2024/07/30

چ تشتە بەھایێ پەرتووكێ دیار دكەت؟

 ناڤونیشانێ پەرتووكێ یان ناڤێ نڤیسەری یان ناڤەرۆكا پەرتووكێ

عبدالرحمن بامەرنی

من ناڤونیشانێ گوتارا خوە كرنە سێ پرسیار و ئەز دێ پەرتووكا (كەزەبا ستێران) یا (دەمھات نوری عەبدال)ی، وەك نموونە وەرگرم، كو بەریا چەندەكێ ل ھولا ئێكەتیا نڤیسەران ئیمزاكرنا وێ ھاتە كرنێ و ئەڤ ئیمزاكرنە ب چەند برگەیێن جودا بوو و دەستخوشیێ ل شاعری دكەین و سەركەفتنێ بۆ پەرتووكا وی دخوازین.

بوچی من ئەو پەرتووكە ھەلبژارت؟ ژبەركو د رۆژا ئیمزاكرنا پەرتووكێ دا، چەندین برگەیێن جودا ھەبوون و ئەو برگە ھەمی ئەگەر بوون، كو نە راستەخو بەھایێ پەرتووكێ لدەف خواندەڤای دروستبكەت. ئێكەم برگە: خواندنەكا رەخنەی ژلایێ ماموستایەكێ زانكویێ د بوارێ رەخنا ئەدەبی دا ل سەر پەرتووكێ ھەبوو. برگا دوویێ: برگەكا ھونەری دناڤ ڤێ ئیمزاكرنێدا ھەبوو و ب دەنگێ چەند سترانبێژان چەند كوپلە ژ شعرێ دگەل موزیكێ ب دەنگ ھاتنە گوتن و لدویڤ پێزانینان ئاواز بۆ (12) شعران ھاتیە دانان و بتنێ ریكورد مایە و دیسان ئێك ژ ھونەرمەندێن ناڤدار بھێتە بەر میكروفونێ و بێژیت من (3) شعر ژڤێ دیوانێ یێن ریكورد كرین و كارێ كلیپێ ژی د ئێكێدا یێ بەردەوامە و تشتێ دی یێ سەرنج راكێش دڤێ ئیمزاكرنێ دا، ئامادەبوونەكا بەرچاڤ دھولێ ڤە ھەبوو، ئەڤە ژی وەك بەراوردیەك دگەل پرانیا چالاكیێن ئەدەبی و رەوشەنبیری ئەڤێن ل نڤیسەران دھێنە ئەنجامدان، ئامادەبوونەكا باش بوو و ئەڤێن ل سەری من بەحسكرین دڤێ ئاھەنگا ئیمزاكرنێ دا، ئاماژەیێن باشن كو بەھایێ پەرتووكێ بلند بكەن، لێ ژبلی ڤان ژی ھەر ئێك ژ (بەرگێ پەرتووكێ و ناڤێ پەرتووكێ و ناڤێ نڤیسەری و ناڤەرۆك) ژی ئەگەرن، كو بەھایێ پەرتووكێ بھێتە پێش.

بابەتێ ھەژاریێ و ژ دەستدانا دەرفەتان

عبدالرحمن بامەرنی

جاره‌كێ ئه‌ز ل به‌رامبه‌ری دیداره‌كێ بووم، ل كه‌ناله‌كێ تیڤیێ دهاته‌ په‌خشكرنێ. دیدار یا بیرمه‌نده‌كێ وارێ جڤاكی بوو و د به‌رسڤا پرسیاره‌كێ دا، بیرمه‌ندی گۆت: “چه‌ند ده‌رگه‌هه‌ك ل به‌ر مرۆڤی دهێته‌ گرتنێ، په‌نجه‌ره‌یه‌ك ل جهه‌كێ دی ڤه‌دبیت”. هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌ز گه‌له‌ك دگه‌ل ڤێ گۆتنێ و هزرێن خوه‌ مام، ئه‌ڤ تشتێن من ژ ده‌ستداین و ئه‌ڤ تشتێن شوینا وان هاتین، چ من ده‌رفه‌ت ژێ وه‌رگرتبیت یان من ژێ وه‌رنه‌گرتبیت و رێك ئه‌و هه‌می ده‌رفه‌تێن ژ ده‌ست من چووین یان من مفا ژێ وه‌رگرتین ل سه‌ر گۆتنێ دهاتن، یا دبێژیت: (دگه‌ل داخستنا هه‌ر ده‌رگه‌هه‌كی په‌نجه‌ره‌یه‌ك بۆ مرۆڤی ڤه‌دبیت) و كێشا مه‌ و به‌لكو كێشا پرانیا مه‌، ئه‌م هه‌ر دگه‌ل هیڤیا ده‌رگه‌هی دمینین و مه‌ نه‌شیایه‌ مفای ژ په‌نجه‌ره‌یێ وه‌ربگرین.

2024/07/01

پەیوەندیا دناڤبەرا ڤەگێرانا رۆژنامەڤانی و ڤەگێرانا رۆمانێ دا.. رۆمانا (كریستال) یا (ئەحمەد جاسم) وەك نمونە

عبدالرحمن بامەرنی

كریستال جورەكێ ماددێ بێھوشكەرە و ئەحمەد جاسمی ئەڤ ناڤە بۆ ناڤلێنانا رۆمانا خوە ب كارئینایە. رۆمان زێدەتر ب زمانێ رۆژنامەڤانەكی ھاتیە نڤیسین كۆ ب زمانێ چیرۆكنڤیسەكی بیت و ئەڤە وەك تەكنیكا نڤیسینێ پێنگاڤەكا نوویە دناڤا رۆمانێن دەڤەرا بادینان دا. مەبەستا من ب زمانێ رۆژنامەڤانیێ، رێكارێن نڤیسینا روودانێن رۆمانێ و ئەڤ شێوازێ ھەنێ ژی یێ نڤیسەرێ رۆمانێ پەنا برییە بەر وەك دیڤچوون و دیاركرنا راستیان و تشتێ بالكێش دڤی شێوازێ نڤیسینێدا یان ئەز بێژم تشتێ جوداھیێ دناڤبەرا (رۆژنامەڤانی و چیرۆكنڤیسی)دا دروست دكەت، بەرێخوەدانا ھەر ئێك ژوانە بۆ روودانان، رۆژنامەڤان راستە راست و بێ چەپ و چیر روودانان بەرچاڤ دكەت و زوی ب زوی نەشێت خوە نزیكی تشتێ نە بەرجەستە بكەت و نڤیسەر بەرۆڤاژی زێدەتر پالپشتیێ ل سەر خەیالێ دكەت و ئەم دشێین بێژین بەرچاڤترین جوداھیێن دناڤبەرا ھەردووكاندا (خەیالە)..
ئێك ژوان نڤیسەرێن جیھانی یان بێژین رۆمانڤیسێن جیھانی یێن ئەحمەد جاسمی د رۆمانا خوەدا ناڤێ وان ئیناین، ئەوی بخوە ژی باگراوەندەكێ رۆژنامەڤانی ھەبوو بەری بھێتە ناڤا جیھانا نڤیسینا رۆمانێ، ئەو ژی گابرێل گارسیا ماركێزی بوو ل لاپەرێ 81ێ بڤی رەنگی بەحسا وی دكەت: "مە بریاردا ل سەر شاكارێن گابریێل گارسیا ماركێزی رابوەستین" . و گابریێل گارسیا ماركێزی كو ئێك ژ سەركێشێن ڤەگێرانێ و رۆژنامەڤانیێ یە، تەئكیدێ دكەت، كو راپورتا ھەوالی چیرۆكەكا راستەقینەیە، تا وی راددەی دبێژیت، راپورتا ھەوالی بخوە ژانرەكێ ئەدەبی یە". و ھەر دڤی دەربارەیدا رۆژنامەڤانێ مەغربی (محمد مسعاد ) دبێژیت: "دبیت رۆژنامەڤانی راپورتەكا ھەوالی بیت، بەلێ رۆمان بخوە وەك خەونێ یە، یا تژییە ب وان تشتێن ئەم ھەست پێدكەین و ئەم ھزر دكەین بەری نوكە مە یێن دیتین". دیسان د نڤیسینا چیرۆكا رۆژنامەڤانیدا، ئەگەر رۆژنامەڤانی شیا مفای ژ رێكارێن ئاڤاكرنا رۆمانێ وەربگریت د نڤیسینا چیرۆكا خوە یا رۆژنامەڤانیدا، كو روودانان بخوەڤە بگریت، ب شێوەیەكێ خوشراكێش بھێتە نڤیساندن و كەسایەتی و جھـ و دەم تێدا د راستگویانە بن، ھەر وەكو رۆژنامەڤان ب گونجایی ببینیت، دێ راپورتا رۆژنامەڤانی دەرباز كەت.