2020/03/06

چەند دیتنێن رەخنەیی بۆ رۆمانا (ئافەریدەیێن تەنگەزار)

عبدالرحمن بامەرنیتشتێ‌ ئەز پالڤەدایمە نڤیسینێ‌ ل سەر ڤێ‌ رۆمانی، هوشمەندییا رۆماننڤیسی بوویە ل سەر نڤیسینا رۆمانێ‌، كو هەر ژ دەستپێكا نڤیسینا رۆمانێ‌، نڤیسەری گرنگی ب چەند خالەكان دایە، تەكنیكا رۆمانێ‌ و هەولدایە تشتێ‌ نوی وەك تەكنیكا ڤەگێرانێ‌ د رۆمانێدا بكاربینیت و خالا دویێ‌ ژی، پەركێشكرنا بوویەرێن دورهێلێ‌ كوردستانێ‌ بۆ جیهانێ‌ بەرچاڤ دكەت و تایبەت ژی د بابەتێ‌ كارەساتا شنگالێ‌ و فەرمانا ب سەرێ‌ ئێزدییان هاتی و هەولدانێن رۆماننڤیسی، بۆ پەیدا كرنا دەستەواژەیێن زمانی یێن نوو.
  
ئاڤاهیێ‌ رۆمانێ‌:
رۆمان ژ نڤیسینا (زەردەشت شاهین)ە، د پەرتووكەكا ژ قەبارێ‌ ناڤین، د ناڤ 222 لاپەراندا خوە د بینیت و ل سەر 21 وێنان هاتیە دابەشكرن، ژوان ژی 19 وێنە و وێنێ‌ داویێ‌ و یێ‌ من، كو بڤی رەنگی هاتینە ناڤكرن، وەك چاوان نڤیسەرێ‌ رۆمانێ‌، رۆمانا خوە پێ‌ پولین كری، ئەڤە ژبلی دو بەرپەرێن دەستپێكی، كو نڤیسەری روودانێن كوشتنەكێ‌ دناڤدا بەحس كرینە، بەری بهێتە سەر ڤەگێرانا چیرۆكا رۆمانا خوە، كو خوە دناڤ 19 بەشاندا دبینیت. ل دەستپێكا رومانێ‌، رێزو نیڤێن نڤیسینێ‌ دكەڤنە بەرچاڤ و بڤی رەنگی (تو ب خوە نكاری وێنەیێن ژیانا خوە ب ئافرینی! گەردوون وێ‌ ژ تەرە هنەك وێنەیان ب ئافرینە!). هەر چەندە چ ناڤ و نیشان ل سەر نینن و چ گرێدان ب بەشێن رۆمانێ‌ بخوەڤە ژی نینن، رەنگە بتنێ‌ ستوونەك بیت ژبۆ بهێزكرن و راگرتنا ناڤ و نیشانێن رۆمانێ‌ (ئافەریدەیێن تەنگەزار). ئەڤ پەرتووكە ژی ژ بەرهەمێ‌ پەرتووكخانا خانی یە و لدویڤ ئەوا رۆماننڤیسی لدووماهیا رۆمانێ‌ ئاماژە بۆ دای، ل رۆژا 30/8/2019ێ‌ ژ نڤیسینا وێ‌ تەمام بوویە و هەر وەكو د رووداناندا دیار و نڤیسەری بخوە ژی ئاماژە بۆ دای، رۆمان ل (زاخو) هاتیە نڤیسین.

پروسا خواندنێ‌ و ئازراندنا چەند بابەتَێن دی كورتە چیرۆكێن (د. ئەمجەمد عوبەید) وەك نمونە

دا كو خواندەڤا هەبیت و پرۆسا خواندنێ‌ یا تەندروست بیت، دڤێت چەند كارلێكەك تەمامكەرێن ئێك بن و بەشداریێ‌ دڤێ‌ پروسێدا بكەن، ئەو ژی، نڤیسین و رەخنەگرتن و خواندەڤان. د رۆژەڤەكا وەكی ئەڤرو ژیدا، كو ئەم گازندێ‌ ژ نەبوونا خواندەڤای دكەین، دڤێت ئەم ل هەردوو كارلێكێن ئێكێ‌ و دویێ‌ ڤەگەرین و تا چ رادە ئەو هەردوو د راستە رێیا خوە یا دروسترا دەرباز بووینە، ئەو ژی نڤیسەر و رەخنەگرن؟ بەری ئەم بەرسڤێ‌ ب بەلێ‌ یان نەخێر ژی بدەین، دڤێت چەند خالەكان ل بەر چاڤێن خوە دانین، ئەو كینە د نڤیسن و د بێژنە خوە نڤیسەر و ئەو ل كیرێ‌ بلاڤ دكەن و ئایا نڤیسینێن وان دهێنە خواندن یان نە؟ خالا گرنگ ژی، ئایا نڤیسین بوویە پیشە یان نە؟.
ئەگەر ل سەر بەرسڤا پرسیارا ئێكێ‌ راوەستین، ئەو كینە د نڤیسن یان ژی بێژین، نڤیسەر كییە؟ پێنەڤێت هەر كەسێ‌ بنڤیسیت، ئەو نڤیسەرە و تایبەت ئەگەر دو جار و سێ‌ جار و چەندین جاران بابەتێن وی هاتنە بلاڤكرن، دێ‌ بێژینە وی یان ئەو بخوە دێ‌ وەك نڤیسەر خوە دەتە ناسكرن و لڤێرە مە كورتیەكا پێناسا نڤیسەری بەرچاڤ كر، پێنەڤێت ژی چەندین جورێن نڤیسەران هەنە، ژوان ژی نڤیسەرێ‌ (ئەدەبی، كومەلایەتی، تەندروستی و سیاسی ووووو هتد). بۆ نڤیسینا بابەتێ‌ خوە ژی، بتنێ‌ دێ‌ نڤیسەرێن د بیاڤێ‌ ئەدەبیدا د نڤیسن وەرگرین، ئەڤێن شعرەكێ‌ یان هەر ژانرەكێ‌ دیێ‌ ئەدەبی دنڤیسن بلاڤ دكەن و چەندین جاران تێكستێن وی د رۆژنامە و كوڤاراندا هاتنە بلاڤكرن، دێ‌ بێژینە ڤی نڤیسەر و ژ خوە ئەگەر بەردەستێ‌ وی یان بارێ‌ ئابوریێ‌ ڤی كەسی یێ‌ باش بیت و شییا بۆ خوە دو پەرتوكێن ئەدەبی چاپ بكەت، دێ‌ وی ماف هەبیت ئەندامەتییا ئێكەتییا نڤیسەرێن كورد ژی وەرگریت و ئەڤە وەك مافەكێ‌ وی و كونگرێ‌ بالایێ‌ ئێكەتییا نڤیسەران رێ‌ پێدایە، كو مەرجێن وان بۆ ئەندامبوونێ‌ د ئێكەتییا نڤیسەرێن كورددا، دڤێت هەر نڤیسەرەكی دو پەرتوكێن ئەدەبی یێن چاپكری هەبن. ژبەركو بابەتێ‌ مە ب ئەندامبوونێڤە یێ‌ گرێدایی نینە، ئەم دێ‌ ل سەر ڤی كەسی راوەستین، ئەڤێ‌ دبێژیتە خوە ئەز نڤیسەرم!