عبدالرحمن بامەرنی
كەنگی مروڤ هەست ب جوانی و تام و چێژا شعرێ دكەت، دەما مروڤ خواندەڤایێ وێ بیت. شاعرێ راستەقینە ژی ئەوە یێ بشێت پترییا خواندەڤای لدوورێن خوە خر ڤەكەت، نڤیسینا هەر دەقەكێ شعری ژی بخودیێ وی كەسی و پاشخانەییا وی شاعری ڤە گرێدایە، ئەوێ دەقێ خوە یێ شعری دئافرینیت و سنعەتكاریێ ددروستكرنا ئاڤاهیێ وێ شعرێ دا، دكەت. شعرا نوكە و نوی ژی، زێدەتر پویتەی ددەتە ئاڤاكرنا زمانی و بكارئینانا وی زمانێ نڤیسینێ، د وی دەقی دا و بەرچاڤكرنا وان وێنەییان، ئەوێن دەقێ خوە یێ شعری پێ گەهاندییە بەر ئێك و وەكو شاشەیەكێ دئێختە سەر بەرپەرێن كاغەزێ و دوان وێنەییان دا، خواندەڤا ل رامانا پەیڤان دگەریت و ئەو وێنەیێن ژلایێ خودیێ تێكستی ڤە، هاتینە ئافراندن و فلاش باككرن. ئەگەر شعر د گەلەك قوناغان دا بوری بیت و ل دەمەكی موزیكا شعرێ بو گوهێن خەلكی یا خوش بیت یان دقوناغەكێ دا زمانێ شعرێ هاتبیتە سەر پشك كرن یان دقوناغەكا دی دا، بابەت و ناڤەروكا وێ سەرنجا خواندەڤای راكێشا بیت، ئەز باوەر دكەم دسەر دەمێ نوكە یێ پیشەسازی و تەكنەلوژیایێ دا، وێنەی سەر ژ هەر تشتەكی ستاندییە!.
ئەگەر ئەڤ پێشەكیە دەستپێكەك بیت بو دیاركرنا سەنگا وێنەی دشعرا نوی دا، دێ هەولدەین دڤێ نڤیسینا خوە دا، شعرەكا هوزانڤان (محەمەد عەلی یاسین) لبن ناڤێ (بێ دەنگییا هەوارییان) هەلبژێرین و كا چاوان وی مامەلە دگەل وێنەیێ شعری كریە، وێنە چەند شیایە كارتێكرنێ ل رەنگڤەدانا كەسایەتییا ڤی هوزانڤانی بكەت و ژیانا وی و هەست و نەستێن وی بەروڤاژی سەر بەر پەران بكەت یان ژی ئەو چ نهێنی و سنعەتكارینە، شاعری ئافراندن تێدا كری و ب وێ ئافراندنێ و سنعەتكاریێ، خوە كریە جهێ پویتەدانا مە و هەر كەسێ ل شعرێن وی ڤەگەریت، بو جارا دوێ و سیێ ژێ تێر نەبیت یان ب سەر تشتەكێ نویتر هەل ببیت.
ژ مێژەیە ئەز سترانا هەبوونا خوە
دگەل ئاوازا چاڤێن تە
بو گوهێ بای دڤەلورینم
ئەڤ كوپلەیە ژ شعرا وی یا بناڤێ (بێ دەنگییا هەوارییان)ە. تشتێ ئەز كێشایمە هەلبژارتنا ڤی كوپلەیی ژی، هەر ئەو خوشی بون یێن من ژ ڤی وێنەیێ شیعری وەرگرتین. ئافراندنێن شاعیرانە و هەبونا جیهانەكا دی و بێدەنگییا پەیڤا و بەرزەبونا دناڤ وێنەی دا، شاعری ئەم كێشاینە دنیایەكا دی یا تێكەل، دنیایەكا تێكەل ب حەز و خواستەكێن وی ڤە! ئەڤ كوپلەیە زێدەتر بو وان كەسان خوش دهێت، ئەڤێن دڤێن ژ روتینا روژانە دەركەڤن و خوشیێ ژ هەر ساتە وەختەكێ تەمەنێ خوە وەبگرن، خوشیێ ژ دەوروبەرێن خوە و سروشتی وەربگرن، پەیامەكە بو ئەو كەسێن حەز دكەن دگەل ئاوازێن گوهێن خوە سەمایێ بكەن و دگەل گڤێنا بای، گرگرا عەڤرا و شریقێنا برویسیا یان دەما با دناڤ چیقلێن دار گویزان را دبوریت و رەقێنا گیزان ژ عەردی دئینیت یان هەكو سیلاڤكێن بچویك ب كەلەكێن چەمان دا دهێنە خارێ و ئاوازێن نوی ژێ پەیدا دبن! ئەڤ نڤیسینە زێدەتر بو وان كەسانە یێن دڤێن ببنە مریدێن ژیانەكا دی و برەنگەكێ دی ڤی گەردونی تەماشە بكەن و ل وی تشتی بگەرن یێن خەلكی نەبینایی و گوهـ لێنەبوین یان دناڤ دا نە ژیاین و هەست پێنەكرین. ئەگەر لڤی كوپلەیی و هەبونا هوزانڤانێ خوە بزڤرین، ئەو چ جیهانە یا كلیلدای و داخستی و ئەوی دڤێت كلیلێن وێ بتنێ دبەریكا وی دا هەبن و هەر گاڤا وی ڤییا و حەزا وی لێدا، بو مە وێنەیەكی ژێ دەربینیت! ژ دیتنا ئێكێ دیار دبیت كو هوزانڤانێ مە ژ مێژە یە هەست بهەبونا خوە كری، یا راست تر هەبونا خوە دبالغبونا خوە دا ددەتە دیاركرن و ژڤێ هەبونێ ژی، ڤێ بالغبونێ، دكەتە دەستپێكەك بو قوناغا دوێ ژ ژیانا خوە، شاعرەكێ هەست ب بێ ئومێدیێ كری و ئەو جیهانا خەونێن وی بو دچن و هیڤی و حەزێن وی بو دبنە مرید، هەمی بو گوهێ بای و وژدانا بای دهێنە گوتن و ڤەگێران و زێمارا بو بای ژی دهێتە گوتن، نە تشتەكێ نوی یە و بەرییا وی دایكان بو كورێن خوە یێن بەرزە گوتینە و بەلەنگازان بو دەربازبونا خوە و گەنج و خورتان بو دەزگریێن خوە و كچان بو لاوكێن خوە و هەژاران بو خودیێ خوە و ڤانە هەمییان زێمار بو بێدەنگیێ گوتینە و هەوار و زێمارێن وان بتنێ دگەل بای بەرێڤە بوینە و بژالە بوینە. ئەڤە ژی وێ چەندێ دیار دكەت كو هەر كەسێ ئەڤرو بدەنگێ بلند گازی بكەت یان هەوارییان را بهێلیت یان زێماران بلورینیت، ئەو ژ بێ ئومدێدییا وی یە و لاوازییا وی یە بو بویەران. بتنێ شاعرێ مە نەبیت، ژ سەر رەقییا خوە و دلسوزییا خوە و حەژێكرنا خوە یا نەهێتە ژ دەستدان، یێ بویە هەڤالێ بای و زێمارێن خوە بو ڤەدلورینیت، تشتێ وی جودا دكەت ژی دەما ئەو هەوارییان ژ بێدەنگییا خوە دكەتە زێمار و بو بای دبێژیت، ئەو چاڤێن یارا خوە دبینت و یێ بێ سیناهی نینە، یان كو ئەو یێ دبێژتە مە، یا من جیهانەك جودایە و ئەو جیهانە، من بو خو یا ئافراندی و بمن بتنێ ڤە گرێدایە. خوشیا ڤی وێنەی دتەمامەتییا هەلبەستێ دا دیار دبیت كو هوزانڤان كەسەكێ جودایە و یێ شیایی تشتەكی وەكە سیناهیەك بو ژیانا خوە بكەتە بیرهاتن و نەڤێت كەسەكێ دی ژوی زێدەتر هەست ب وێ نهێنیێ بكەت، كو باشترین كەس ژی ڤێ باوەریێ بدەتێ، بایە و ئەو چ جار نهێنییا وی ئاشكرا نەكەت، هوزانڤان براستگویانە دان پێدانێ دكەت، دەما دهەمان شعرا خوە دا دبێژیت
لڤان دەمان
بتنێ و بتنێ بیریا تە دكەم
لڤان دران
بتنێ و بتنێ ژ تە حەز دكەم
یان كو شاعر ژ خو و وێ و بێدەنگیێ زێدەتر تشتەكێ دی نابینیت و نەڤێت هزرێ، د چ دا بكەت.
(جان لیسكور) دخواندنەكا خوە دا دبێژیت: (هونەرمەند شێوازێ ژیانا خوە نا ئافرینیت، بەلكو دوی شێوازی دا دژیت ئەڤێ پێ ژیانا خوە ئافراندی). ئەگەر زێدەتر لڤێ گوتنێ و لڤی كوپلەیێ شعری بزڤرین و سەح بكەین، دێ بینین كو وێنەی، بەرییا هزرێ راكرییە یان كو وێنەی گرێدانەك روحانی هەیە بەری گرێدانا وی بو عەقلی و ئەڤ روحانییا ئەز ژێ دبێژم ژی، زێدەتر ئەڤ كەسێن زانستێ روحانی دخوینن هەست پێ دكەن كو خوە ژ دنیایێ ڤالا دكەن و هەمی هەستێن خوە بو دنیا دی تەرخان دكەن، ئەگەر زێدەتر ژی مروڤ بەحس بكەت، هندەك تشت یێن هەین هێزا وان ژ عەقلی و ئەو تشتێن مروڤ دبینیت یا جودایە و مەزنترە، ئەڤ چەندا هە دشعرێ دا تشتەكێ سەركەتی یە كو هوزانڤان خواندەڤایێ خوە ل گەلەك تشتان دزڤرینیت، چ ئەو بیرهاتن بن یێن ژیانا مروڤی تێدا دەربازبوین یان خواندنا مروڤی بیت بو هەر بویەرەكێ چ ئەو بویەرا هە هاتبیتە رویدان چ ژی مروڤی بچاڤ دیتبیت یان كەتبیتە بەر گوهێن مروڤی! ژبەر هندێ ژی وێنە دشعرا نوی دا یێ زیندی یە و ئەڤە ژی ئەو نهێنی یە ئەوا مروڤ خوشیێ ژێ وەردگریت، وەكێ ڤێ كوپلەیێ:
ب بێدەنگیا هەوارێن خوە
ل تاریترین روژهەلاتان
ل دیدارا سیمایێ تە
گەوریا زەمانی دهەژینم
هوزانڤان لڤێرە بتنێ نا راوەستیت و ب وێنەیەكێ دی و دەربرینەكا جوداتر ژ ئەوا دگەل (بای) نیشا مە دای، پتر مە دگەل شعرا خوە دبەت، دەما دبێژیت: (تاریترین روژهەلاتان)، ئەرێ ئەگەر روژهەلات ژی دتاری بن، پا كەنگی روناهی هەیە!. د دروستكرن و ئافراندنا وێنەیەكێ ژڤی رەنگی، هوزانڤان یێ سور ب سور دبێژیت، عەشقا من نە وەك یا وە هەمیانە و ئەو پەنجەرەیا هوین تشتان دناڤا شوشەییا وێرا دبینن، پەنجەرەییا من یا جودایە و ژبو خاترا دیتنا وێ كەسا ئەو مژویل كری، دێ گەورییا زەمانی هەژینیت یان كو دێ ژیانێ هەمیێ ئێختە د راوەستانێ دا و ناهێلیت ژیانا ئەم هیبوینێ بەردەوامیێ بكەت. یان كو ئەو یێ دبێژتە مە، كو نە هین بتنێ دڤێ ژیانێ دا هەنە و ئەگەر پەیامەك هەبیت كو ژیان تێدا ل دوماهیەكێ راوەستیت، دڤێت ئەو ژیانە هەست بهەبونا من ژی بكەت.
ئەگەر هویرتر لڤی كوپلەی ژی بنێرین ژ هەمان شعر، دەما هوزانڤان دبێژیت:
لڤان دەمان
نە من سار دبیت
نە من گەرم
نە دمینم
نە ژی دهەرم
لڤان دەمان
بتنێ و بتنێ
بیریا تە دكەم
لتە دگەرم
دبیت تا رادەیەكی ئەڤ كوپلەیە، بو مە نە یێ خەریب بیت و هەر كەسێ خوە ب عاشق بزانیت، ئەڤ دەربرینە و هزركرنە لدەف هەبن. بەلێ هوزانڤان یێ دگەل مە برەنگەكێ دی و (چیزا ڤیزیایەكا) دی دهێتە زمان و یێ دبێژیت، راستە ئەز و هین دئێك قەفەس دا عەشقێ دكەین و دگەل بویەرا و خەم و ئێش و ئازارێن خەریب بونێ و عەشقێ و دویركەتنان دژین، بەلێ ئەز یێ ئافراندنێ دعەشقا خوە دا دكەم. یێ دبێژتە مە، عەشق خو گوریكرنە، ژ دەست دانە، لێگەریانە و وەفاداریە، وەفادارییا ئەو ژێ هزر دكەت و ئەو بو دچیت، وەك یا جیڤانوكانە كو قارەمانێ چیروكێ، رێكێن ئاسێ دبرین، ل چیایێن بلند و نهالێن كویر و ل گەمیا سیار دبو و دەرییا دبرین، شەر دگەل دێوان دكر، بەرسینگا كافرێن حەفت سەر و ئەژدەها و پیرێن سحرا دگرتن، ئەڤ قارەمانە خودانێ خوە شیر و كاڤلانێ خوە بو، هوزانڤانێ مە ژی خودان قەلەم و هزرێن خوە یە، وێنەگرەكێ برەنگەكێ دی یە، ل وان دیمەنان دگەریت، یێن لپێش وەخت نە هاتینە گرتن و دڤێت ئەو وێنێن دەگمەن بو جارا ئێكەمین ب چاڤكێ كامیرا وی بهێنە فلاش باككرن، د وێنەیێن شعرا خوە دا ل وان گولان دگەریت و پێش كێشی مە دكەت كو كەسێ بەری هینگێ نە دیتبن و بێهنا وان نەزانی بیت و نە هاتبنە قوساندن، بتنێ جوداهییا وی دگەل قارەمانێ چیروك و چیڤانوكان، ئێك دهێتە گوتن و خوشی ژێ دهێتە وەرگرتن، یا وی ژی دهێتە خواندن و نە بتنێ خوشی ژێ دهێتە وەرگرتن، بەلكو مێشك ل سەر ئاڤا دبیت و مروڤ هزرا داهێنانێ و ئافراندنێ دژیانا خوە دا دكەت و ئەو قولاچكێن تاری لبەر مروڤی روهن دكەت كو مروڤ بهەمی لایەنان ڤە دژیانێ بگەهیت.
ژێدەر:
1. بێ دەنگییا هەوارییان، شعر محەمەد عەلی یاسین، ژ مالپەرێ وی یێ تایبەت.
2. رولێ (برادوكس)ێ دپێكهاتنا وێنێ هوزانێدا، حسێن ئوسمان زێوەی، سپیرێز 2008.
3. معرفە الغیر، كاربانتیە، ترجمە نسیم نصر، منشورات عوبدات، بیروت باریس، 1984.
4. اشكال التخیل، الدكتور صلاح فچل، الشركە المصریە العالمیە للنشر، 1996.
ئەڤ نڤیسینە د(كوڤارا رامان) دا ژمارە 181 دا هاتیە بەلاڤكرن 5/6/2012
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق