و باشیێ، دبەرامبەر دا، خوپەرستن و خیانەت و داردەستیێ، بكەتە پیڤەرێ خرابی و نە باشیێ. بو سەر راستكرنا ڤێ هەڤكێشەیێ ژی، نڤیسەرێ رومانێ خواندەڤای دوەستینیت و پەنابرن ژی ل بەر شێوازەكێ بڤی رەنگی یێ نڤیسینێ، جورە بێزاریەكێ لدەف خواندەڤای پەیدا دكەت. درومانێ دا، چەندین پەرەگراف دكەڤنە بەرچاڤ، خواندەڤا هەست بماندیبونێ دكەت، هندی روماننڤیس یێ ل سەر راوەستای و یا ژ بەر ئێك كێشای و ئەگەر بتنێ بو نمونە وەسفێن زیرەكاتی، مێرانی و قارەمانیا (مستێ) ژ رومانێ پەلكێش بكەین، ئەڤێن درومانێ دا، دوبارە و سێ بارە هاتینە بەحس كرن، دێ جورە سەر ئێشیەك پەیدا بیت، ئەڤ سەر ئێشییا هەنێ ژی، بتنێ مەرەما نڤیسەرێ رومانێ ژێ ئەوە، هەڤكێشەییا خوە پێ دروست بكەت، هەڤكێشەیێ ب ئالیێ قارەمانێ خوە و راستی و باشیێ دا ئالیسەنگ بكەت، دبەرامبەر دا، قادوی دكەتە میناك، قادو كورێ چەتو یە و چەتو و خەلەف بابێ مستێ، پسمامێن ئێكن و دپەرەگرافەكی دا، هوسا وەسفا وێ براینیێ دكەت "هەكو بابێ وان چەتو یێ ساخ، ل هەمی عەردا ناڤ ناڤێ وی بو ل بەلیكا وان چەتو بو و ل بەلیكا دی ژی خەلەفێ بابێ مستێ بو.. چو كین و زك رەشی دناڤبەرا وان دا نەبو.. كەس ژوان تەلهە بو یێ دی نە ڤەددان" لاپەر 193. ل پەرەگرافەكێ دی ژ هەمان لاپەر، هوسا هاتیە "دەهـ چاویش و ئیمباشی و بەگ و پاشا نە ددانە ب تبلا مروڤەك خوە.. ئەو هەمی ئاغایێن عەشیرەتێن وان دەستەك و دلەك بون.. تا سولتانێ ئوسمانی بخوە ژی نەدشیا بەر ئێك ببت". دڤان هەردوو پەرەگرافان دا، چەتو و
ئەگەر ئەم ئالیێ راستییا چیروكێ وەك دمێژویێ دا هاتیە ڤەگێران دەستان ژێ بەردەین و رودانێن رومانێ وەك ڤەهاندن، ژ خەیالا روماننڤیسی وەربگرین، كا چاوان روماننڤیسی ئەكتەرێن خوە دروست كرینە و رول پێ بەخشینە! ب دنیابینیا روماننڤیسی بەرێخوەبدەینە ئاڤاكرنا ڤان ئەكتەران، دێ بینین، روماننڤیسی گرانی یا دارشتن و ئافراندنا ئەكتەرێن خوە و سالوخەتدانا وان، ئێخستیە سەر دوو لایەنێن هەڤدژ، باشی و خرابی، بو لایەنێ باشیێ چەند ئەكتەر و رودانێن دی ئێخستینە دخزمەت دا، ئەو ژی، ئێكەم كەس، گوزێ دەیكا مستێ یە. مەزنبونا قارەمانێ رومانێ دویری بابێ وی، دێ ڤالاتیەكێ دروست كەت و گەلەك جاران، ئەڤ كورێن بڤی رەنگی یاخی دبن و كەسێن زیرەك ژێ پەیدا نابن. لێ دروستكرنا دەیكەكا وەكی گوزێ، ئەڤ هەڤكێشەیە دبەرژەوەندییا قارەمانێ رومانێ دا سەر راست كریە، هەر چەندە، چەند پەرەگراف ل سەر زیرەكاتیا گوزێ هاتینە نڤیسین، هەر ژ چوونا وێ ب شەڤ و بتنێ بو ناڤ داوەتەكا ئەجنان، لێ ئەم بتنێ دێ ڤی پەرەگرافی وەرگرین، ئەو ژی، دەما حەسەن ئاغای وەك شەرتانێ ل سەر زیرەكاتیێ و جورئەتێ، مەرجەك دانایە بەر كچ و ژنێن گوندی و گوتی، هەر كچا بچیتە ناڤ گورستانێ و ل وێرێ ئاگرەكی هلكەت و ساڤارەكێ ل سەر ب كەلینیت، ئەز دێ پارچەكا زێری دەمێ و كەسێ دخوە را نەدیتی! گوزێ دبێژیت، ئەز دێ چم و دلاپەرە (111 و 112و 113) دا، بدرێژی ئەڤ رودانە هاتیە بەحسكرن، هندەك ژ وێ رودانێ هوسا هاتیە "گوزێ گوهـ لێ بو ل پشت كێلیا سەید عەلی دەنگەك هات گوها و یێ دبێژیت.. كا ب خێرا خوە هندەك ساڤارێ بدە من ئەز گەلەكێ برسیمە و دیت ل پشت كێلیێ دەستەك درێژ بو....... دەست دا هەڤستیكێ و ژ دلەك سوتی ب وی دەستی دا دا و گوتێ هێشتا زیندییا نەخاریە گەرا مرییا".
روماننڤیسی رولێ قارەمانێ سەرەكی دایە مستێ و دا كو مستێ لدویڤ وان سالوخەتان بیت و لدویڤ وێ باوەریێ بیت، كو بەلێ ئەڤ كەسێ من بو قارەمانێ رومانا خوە هەلبژارتی، دشێت رولێ كەسێ سەرەكی بگێریت، رابویە، چەند سالوخەت داینە پال، وەك، دەما بو چەند روژان چوویە ناڤ عەشیرێ، چەندین ئاریشە چارەسەركرن، خەلكی و عێلی گوهێ خوە دانێ، چەند كچ و كور ل ئێك مارەكرن، ئەڤێن هەنێ هەمی، ئاماژەنە كو مستێ كەسەكێ ئاقلمەندە و یێ چاڤ نەترس و زیرەكە و دێ شێت ل عەشیرێ بیتە خودان و كەس زوریێ لێ نەكەت و ڤەجەمینتە سەر ئێك. دەما بەحسا ئاڤاكرنا قەسرا باخەمسێ ژی دكەت كو مالا خوە ببەتێ، بڤان ئاخفتنان دشێت باوەریا مامێ هەسن و خالێ خوە بو خوە رادكێشیت كو بزانن مستێ گەنجەكێ ب ئاقلە و دێ شێت كاروبارێن عەشیرێ پرێڤەببەت، "خال خودێ دزانت تو ل شونا بابێ منی.. نێ هەر تە ئەزێ خودان كریم.. هەكە ئەز بشێم روژەكێ دویا دەیكا خوە گوزێ نەبینم.. بەلێ دانەكێ روژێ ژی ئەز بێی تە ناقەتینم.. داخازا من ژ جودابینیێ نە ئەوە دا ژ ئێك جودابین و دور بكەڤن....... دا ئەم نێزیكی عێل و مروڤێن خوە ببن دا خزمەتا وان بكەین پێتڤیێن وان راست كەین و نەهێلن بێی مە پەریشان ببن د دەتسێ ڤی و یێ هەدا" لاپەرە 58.
روماننڤیسی لایەنێ رومانسیەتێ ژبیر نەكریە و هەر چەندە، رودان و سەرهاتیا رومانێ زێدەتر چیروكەكا شەرانە، لێ مروڤ هەر مروڤە و تایبەتی گەنج، مروڤایەتی ژی ل سەر عەشق و ڤیانێ پرێڤە دچیت و دەما (شەمسی خان) دهێتە مالا مەتا خوە وان و مستێ دبینیت، دپەرەگرافەكی دا هوسا هاتیە "كچ خال ما ئەز بو تە چبكەم و چ بێژم.. باوەر بكە نوكە حەتا سەد سالێن دی، ئەز بو تە بكەم و بێژم و باخڤم ئەوێن دڤی دلێ من دا دەر نابن.. شەمسی خان راستە تو وەسا دمن دگەهی و خەلك هەمی وەسا دزانن كو مستێ هەر خوە و عەشیرەتی و مێرخازی و تڤەنگ یێ ل بەر و ژبلی هندێ ئاگەهـ ل چو نینە.. هێ هێ خوزی تو هاتبابە و تە ئەڤ دلە كەلاشتبایە و ڤەكربایە ژ نوی دا زانی كا چ دڤی دلی دایە.
ب ناز ڤە شەمسی خانێ لوكمەك ل كێلەكا وی دا و گرنژی پشتی خوین د گیانێ وی گەریایی و هاتیە سەر حەمدێ خوە و هێدی گوت:
بێی تو دلێ خوە بكەلێشی و ئەز دزانم چی یێ تێدا". لاپەر 161.
دڤێ رومانێ دا گەلەك ل سەر قەسرا باخمسێ هاتیە نڤیسین، گرنگیا هەبونا ڤێ قەسرێ هەروەكو قارەمانێ رومانێ دنرخینیت، دێ هەیبەتا عەشیرێ ڤەگەرینیت ڤە و دێ شێت مروڤێن خوە لدوور خوە كومڤەكەت و ناهێلیت چ دی دەستێ زوریێ و نە دادیێ بگەهیتە وان، گەلەك جاران ئەڤ ناڤە دهێتە بەرچاڤان و روماننڤیس هوسا وەسفا ڤێ قەسرێ، دكەت "ل سەر شكێری خزێمێ یێ بلند ل روژهەلاتا گوندی و مستێ هوسا تێگەهاندن كو بنیاتێ قەسرێ دانن سەر بەرێن كەڤری دا یێ ئاسێ بت و ب دەست كەڤر ژی كەس دخوە را نەبینیت سەركەڤت.. ل قاما دی رۆبارێ هوبێ دبەرا تێت و رەخێن وی دتژی دارێن چناری و گویزانە، كەس نەشێت خوە بەرهنگار بكەت و ژێ دەرباز بت.." لا 144
نڤیسەرێ رومانێ پێناسەیەكا بچیك دا یە هەردوو جەمسەرێن هەڤكێشەیێ، ئێك مستێ و ئەوێ دی قادو و درومانێ دا هوسا ڤەدگێریت "نێ مامو قادو ب خودێ نە ب منە و نە ب تەیە خەلك حەژ مستێ دكەن و قەدرێ وی دگرن.. ڤێجا كەربێن خوە ڤەنەكە ل شونا وێرێ خوە ژ مستێ باشتر لێ بكە دا خەلك حەژ تە بكەن و كراسەكێ درێژ بو تە كەركەن.. ئەڤە ب كەسێ نینە.. مستێ یێ ب ئاقلە ب سەر مروڤێن خوە ڤە دچت و گوهـ ددەتە ئالوزی و خلمەتێن وان.. تو ژی خوە ب وێرێ ڤە مژویل كە.. بەس دەستێ خوە بو سدقی بەگێ و جەودەت پاشای و حەسەن بەگێ مێردینی بدە سینگێ خوە.." لاپەرە 64. یان دپەرەگرافەكێ دی دا ژ هەمان لاپەر، هوسا هاتیە "هەما بێژە زاروكەكی ژی دێ بێژت قادو ل كیرێ و مستێ ل كیرێ ژ عەردو ئاسمانا ژ ئێك جودانە.."
قادو وەك مروڤەكێ خرابكار جهێ خوە دناڤ ڤێ رومانێ دا دگێریت، هەر چەندە مەزنێ عێلەكێ یە، بەلێ چاڤێ وی ل مروڤێن وی و عەشیرا وی نینە، هندی چاڤێ وی ل دوژمنی و بچیت دژی پسمام و مروڤێن خوە دەستێ خوە بكەتە ناڤ دەستێن وان دا و هەر وەكو درومانێ دا هاتی، دچیت دوو كەرێن پەزێ جانگیر ئاغای تالان دكەت و بو خوە دبەت، هەر چەندە مستێ دبێژتە خالێ خوە ئەز دێ چم ب دارێ هێزێ وی پەزی ڤەگەرینم، بەلێ حەسەنێ ئوزمین خالێ مستێ مام هەسنی فرێدكەتە دەف قادوی و دشێت قەناعەتێ بو چێكەت كو وی پەزی ڤەگەرینیت ڤە. نە بتنێ ئەڤە، بەلكو درومانێ دا، قادوو ئێك ژ ڤەحەوهایێن خوە كو بو كوشتن و كوشتارێ بكار دئینیت، فرێدكەتە درییا مستێ دا بیسەكێ بو دانیت و ب تەلێفیت، بەلێ خوشبەختانە، مستێ زوی وان كەسان ئاشكەرا دكەت.
نڤیسەرێ رومانێ، ددوماهیا چیروكا خوە مەرەمێن قادوی ئاشكەرا دكەت بەرامبەری مستێ و خالێ وی حەسەنێ ئوزمین ئاغای و هوسا دپەرەگرافەكی دا دبێژیت "پاشا و بەگا هنگلێن قادو دویڤ دلێن خوە یێن پوڤداین و ئاخفتنا دایێ كو بەس ئەو هاری وان بكەت و دارێ حەسەن ئاغای و مستێ دناڤ كرمانجا دا بشكێنیت چ تشتێ وی بڤێت دێ دەنێ و ئەڤ خلمەتە نەیا ئەڤرویە بەلێ ژمێژە رومی ڤی تەڤنی درێسن و رادچینن.. دیسا قادوی ژی ئەڤە یا ل بەر و تشتەكێ دچاڤێن وی دا.." لاپەر 137.
دەما قادوی بهاریكارییا جەندرمە و ئومپاشیا هێرشی دێركێ گوندێ حەسەنێ ئوزمین ئاغای كرین، بهێجەتا كو وی فیلار یێن ڤەحەوهاندین و رەخ و دورێن گوندی دورپێچكرین، قادو د چەپەرێ خوە دا گازی حەسەن ئاغای دكەت و دبێژیتێ ئەم دێ بەرێ تڤەنگێن خوە دەینە ئێك و ما گونەها ڤی خەلكی چیە، قادو ژی ب فێلبازیێن خوە، حەسەن ئاغای قایل دكەت كو ئەو بەری ستێركا تڤەنگا خوە لێ بگریت و پاشی دورا وی بیت و ئەو ژی دێ سینگێ خوە بو كەتە كێل و هوسا حەسەن ئاغا دكەڤیتە داڤێن وی و بریندار دبیت و دەما دبیتە دورا حەسەن ئاغای، قادو لێ دكەتە حیلە و دەما حەسەن ئاغای ب برینداری دئینە ناڤ كوچكا قەسرا دێركێ دا، كورێ وی (فەرحو) بابێ خوە ب وی حالی دبینیت و هوسا دبێژیتێ: "بابو ئەز نە یێ عاجزم كو تو یێ بریندار بوی.. نێ برینداری و كوشتن و زیندان بارا زەلامانە.. بەلێ مخابنیا من ئەوە ئێكێ وەك قادوی تە سەردا ببت.." لاپەر 254 دبەرسڤا كورێ خوە ژی دا، حەسەن ئاغا دپەرەگرافەكی دا دبێژیت "ئەز ب سەرێ تە كەم كورێ من فەرحو.. كەس تەمەتی من قادوی نانیاسیت.. بەلێ زەمانێ فند و فێلا ئەز نزانم..".
هەر چەندە دچیروكا دروست دا وەك هاتیە ڤەگێران و چ ژی ب ستران و دەنگبێژی هاتیە گوتن، رودانێن چیروكێ بەردەوامیا خوە هەیە، لێ وەك درومانێ دا هاتی، روماننڤیسی ئەنقەست نەڤیایە خوە ل دوماهیێ بدەت، هەر چەندە ئەڤ شێوازە لدەف هندەك سترانبێژان ژی یێ هەی، وەك سترانبێژێ كوچك و دیوانا (خەلیل باكوزی) كو سترانێن خوە هیچ جارەكێ نە گەهاندینە دوماهیێ ب بەهانا، دا هەر بمینە دهزرا خەلكی دا!
ئەنجام:
ژ ئەنجامێ خواندنا مە، ئەم ل سەر چەندین خالان راوەستاین، ئێك: روماننڤیسی پەنا بریە بەر شێوازێ تەوزیفكرنا دیاردەیەكێ ژ پێخەمەت دیاردەیەكا دیتر، مێژو ژ پێخەمەت وەرگرتنا سەربوران بكار ئینایە، دوو: هەر چەندە، رودانێن چیروكێ دخازتە ڤەگوهاستنا رودانان وەك هەین، لێ روماننڤیس شیایە، بو نڤیسینا رومانا خوە، مفای ژ فەنتازیا و خەیالێ وەربگریت و چوونا مروڤی بو ناڤ داوەتێن ژمە چێتران (ئەجنان) و تەڤلیهەڤبونا وان دگەل ئێك. سێ: دیارنەكرنا دوماهییا چیروكێ، ژبەركو هەڤكێشە تا نوكە ژی یا بەردەوامە، چار: هەر چەندە، روماننڤیسی زومەكا ژ رادەیێ پێدڤی زێدەتر، ئێخستیە سەر ئەكتەرێن خوە و لایەنێ باشی و خرابیێ، لێ زەنگینی و دەستهەلییا رومانڤیسی دزمانێ ئەدەبیاتێ و دارشتنێ دا، ئەڤ كێماسییا هەنێ بەرزەكریە و وەك یاریكەرەكێ زیرەك نەهێلایە، چ خال ل سەر بهێنە توماركرن و ئەوی ب شارەزایانە یاری ب پەیڤان كریە و شێوازێ خوە یێ دارشتنێ پاراستی یە، پێنج: روماننڤیسی بەشەكێ گرنگ ژڤێ رودانا مێژویی یا مللەتێ كورد دوكیومێنت كریە، كو رومان زمانێ گەلانە و دشێت پێناسەیەكێ ژ ژیانا كوردەواری، بو جیهانێ بدەتە ئاشناكرن.
خەلەف، برایێن ئێكن، ژبەركو بابێ وان عەشیر ل سەر كورێن خوە لێكڤەكربو و هەر كورەكێ خوە، كربو مەزنێ عێلەكێ و دەڤەرەكێ، دەما خەلەفی بابێ مستێ زورداری و نەدادی ل بەرامبەری والی ل سەر خوە قەبیل نەكری، كو دلاپەرێن (35، 36 و 37)ێ دا، بدراێژاهی رودان هاتیە بەحسكرن و چاوان والی جابا خەلەف فرێكری و دكوچكا خوە ڤە سڤكاتی پێكری و دەست دایە قامچی دا خەلەفی پێ بقوتیت، بەلێ (خەلەف) قامچی ژ دەستان دئینتە دەرێ و ب مێرانە بەرگریێ ژ خوە دكەت و والی ددەتە بەر خەنجەران و نوبەدارێن وی ژی دكوژیت و تا نوكە ژی ئەو چیروك و ئەو مێرانی ل سەر زارێ خەلكی دهێتە ڤەگێران. دەما خەلەف ب فەرمانا سولتانی دهێتە قنارەدان، بیاڤ بو قادویێ كورێ چەتوی خوش دبیت، ژبەر كو هینگێ مستێ كورێ خەلەف یێ بچیك بو و گوزا دەیكا وی دئینیتە دەف برایێ خوە حەسەنێ ئوزمین ئاغای. ل وێرێ ژی، مام هەسن، كو ئێك ژ ئاقلمەند و مروڤێن وی یێن نزیكە، بكارێ شیرەتكرنێ رادبیت. دەما عەشیرا خەلەف ژی مایە بێ خودان، قادو دەست تێوەردانێ دكەت و زوریێ دكەت و پشتا خوە ب والی و بەگێن توركا گەرم دكەت و هەمی تشتەكی دكەت، بتنێ دا باوەریا وان بدەست خوە ڤە بینیت. ئەڤە ددەمەكی دا، هەر وەكو درومانێ دا هاتی، برایێ قادوی (جەمیل) دگەل وێ چەندێ نینە، كو نەخوشی دناڤبەرا برایێ وی و (مستێ و حەسەنێ ئوزمین ئاغای)، خالێ مستێ دا دروست ببیت و هەر دەم ئەو پشتەڤانە، كو هەردوو پسمام پێكڤە بژین و ئەڤ چەندا هەنێ ژی ب راشكاوانە ددوماهییا رومانێ دا، برەنگەكێ زیق بەرچاڤ دبیت، دەما جەمیل دبێژیتە قادویێ برایێ خوە، كو ئەو دێ خوە ژ لایێ وی ڤەكێشیت و تو دێ دڤی شەری دا بەرامبەر پسمامێ خوە و عەشیرێ هەمیێ شەرمەزار بی و ناڤێ تە دێ بخیانەت هێتە ل قەلەمدان.
• محەمەد سەلیم سواری، هەوارە، رومان، رێڤەبەریا چاپ و بلاڤكرنێ ـ دهوك، 2013.
تێبینی: دكوڤارا رامان ژمارە 232 ل روژا 5/9/2016ێ دا هاتیە بلاڤكرن.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق