عبدالرحمن بامرنى
بوچی بەدبەختی:
ئەگەر بێژین كورد ژ هەمی گەل و نەتەوەیێن دی زێدەتر بەدبەختن، رەنگە چ شاشی دڤێ گوتنێ دا نەبیت و ژ بەدبەختییا كوردان ژی، كورد ل سەر ئاخا خوە دژین و خودانێ وێ ئاخێ نینن، كورد خودان زمانن و زمان و كەلتورێ وان لێ هاتینە قەدەغەكرن، دناڤ چەندین وەلاتان دا دپارچەكرینە و ل هەر وەلاتەكی ژوان ژی و ل سەر ئاخا خوە دهێنە چەوساندن، بتنێ ژبەركو كوردن. ئەڤ بەدبەختییا هەنێ ژی ب چەندین رەنگان درومانا (ئەز و دەلال) یا روماننڤیس (سدقی هروی) دا هاتیە وێنەكرن و هەر خواندەڤایێ ڤێ رومانێ بخوینیت، دێ هەست پێكەت، كو نڤیسەرێ رومانێ برییا روداو سەرهاتێن رومانا خوە، زوم ئێخستیە سەر چەندین نمونەییان، كو دورهێلەكی و راستیەكێ بەرچاڤ دكەن، كو چەند ستەم ل كوردان دهێتەكرن، ئەڤ ستەما هەنێ ژی ل سەر ئاخا باپیرێن وان بخوە یە و دەما مروڤی ئاخ هەبیت، یانكو مروڤی سەروەری هەیە و ئازادی هەیە، لێ كوردان بەروڤاژی، ئاخ هەیە و سەروەری و ئازادی نینە. هەر چەندە رومان بخوە لدوور چیروكا ژنەكێ و زەلامەكی دزڤریت و هەردوو ل غەریبیانە و چاوان روژگار وان هەردوویان ل ئێك كومڤەدكەت، لێ چیروكا ڤان هەردوویان بتنێ پەیامەكە بو قوتانا چەندین دەرگەهێن دی، كو ب مەرەم، رودان لدویڤ رودانێ دكەڤنە بەرچاڤێن خواندەڤایی و گەلەك تشتێن ڤەشارتی دهێنە دیاركرن، ئەڤە ژی بو تەكنیكا روماننڤیسی دزڤریت، كو دهەمان دەمدا، رومانەكا دلڤەكەر و كارتێكەر بیت و خواندەڤا دگەل ڤەدانا لاپەرێن وێ هەست ب بێزاریێ نەكەت و خوشییا زمانێ دارشتنێ ژی ببیتە هاندەرەك، كو خواندەڤا ڤێ رومانێ ل نیڤا رێ نەهێلیت و تا دوماهی لاپەر دگەل دا بمینیت و پیڤەرێن رومانا سەركەفتی و نە سەركەفتی ژی، خوە دڤێ چەندێ دا دبینین.
پەیاما رومانێ:
نڤیسەرێ رومانێ رودانێن رومانا خوە ژ پەنابەرەكێ كورد كو ل وەلاتێ سوێدێ دژیت دەست پێكرینە، برییا تەكنیكا خوە یا تایبەت یا دارشتنێ، كو هەر روماننڤیسەكێ شێوازێ خوە یێ تایبەت دڤەگێرانا روداو سەرهاتێن رومانا خوەدا هەین، ئەو ژ نڤیسینێن هەڤالەكێ خوە یێ نڤیسەر ڤان روداو سەرهاتان ڤەدگوهێزیت، كو هەڤالەكێ وی یێ نڤیسەر ل ستوكهولما سوێدێ دژیت و مالئاڤاهیێ دكەت و چەندین پەرتوك و نڤیسینێن خوە یێن نە بەلاڤكری دسپێریتە وی. نڤیسینێن وی نڤیسەری ژی خوە د دوو بیاڤان دا دبینن، ئەو ژی هەر وەكو د پەرەگرافەكی دا بڤی رەنگی هاتی: "رومان و چیروكێن وەها كو گرێدایی خەلك و وەلاتێ وی بن، ........ كو پێ بكاربە پەریشانی و بن دەستیا خەلكێ وەلاتێ خوە یێ لبن داگیركرنێ ژ هەردوو ئالیێن جڤاكی و نەتەوەیی ڤە بینە بەرچاڤان و رییێ ل بەر رێچارەیان خوەش بكە" ل 6. ئەز ل باوەرم ژی، نڤیسەرێ ررومانێ پەیام و سەنگا نڤیسینا رومانا خوە ژی ئێخستیە سەر ڤان هەردوو بواران، ئێك نەتەوە و جڤاك، ڤیایە بەدبەختییا كوردان دڤان هەردوو ئالیان دا دیار بكەت، كو لایەنێ كومەلایەتی و عەقلیەتا كەڤن ژی كارتێكرنا خوە ل سەر پێشكەتنێ و بەدبەختییا كوردان هەیە و تا ژ ئالیێ مێشكی ژی ڤە نەهێنە گوهورین، نەشێن خوسەرییا خوە ب دەست ڤە بینن، بهزرا وی ژی، بەشەكێ وێ خوسەریێ ژی خوە دئازادییا مێشكی دا دبینیت.
سەرهات و رودان:
رودانێن رومانێ ژ نڤیسینا ژنەكێ دەست پێدكەن، ئەو ژن خوەدییا دوو زاروكانە و ئەو ژی ل وەلاتێ سوێدێ دژیت و زەلامێ وێ كو هێشتا ل كوردستانێ، وەك دوو ئەڤینداران، ب حەژێكرن، ئەو ژ خوە را ئینایە و بەرەڤ وەلاتێ سوێد ڤە دچن. ل وی وەلاتی، ئەو زەلام وێ ژنێ پشت پشت گوهـ دهێلیت، خوە دبن پەردەییا دوو تشتان را ڤەدشێریت، ئێك: زەلام یێ سەرتراشی یە و هەر تشت بو وی دروستە و ژ ڤێ هزركرنێ ژی، تەخسیریێ ناكەت و پەیوەندییان ژ دەرڤەی مالێ دگەل چەندین ژنێن دی گرێددەت و تا وی راددەی پشت ددەتە هەڤژینا خوە. دوو: عەقلیەتا باب سالاری، هەر چەندە وەلاتێ سوێد ئێك ژوان وەلاتانە یێن دیموكراسی لێ هەی و دیموكراسیەتەكا زێدە. ل وان وەلاتان ژی، ژنان مافێ هەمی تشتەكی وەك یێ زەلامی یێ هەی، چ مافێ دەركەتنێ بیت یان ئاخفتنێ و تا كاركرنێ ژی. لێ ئەڤ زەلامێ هەنێ ڤان هەمی ئازادیان ل بەر ڤێ ژنێ دگریت و ناهێلیت ژ خانی دەركەڤیت و ئەو تشتێ ئەوی بو خوە وەك زەلام دڤێن، وان تشتان ل بەر هەڤژینا خوە دگریت. هەر چەندە، ڤێ ژنا هەنێ چ خەونێن دی نەبوینە ژبلی كو وەك ژنەك بژیت و زەلامێ وێ دمالێ دا بیت و هەست ب وێ بكەت وەك ژن و هەڤژین و وەك مروڤ. ئەڤ نڤیسینا هەنێ ژ لایێ وێ ژنێ ڤە هاتبو نڤیساندن و حەزدكر چیروكا وێ بهێتە بلاڤكرن، كو خەلك بزانیت ل دەربەدەریێ چ دهێتە رویدان، بتایبەت، ئەڤ ژن و مێرێن دویری وەلات، چ ئەوێن خوە دگەل جڤاكێن ئەوروپی دگونجینن یان ژی ئەوێن دمینە ل سەر عەقلیەتا كومەلگەهێ خوە یێ روژهەلاتی.
نڤیسەرێ رومانێ داڤێن رودانان بو قارەمانێ سەرەكیێ رومانێ ڤەگەراندینە ڤە و دپەرەگرافەكی دا هاتیە: "ژ من رە ببو مەرەقەكا مەزن ئەز بزانم ئەڤ ژنا ئەڤ نامە نڤیسی كی یە و بزانم كان ها د چ رەوشێ دایە" ل 34. دا كو چیروكا ڤێ ژنا هەنێ گرێدان ب روداو سەرهاتێن رومانێ ڤە هەبیت، نڤیسەرێ رومانێ ڤیایە برییا نامەیێن ڤێ ژنێ گەلەك تشتان دیار بكەت، پشتی ئەو نڤیسین هاتیە بلاڤكرن، وێ ژنێ حەزكریە كو تەمامەتییا چیروكێ ژی بگەهینتە وی كەسی، لێ پشتی تەلەفونێ و هایداربونێ، بو وێ دیار بویە، كو ئەو نڤیسەر چوویە بەر دلوڤانیا خودێ، لێ هەڤژینا وی نڤیسەری، ب قارەمانێ رومانێ ددەتە ناسكرن، كو هەمی نڤیسین گەهشتیە دەستێ وی و وی ژلایێ خوەڤە بلاڤ كرینە و دخوپشاندانەكێ دا، كو بهزرا من، روماننڤیسی، ڤیایە رولێ كوردێن ل هاندەران ژی دیار بكەت بەرامبەر دوزا مللەتێ وان، كو د گردبونەڤەیەكێ دا و بدژی باراندنا چەكێ كیمیاوی ل هەلبەچە، خوەپیشاندانەكێ دكەن و ل ناڤ وێ خوەپیشاندانێ، ئەو ژن، ناما دوێ دكەتە ددەستێ وی دا و دڤەگەرا خوە دا بو مالا خوە، وێ چیروكێ دخوینیت و پاشی بو بلاڤ دكەت. هەر وەكو دپەرەگرافەكی دا هاتی: "ئەز دگەل چەند سەد كوردان ل باژێرێ ستوكهولمێ بەشداری خوەنیشاندانەكێ ل دژی لێدانا حەلەبچەیێ ب كیمیەوی دبووم، دەما ژ نشكان ڤە ژنەكا ئەسمەر یا بەژن كورت خوە نێزیكی من كر" ل 35. پشتی ئەو نامە كەتیە دەستێن وی و دا دوماهییا چیروكێ بزانیت، كو گەهشتیە حالێ ژ ئێك جودابونا هەردوویان و پشتی چەند هەیڤێن بێ مێریێ، پەیوەندییان دگەل زەلامەكێ كورد گرێددەت، كو زەلامەك رێزێ ل وێ و زاروكێن وێ ژی بگریت، لێ سەرەرایی كو هەردوو ژ ئێك هاتینە بەردان، لێ ئەو گەفان لێ دكەت و تا وی راددەی، هندەك ژ ماددێن قەچاخ دخانیێ وێ ڤە ڤەدشێریت و پولیسان ئاگەهدار دكەت و بڤێ تومەتێ ژلایێ پولیسان ڤە دهێنە گرتن، لێ ئەڤە بخوە دوماهیا چیروكا وێ ژنێ نەبویە.
بابەت مەرجە بو نڤیسینێ:
هەر نڤیسەرەك یێ ئازادە ب هەلبژارتنا بابەتێن خوە یێن نڤیسینێ، بابەت ژی ئەو پەیامەیە یا ئەو نڤیسین دهەلگریت، نڤیسەرێ زیرەك ژی ئەو كەسەیە یێ بشێت بابەتان بو خوە پەیدا بكەت و بو ڤێ چەندێ ژی هندەك نڤیسەر بەرەف خەیالێ ڤە دچن و هندەكێن دژی بەرەڤ ژیانا روژانە و دورهێلێ ئەو تێدا دژین و هندەكان ژی دڤێت، دگەل نڤیسینێن خوە و هەلبژارتنا بابەتێن خوە پەیامەكێ ژی بگەهینن. نڤیسەر و هەلبەستڤانێ ناڤدارێ داغستانی هەمزاتوڤ، دەربارەی بابەتی و نڤیسینێ دبێژیتە قوتابیێن خوە: "نەبێژنە من ل سەر ڤی بابەتی بو مە تشتەكی بنڤیسە، بەلكو بابەتەكی بو من بەحس بكەن، ئەز دێ سێ بەشێن رومانێ ل سەر نڤیسم". ئەگەر زێدەتر ژی ل سەر ناڤەروكا ڤێ رومانێ راوەستین، نڤیسەرێ رومانێ بابەتێ خوە ژ ژیانا روژانە وەرگرتیە. بابەتێ رومانا خوە ب تاكێ كورد تەرخانكریە، برییا وی، بەحسێ هەبونا وی دكەت، ژیانا وی یا روژانە، ئەو دەردەسەری و نەهامەتیێن ب سەرێ وان دهێن و بتایبەت ل وەلاتێن ئەو دناڤ دا دژین، وەلاتێن وان بخوە، لێ ژبەركو ئەو وەلات داگیركرینە، ئەو داگیركەرێن هەنێ هەردەم ب چاڤێ ترسێ و سڤكاتی پێكرنێ ل وان سەحكریە. نڤیسەرێ رومانێ بابەتێ ئاڤاكرنا عەقلیەتا كوردی كریە تایەكێ دی یێ پەیاما رومانا خوە. گەلەك جورێن ستەمكرنێ و زوریێ بریێن جودا ل سەر كوردان هەنە، ئازادییا وان هاتیە سنورداركرن، بناڤێن جودا، تومەتێن نە رەوا، ئەڤێن ل كوردستانێ دژین رەوشا وان خرابە و هەرو دبن گەفێن كوشتنێ و گرتنێ و ئەشكەنجەدانێ نە و بێی ئەگەر دهێنە كوشتن و زیندانكرن.
ستەما ل سەر كوردان:
نڤیسەرێ رومانێ، برییا قارەمانێ رومانا خوە، پەنا برییە بەر گەلەك رودانان، هەر ژ ژیانا كومەلایەتی ل دەرڤەی وەلاتی، كورد چاوان دژین، پەیوەندیێن وان دگەل ئێك و دیسان پرسگرێكا وان و ئایندێ كوردان و زاروكێن وان ل وان وەلاتان، كو ئەڤە ژی بابەتەكێ ل سەر راوەستیانێ یە، ژبەركو ئەڤرو گەلەك كورد ژ هەر چوار پارچێن كوردستانێ ل وەلاتێن ژ دەرڤە و بیانی دژین و رەنگە، ئەو كوردێن هەنێ دناڤ ڤان وەلاتان دا بحەلهن.
دەما مروڤ بێ وەلات دمینیت یان وەلاتێ مروڤی یێ داگیركری بیت، دێ گەلەك زورداری هەبن و هەمی جومگەیێن ژیانێ هێنە بەر تەنگ كرن، دا كو چ بزاڤ دژی وان وەلاتان نەهێتە كرن و ئەڤ وەلاتێن هەنێ ژی، هەمی هێزا خوە ددەنە سەر وێ چەندێ كو چ بزاڤێن رێكخستی و نەپەنی دروست نەبن، كو ببنە گەف ل سەر حكومەتێن وان. نڤیسەرێ رومانێ ژی نمونا باشورێ كوردستانێ ئینایە، كو قارەمانێ رومانێ، خەلكێ باشورێ كوردستانێ یە و چەند نمونێن ستەما حكومەتا ڤێ پارچەیێ دئینیت، هەر ژ كیمیا بارانكرنا حەلەبچە و هەم ژی ژ ئەنفالا و رەڤینا كوردان بو سەر سنورێ وەلاتێ توركیا و مانا وان ل كەمپا و ئەو ئێش و ئازارێن جەندرمەیێن توركان ب سەرێ وان دئینان. د پەرەگرافەكی دا هاتیە: "عیراقێ ل سالا 1988ـ ێ، پشتی ڤەكێشانا لەشكەرێ خوە ژ چەپەرێن شەری لگەل ئیرانێ، دەست ب ئەنفالێن خوە ل دژی كوردان ل باشورێ كوردستانێ كر" ل50. ئەڤ كەسێن نەكەتینە بەر شالاوێن ئەنفالان خوە ب سنورێ وەلاتێ توركی را گەهاندن و د كەمپان ڤە هاتنە پێشوازیكرن، نڤیسەرێ رومانێ هوسان بەحسا رەوشا وان دكەت: "نە ژدل تركیەیێ ئەو ل كامپان؛ ل دیاربەكر، مێردین و موشێ، بو دەمەكێ نە دەست نیشانكری بنەجهـ كرن. رەوشا وان د وان كەمپان دە پر نە باش بوو" ل 50. د پەرەگرافەكێ دی دا هوسان بەحسێ بریندارێن كەمپێ هاتیەكرن: "چەند كەسێن، كو ددەمێ هێرشا سەددامی دە بۆ سەر كوردستانا عیراقێ ب كیمیەوی هاتبوون برینداركرن، ژ ئالیێ دەستهەلاتدارێن كامپێ ڤە هاتبوون ڤەشارتن و بەرزەكرن دا كۆ ئەگەر روژنامەڤانێن ئەوروپی هاتن كامپێ، ئەو وان نەبینن و وان وەها دەست درێژكاریا سەددامی بو سەر كوردان ڤەدشارت" ل 51. د پەرەگرافەكی دە كو ل سەر رەوشا خەلكێ كوردێ باشور و ستەما توركان ل سەر وان، هوسا هاتیە: "مروڤ نزانە كا دێ كەنگی گوللەیەك ژ كی دەرێ هێت و ب مروڤی بكەڤە. تەناهی نەمایە. میت و هێزێن دەولەتێ هەر روژ یەكی دكوژن و روژا دی دبێژن كو هنەكێن نەنیاس یان هێزێن تاری فلان كەس كوشتینە" ل 70. گەلەك دیمەن ژ ستەما وی وەلاتی بەرامبەر كوردان هاتینە دیاركرن و بێی هیچ ئەگەر تومەت بو خەلكێ سڤیل دهاتنە دروستكرن و دپەرەگرافەكی دا هوسا هاتیە: "رەوشا تە نەباشە، وەسا خویایە تو پەرەیان ژ ئەوروپایێ بو گەریللایان تینی" ل 83. سەبارت دادیێ ژی كو لایەنەك هەبیت خوە ل سكالەیێن كوردان و هاولاتیان بكەتە خودان، نڤیسەرێ رومانێ هوسان دیمەنەك بەرچاڤ كریە: "كی دكارە بسەلمینە كو من شاشی نەكریە. ما هەكە وان نڤیساند كو من شاشی كریە، ئەز دێ گازندەیا خوە ببەم جەم كێ" ل 90. نڤیسەرێ رومانێ سەنگی و گرانییا پەیاما خوە نە ئێخستیە سەر ئالیێ نەتەوەی بتنێ هەر وەكو مە ل پێشیێ دیاركری، بەلێ لایەنێ كومەلایەتی ژی لایەنەكێ باش ژ رومانێ داگیركریە و دڤان لایەنان ژی دا، روماننڤیسی هەولدایە برییا بەرچاڤكرنا هندەك ئالیێن كومەلایەتی ژ ژیانا روژانە یا كوردان چ ل ناڤ وەلاتی یان ژی ل هاندەران، ل رێگە چارەیان بگەریت. ڤیایە رومانا وی نە بتنێ ڤەگێرا چەند سەرهات و چیروكان بیت، بەلكو برییا نڤیسینا ڤێ رومانێ، چەند پرسگرێكان بەرچاڤ بكەت و خەباتا نڤیسینێ ژی هەر ئەڤ پەیامێن ژڤی رەنگی نە، كاركرنە ل سەر مێشكی، كو ئەڤرویا ئەم تێدا دژین ژ هەر وەختەكی زێدەتر ئەم پێدڤی نە مێشكێ خوە بگوهورین و وی مێشكی تێر زانین بكەین. دپەرەگرافەكی دا هوسا هاتیە: "كچ خالا من نەسرین. وێ حەز ژ كورێ جیرانان دكر، كورك دوو سالان ژ وێ مەزنتر بوو. هینگێ تەمەنێ وێ 14 سال بو. لێ بابێ وێ ئەو دا ماموستایەكی ل بەغدایێ كو 20 سالان ژ وێ مەزنتر بو" ل 99. ئێك ژ گرفتێن مەزنێن خێزانێن كوردان ژی بو نە رەوشەنبیرییا زاروك ئینانێ ڤەدگەریت و روماننڤیسی ئەڤ دەرگەهە ژی قوتایە و دپەرەگرافەكی دا هوسا هاتیە: "ئەز ژی وەك پیروكالێن مە "خوەدێ ئەو دانە و دێ خوەدێ رزقێ وان ژی بدە"، ـئەز نەشیام ل سەر وێ دیتنا وی بێدەنگ بمینم و من گوتێ: ـ ئاخر برایێ یەشار ما خوەدیكرنا دەهـ زاروكان نە كارەكێ زەحمەت و ب سەر گێژی یە؟.
تەكنیك درومانێ دا:
شێوازێ نڤیسینێ دڤێ رومانێ دا، زێدەتر خوە دڤەگێرانێ دا دبینیت، روماننڤیسی ب تەكنیكا خوە یا تایبەت، خواندەڤایێ خوە هەر وەك بەرێخوەدانا فلمەكێ سینەمایی ژ دیمەنەكی ڤەدگوهێزیتە دیمەنەكێ دی، لێ رەنگە ئەو پێدڤییەك بو ژ بو دیاركرنا روداو سەرهاتێن رومانێ و رەنگە ئەم نەشێین ب لاوازی بو روماننڤیسی ڤەگەرینین، ژبەركو هزرا رومانڤیسی نیڤەك ل كوردستانێ یە و نیڤا دژی ل هاندەرانە، هندەك جاران، ژیانا دەربەدەریێ وێنەدكەت و هندەك جاران ژی ژیانا ل كوردستانێ دئینتە بەرچاڤ.
• سدقی هروری، ئەز و دەلال ـ من ب تەنێ نەهێلن، رۆمان، دەزگای چاپ و بلاوكردنەوەی ئاراس، 2008.
• دروژناما وار ژمارە (1285) دا بلاڤ بویە.
%20copy.jpg)
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق