عبدالرحمن بامەرنی
خواندنا رۆمانا تاڤگە یا روماننڤیس (تەحسین ناڤشكی)، نزیكترین بەرسڤە بو ئەوێن بەحسا روژنامەڤانیا ئازاد دكەن و دبێژن بوچی روژنامەڤانێ مە نە یێ ئازادە؟ هەر چەندە ئەو چیروكا درومانێ دا هاتیە بەحسكرن، رەنگە نڤیسەرێ رومانێ ژ خەیالا خوە ژی دروست كربیت، لێ هەر نڤیسەرێ سەربورەك و پاشخانەیەكا روژنامەڤانی ل پشت هەبیت، ئەو خەیالا هەنێ بخوە دێ بەشەك بیت، ژ راستیێ یان ئەم دشێین بێژین، دیڤەكێ دی یێ راستیێ یە ئەوا ددورهێلی دا دهێتە دیتن.
نڤیسینا رومانێ هەر وەكو دهێتە زانین، هونەرێ دارشتنێ یە و نڤیسینا ل سەر كاغەزانە، نەك ڤەگێرانا سەرهاتیەكێ یان چیروكەكا رویدایی. نڤیسەرێ رومانێ ژی ب بەهرەییا خوە و هونەرێ خوە یێ نڤیسینێ و دارشتنێ، سەرهات و رویدانان ژ واقعی و ژ خەیالێ بەروڤاژی دكەت و گیانەكێ دكەتە دقالبێ وێ دا و دئێخیتە بەر چاڤێن خواندەڤایی. خواندەڤا ژی دبەرامبەر وی قالبێ هونەری یێ دارشتی دا، كارلێكێ دگەل هزر و بەهرەییا نڤیسەرێ رومانێ دكەت و ئەڤ كارلێكا هەنێ، كێرفێ خواندنا وێ رومانێ بلند و نزم دكەت.
تاڤگە ئەو كچا روژنامەنڤیسە، كو نڤیسەرێ رومانێ زوم ئێخستیە سەر و ژبەر ئازادیا وێ، دویڤچوون و بلاڤكرنا بابەتێن ئازاد، ئازادی ژێ هاتیە ستاندن و كەتیە بەر گەفێن پاشڤەبرنێ، تا لدوماهیێ گیانێ وێ بخوە بویە قوربانی ڤێ ئازادیێ و هەر ژڤی روانگەی ژی، رومانێ ناڤێ خوە ژ ناڤێ ڤێ كچێ وەرگرتیە.
رومان بخوە ژ دوو كارێكتەرێن سەرەكی دەست پێدكەت، تاڤگە و ئارام، تشتێ وان هەردوویان دگەهینتە ئێك، عەشقا وانە و هەردوو ددەزگریێ دانە. تاڤگە كچەكا روژنامەڤانە و ل كوڤارەكێ كاردكەت و ئارام ژی هونەرمەندەكێ شێوەكارە و پترییا رویدانان ل سەر ئەزمانێ وی دهێنە ڤەگێران. داڤێن چیروكێ، خوە دكێشەیێن جڤاكی دا دبینن و بەرچاڤكرنا وان كێشەییان، دوەلاتەكی دا یاسا سەروەر نەبیت، یا ب ساناهی نابیت و هەر ئەڤە یە ژی، رێ بو ئازادیا روژنامەڤانی نەهێتە دان و ترس و تەقاندن هەبیت. تاڤگە دەرگەهی ل سەر كێشەیەكێ ڤەدكەت و بەرپرسەك ل پشت وێ كێشەیێ هەیە و ژ داڤێن چیروكێ دیار، ئەو بەرپرس برێكێن خوە یێن تیروری و ترساندنێ، ئاستەنگان درییا كارێ تاڤگەیێ دا دروست دكەت. درەڤینن! دەست درێژییا سكسی! تا لدوماهیێ تیزابێ بناڤ چاڤێن وێ دا دكەن و گیانێ خوە ژ دەست ددەت. تاڤگە و ئارام، قەستا پولیسان دكەن و پولیس، گەفێن بو دهاتن ب چ ڤە وەرناگرن! ئەو دانپێدانێن ل سەر كێشەیێ وەرگرتین، ژبەركو دەما هاتیە رەڤاندن، هاتینە ژناڤبرن و چ بەلگە ددەستێ وێ دا نەماین، سەرنڤیسكار بو خوە دكەتە بەهانە و پشتگوهـ دئێخیت. زێدەتر ژی ژڤێ، نەك بتنێ وێ دویڤچوونێ دكوڤارێ دا بلاڤ ناكەت، بەلكو بریارا دەرئێخستنا وێ ژ كاری ژی ددەت. لێ ئەڤ دان پێدانێن هەنێ، هەمی ژ لایێ وێ ڤە ددەفتەركەكێ دا دنڤیسی نە د و ژ لایێ ئارامی ڤە، ب تەكنیكەكا هونەری و زمانێ دارشتنێ دهێنە بەرچاڤكرن. ئەڤ ڤەگێرانێن هەنێ ژی، روماننڤیسی، تێكەلی وێنەكرنا تابلویەكی كرینە، كو لدوماهیێ بریار دایە، ناڤێ تابلوی (لێگەریان ل ئاگرێ پرا زرادەشتی) بیت. دكورتیا رویدانێن رومانێ دا، كو تاڤگا روژنامەنڤیس سەرا دویڤچوونەكا خوە یا روژنامەڤانی هاتیە تیروركرن، هەر چەندە ناڤێ تیرورێ ل سەر نەهاتیە دانان، لێ ژڤان كریاران، ئەو چەندا هەنێ د چەند دیمەن و پەرەگرافان دا، دهێتە سەلماندن. ل پەرەگرافێ ئێكێ: " تاڤگە خان، ژبلی ئەو كەسێن دترومبێلێ دە، ترومبێلا تە دلوفەیا جاددەیێ رە بێ رێك كری و پاشی ئەو كەرەستەیێ كوژەك ب تە دەكری". د پەرەگرافەكێ دوێ دا: "ما سەیدای نە گوتبوو پاشی تیزابێ.....". پەرەگرافێ سیێ: "ژ نشكان ڤە من هەستپێكر، دەستەكی دەستدرێژی ل سەر لاشێ من كر". پەرەگرافێ چارێ: "هێ كچا ئەزماندرێژ، هەكە تو پێن خوە هندی بەركا خوە درێژ نەكەی، جارا بهێت تە هوشداری نابت و لڤێرە دێ بییە خوارنا حەیوانان؟!". پەرەگرافێ پێنجێ: " نا كەڤتە ئاقلێ من دو قالكێن دەرمانان ب هەڤرە د سەتلكا وێ یا گلێشی دە بن!".
تەكنیكا ڤەگێرانێ:
هەر روماننڤیسەكی شێوازێ خوە یێ تایبەت دگێران و پارڤەكرنا رولێن كارێكتەرێن رومانا خوە دا هەیە. درومانا تاڤگە دا، هەمی تشت ل سەر زمانێ ئارامی دهێنە بەحسكرن. دا كو رویدانێن رومانێ ئێك لدویڤ ئێك بكەڤنە بەر چاڤێن خویندەڤای، روماننڤیسی مفا ژ هونەرێ كاراكتەرەكێ خوە یێ سەرەكی وەرگرتیە، ئەو ژی ئارامە. ئارامێ هونەرمەند و یێ تابلویێ خوە یێ شێوەكاری وێنە دكەت و ب نوازدە گاڤان دگەل یا بەراهیێ، داڤێن رومانێ بدوماهی دهێن. رویدان دناڤبەرا تەمامكرنا تابلویی و داڤێن چیروكێ دا دهێنە بەحسكرن. لدوماهیێ ژی، چیروكا مرنا تاڤگەیێ كو ئەو مرنا وێ ب كارێ تیرورێ دزانیت بدوماهی دهێت و دگەل دا ژی، تابلویێ وی بدوماهی دهێت و برییا كاركتەرێ سیێ كو رزگارێ هەڤالێ ویە، ناڤەكی بو تابلویی خوە گونجای دبینیت و دیسان كەڤالی ژی هوسان پێناسە دكەت: " لبنی سەركێن ماران و ل بنی پەنج و كێلبێن پیرهەڤی و چەكچەكوولان، هەلبەت دارا ل لایێ راستێ یێ شكەفتێ و هورەبایێ ئەفسانەیی، بەلگێن وێ یێن كەسك ژێ دوەرینیت و رەنگێن چیایێن ل داویا ئاسویێ دیار دكەن، هەلبەتە، دچوارچوڤەیێ میتولوژیێ دا، هەر ئێكی پتر ژ مانایەك كوور هەیە!".
پەیاما رۆمانێ:
هەر وەكو مە ئاماژە بو دای، رومانەكێ سەرهات و رویدانا خوە یا تایبەت هەیە و هندەك جاران ژێدەرێ ڤان رویدانا ژی ژ سەرهاتیێن راست دەردكەڤن و هندەك جاران ژی، رویدان ژ خەیالا روماننڤیسی پەیدا دبن و دهەردوو حالەتان ژی دا، روماننڤیس هەولددەت كارلێكەكێ دناڤبەرا رویدان و سەرهاتا رومانا خوە دا دگەل واقعێ ئەو تێدا دژیت دا دروست بكەت و هەولددەت، برییا نڤیسینا ڤێ رومانێ، پەیامەكێ چ راستەوخو چ ژی نە راستەوخو بگەهینت. درومانا تاڤگە ژی دا، پەیاما روماننڤیسی گەلەك یا ئاشكەرا یە و ژ دورهێلێ ئەم تێدا دژین خوە دیتی یە و ئەگەر ناڤێن درومانێ دا هاتین بكەڤن بەرچاڤ ژی و دەربرینێ ژ دەڤەرەكا دی بكەن، لێ ئەم نەشێین بێژین، ئەڤ دەڤەرا ئەم تێدا دژین ژی، ژوی رەنگی یێ بێ بار نینە و روژنامەنڤیس دشێت ب ئازادانە كارێ خوە بكەت.
خواندنا من بو رومانێ:
هەر كەسێ پرسێ بكەت كانێ بوچی روژنامەڤانیا ئازاد نینە و بوچی روژنامەڤان نەشێت وەك پێدڤی كارێ خوە یێ دویڤچوونان بكەت، بهزرا من باشترین بەرسڤ یێن دڤێ رومانێ دا هەین. تەكنیكا درومانێ دا هاتیە بكارئینان، تەكنیكەكا جوانە و بو خواندەڤای ژی، مانا دگەل خواندنا رومانێن ژڤی رەنگی یا خوشە. لێ بهزرا من، روماننڤیس نەشیایە وەك پێدڤی رویدانێن تیروركرنا روژنامەڤانا خوە دگەل وێنەكرنا تابلویێ خوە ب كەتە ئێك قالب! هەر چەندە، ئەو وەسفێن بو تابلوی هاتینە بەحسكرن، خوە دتوندوتیژیێ و مرنێ دا دبینن، لێ ئەڤە بتنێ بەس نینە، دڤیابا روماننڤیسی هزر لگرێدانا هەردوویان پێكڤە كربایە، ژبەركو هەر ژ دەستپێكا ڤەگێرانا سەرهاتان، تابلو و چیروكا تاڤگەیێ پێكڤە دهێنە بەحسكرن و كارلێكا هەردوو یان یا ل سەر ئێك هەی. رومان بخوە ژی ئاماژەیەكە كو هەر مروڤەكی دوو دیڤێن جودا هەنە، بتایبەتی كەسێن لجهێ بەربرساتیێ و ژبەركو كوردستان بگشتی دبارودوخێن تایبەت دا دەرباز بویە، هندەك كەسێن نە پاقژ، دكارێن خوە دا دپاقژ نەبوینە و ژ ڤێ نە پاقژیێ ژی، توندوتیژی دروست دبیت و بەرژەوەندیێن ڤان جورە كەسان ب خرابی ل سەر كومەلگەهی و هەمی جومگەیێن ژیانێ دەردكەڤن. روماننڤیسی درییا ڤێ رومانێ دا ڤیایە ئاماژەكێ بدەت، كو دڤێت ئەڤ كەسێن هوسان بهێنە ژناڤبرن و بەر پێن وان بهێنە بەرتەنگ كرن و یاسا جهێ خوە بگریت و بهزرا وی، ئەگەر ئازادییا دەربرینێ هەبیت و راگەهاندن یا ئازاد بیت، دێ بەشەكێ ڤێ دەست نە پاكیێ ژی هێتە ژناڤبرن.
تیێبینی:
دروژناما وار ژماره 1253 دا هاتیه بلاڤكرن
%20copy.jpg)
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق