نڤیسەری! (كورتەچیرۆك)

عبدالرحمن بامەرنی

بەری چیرۆكا خوە بنڤیسیت:

ھەڤالێ منێ نڤیسەر بوو و ئەوێ ب ھەڤژین و ئەزێ زگورد، دەما من گوتیێ: من بریارا دایی ئەز ھەڤژینیێ پێكبینم! گوتە من راوەستە، تا ئەز ژ چیرۆكا خوە یا نە تەمامكری ب دووماھی دھێم، پاشی بریارا خوە بدە.

دەمێ چیرۆكا خوە دنڤیسا:

مێزا ل بەر سینگا وی، چەند پەرتووكەك یێ ل سەر و كوپەكێ ئاڤێ و خولیدانكەكا تژی قوپكێن جگارێ و ھێشتا دروست قەلەمێ خوە نەكریە دناڤ تبلێن دەستێ خوەدا، دەنگێ پت پتا ھەڤژینا وی دگەل گڤەگڤا بای و تەق تەقا پەنجەرێ تێكەلی ئێكبوون و قەلەمی خوە ژناڤ دەستێن وی ھاڤێت و دگەل وان چركەیان، كارەب ژی ھاتە برینێ و بۆ تبلچاڤكانێ.

ڤی ھرەبایێ خودێ دزانیت نوكە دار ژ رھـ و ریشالان ئیناینە دەرێ و پت پتا ھەڤژینا وی دبن لحێڤاڤە، سەرا ڤان پەنجەرەیێن ئەو دھێلیتە ڤەكری، ڤێ سرێ و ھەر گاڤا ژخەو رابوو گەھشتە پەنجەرەیان و ڤەكرن، دێ بێژی ئەڤە نەخانیە ئەو تێڤە، بەلكو كوتانا پەزییە و بێھنێ خمخمكێن دفنێن وێ یێن تژیكرین.

ژن جیھانەكە و زەلام جیھانەك

عبدالرحمن بامەرنی

ھەردەم پرسیارەك د سەرێ مندا یا ھەی، ئایا ژن پێدڤییا ژیانێیە یان ژی زەلام؟ بۆ ڤێ چەندێ ژی ب دەھان رۆمان من یێن خواندین و من یا بەرێخوەدایە دەھان فلمان ژی، ل ھەمیان ئەز دگەھشتمە باوەریەكێ، كو ژنان جیھانا خوە یا تایبەت یا ھەی جوداترە ژ جیھانا زەلامی و رەنگە زێدەترییا دلینیا(عاتیفا) ژنان بوویە تا ژیان یا بەردەوام بیت و رەنگە ژن ھاتبیتە ئافراندن، تا زەلام ببیتە زەلامەكێ باژێری و فێری ئاڤاكرنا خانی بیت و چاندنێ بكەت و ب خێزانێڤە بھێتە گرێدان و ژخوە ئەگەر ژن نەبانە، رەنگە زەلام وەك ئەڤرو نەھاتبانە دیتن، دا ب چ شێوە بن؟ ئەز بخوە چ بەرسڤان نزانم. (سيگموند فروید) دامەزرێنەرێ زانستێ دەروونی شرۆڤەكاری،

ژن و كۆمەلگەها كوردی د رۆمانا (نفرەتێن مێیەكێ)* دا

عبدالرحمن بامەرنی

نفرەتێن مێیەكێ، ناڤونیشانێن رۆمانا (فەهیمە ئیبراهیم)ە و ژ 223 بەرپەران پێكهاتییە، نەخشەیێ رۆمانێ ل سەر ژ دایكبوونا كچەكێ هاتیە دیزاینكرن، نە بابێ وێ كەیف ب هاتنا وێ هەی و نە ژی دایكا وێ. د بەرپەرێ 20ێدا هاتیە: «بابێ من ل هیڤیا مزگینیا كورێ دوویێ بوو. پشتی شەش كچان دێ چاوان ب مزگینیا هاتنا كچا حەفتێ كەیف خوش بیت!». د بەرپەرێ 23ێدا هاتیە: «ناڤێ من بەسێ یە، دایكا من قومریێ ئەڤ ناڤە هەلبژارتییە دا كۆ دووماهیێ ب ب هەبوونا كچان بینیت». روودان خوە دكێشنە ئێك و فوكسا رۆمانێ بتنێ ل سەر ڤێ كچێ یە و د كۆمەلگەهەكیدا (مێ) بوون شەرم بیت، تە دڤێت ئایندێ كچێ یێ چاوا بیت، د بەرپەرێ 15ێدا هاتیە: «دایكا من ل هنداڤی سەرێ مە راوەستییا، و ب ئێك قێری جهـ بێدەنگ كر: ئەڤە چ حیل حیلە، ماهین شەرم ناكەن؟ ب هەڤرا مە دەستێن خوە ب دەڤێ خوەڤەنان و كەنییا مە كز بوو، مە خوە ژبیرڤەكربوو كو پشتی تەمەنەكی نابیت كچ بدەنگەكێ بلند بكەنت». د بەرپەرێ 36ێدا ئەڤ كچە بەحسا سەرەدەریا بابێ خوە یێ خراب دگەل دەیكا خوە دكەت و دبێژیت: «وێ باوەریەكا مەزن هەبوو كو رازیكرنا هەڤژینی گرێدایی رازیكرنا خودێ یە. پتر ژ جارەكێ خەلكێ گوندی د هاوارا قێریێن وێ یێن دارژیاینە مالا مە هاتینە، هەر دەم وێ خو بێ ماف دكر و بابێ من مافدار دكر». ژنەكا ڤێ عەقلیەتێ سەرەدەریێ دگەل كچا خوە بكەت، تە دڤێت چاوان بەرگریێ ژێبكەت و د لاپەرێ 56ێدا هاتیە: «دایكا من دڤیا ڤێ تاوانا هندە مەزن یا دراستا مندا دهێتەكرنێ، بكەتە گونەها بەختێ من و قەدەرا من تاوانبار بكەت». د بەرپەرێ 37ێدا بەحسا ڤێ تاوانێ دكەت و دبێژیت: «د ژییەكێ بچووكدا دێ ل پیرەمێرەكی هێمە مەهركرن، هێشتا دەستپێكا ژییێ منە….. نفرەتێن بابێ من ب داوی نەهاتن و تا پشتی مرنا وی ژی هەر ب دووڤ من ڤەبوون».

جانگۆری (كورتەچیرۆك)

عبدالرحمن بامەرنی

ئەڤ كۆلانەیە! نەخێر دبیت یا دی بیت، ما كی دزانیت، كۆلانێن ڤی تاخی ھەمی ب ئێكڤەدچن. ما دێ بۆچی سەرێ خوە گێژكەم، ھەر كۆلانا من دوو ژنكێن دەرسۆكێن سپی ل سەری دیتن، ئەو كۆلانا وانایە، ئەڤە ژبلی دەنگێ قیژیا و گریێ و نالە نالێ و دا ژبیرنەكەم، ھاتنا من بۆ ڤێ كۆلانێ، ئەو ھەڤالێ من بوو و جانێ خوە كرە قوربان، ئەزێ ھاتیم تشتێن وی، جل و بەرگێن وی رادەستی مالا وان بكەم! ئەز دزانم ژی دێ پرسیارا ژمن كەن، ئەرێ دێ گەلەك پرسیارا ژمن كەن، چاوان ھاتە كوشتن، كێ كوشت؟ دێ بێژنە من، ما تو لدەف نەبووی، ما كەس نەبۆ بێژیتێ ژ چەپەری نەھێ دەر و گوللە كەسێ ناس ناكەن!

لدویڤ ناڤ و نیشانان ئەگەر بیردانكا من ھاری من بكەت، نوكە ئەز یێ د كۆلانێدا، ئەرێ ئەڤە ئەز یێ د كۆلانێدا، ئەڤە ئەو كۆلانەیە یا ئەز لێدگەرم و شنی ھاتە بیرا من، ئەڤە ھەمان كۆلانە یا من ب دەھان جاران دایە سەر پێن خو، ئەرێ باش بیرا من دھێت، ئھا لبن ڤێ بێلایێ بوو و ئەڤە ھەمان ئەو دەرگەھە ئەز ل بەر راوەستیاییم، ھێشتا ئەو دەرگەھەیە و تشتەك ژێ نەھاتیە گوھورین، ئەو بێھنەك بوو ئەز یێ ل بەر راوەستیای، من وێرەكییا چوونا ژوور نەبوو و ل دووماھیێ من دەرگەھـ قوتا و دەرگەھـ ل سەر من ڤەبوو و سێ زەگزەكە ژ دەرۆكێ وێ دەركەفتن، ئێكی پرسیار ژمن كرن و ئێكی دارەك د دەستیدا بوو و تشتەكێ گران ب پەحنكا پاتكا من كەفت، ل نەخوشخانێ گوتنە من، ئەڤە دوو رۆژە تە ئاگەھـ ژخوە نە و نە من زانی كێ ئەز بریمە نەخوشخانێ بۆ چارەسەریێ و نە وان زانی، چاوان ئەز ل بەر دەرۆكێ نەخوشخانێ ھاتیمە دیتن.

دلێ زارۆكان نەشكێنن!

عبدالرحمن بامەرنی

وێ رۆژێ ب رێكا سەمونخانێ ڤە، جیرانەكێ مە دەستێ كورێ خوە گرتبوو و كچا وی یا بچیك كو سالەك یان دوو دناڤبەرا ژیێ واندانە، ددیفرا دكرە گری و دگوتێ ئەز ژێ دێ ھێم، لێ بابێ وێ ب لێحەیتاندن دگوتێ، بزڤرەڤە ھەكە ئەز بۆ تە (قاقا) ناكرم. ب ھەر حال كچ دگریرا ھێلا و ئەم پێكڤە بەرەڤ سەمونخانێ چووین. من گوتێ جیران دیارە تە كورێ خوە گەلەك خوشتر دڤێت؟ گوت مانێ ئەڤە برایێ سێ خیشكانە و پێنەڤێت دێ من خوشتر ڤێت. من گوتێ جیران ئەز بۆ تە بەحسا بابەكی بكەم، من ھوسا یا خاندی، ئەو ژی بابەكی حەێژكرنا خوە دابۆ كورێن خوە بتنێ و یاری دگەل كچا خوە یا بچیك نەدكرن، رۆژەكێ ل كچا خوە یا پێنج سالی حەیتاند، ژبەركو كاغەزا تایبەتا پێچانا دیاریا ددا بەر مەقەسێ و تورەییا ڤی بابی زێدەتر لێھات، دەما دیتی كچا وێ یا عەلبكەكا بچیك ب وێ كاغەزێ د خەملینیت! سپێدێ ڤێ كچا بچویك ئەو عەلبكا بچویك ئینا و گوتە بابێ خوە ئەڤە دیاریا منە بۆ تە و بابێ وێ دیاریا وێ ژێ وەرگرت،

سەرەدانا نەخوشی ئەركە لێ نەخوشتر لێنەكەین!

عبدالرحمن بامەرنی

بەری دوو سالان بۆ یان زێدەتر، كەسەكێ ھەڤال و ناسیار و خودان خێزان، تووشی نەخوشیەكا گران ببوو، نوژداران بێ ھیڤی كربوو و بەردەوام ناسیار و ھەڤالان سەرەدانا وی دكر، لێ راستی بیت سەرەدانێن من ژ یێن وان كێمتر بوون، ژبەركو مالا وان درێكا مالا مەدابوو، گەلەك جاران ل سەر بەربانكی من ددیت و ئەز دا ل نك راوەستم و ژ دێمێ وی دیار، سەدان پرسیارێن بێ بەرسڤ د مێشكێ ویدا ھەبوون، وی ھزر دكر دێ پرسیارا نەخوشییا وی كەم، بێژمێ سەلامەتی بیت و ئەڤە قەدەرا خودێ یە و لێ راستی بیت من دل نەددا ڤێ بێژمێ، خودان خێزان بوو، زارۆك ھەبوون، چ موچێن فەرمی نەبوون ل پشتی مرنا وی، داھاتەك بۆ خێزانا وی بھێت و تە بڤێت ئەو ھزرێن نەخوشیا خوە بكەت و ژ مرنێ بترسیت یان ژی ھزرێن خێزان و زارۆكێن خوە بكەت، پشتی مرنا وی، دێ چارەنڤیسێ وان بیتە چ؟! لێ ژ خواندنا من بۆ دێمێ وی، بابەتێ نەخوشیێ من بەحس نەدكر، ھەر وەكو كەسەكێ ل سەر خوە و ژیان ل بەر سینگا یا ڤەكری من بەرێخوەددایێ، دا بیرھاتنەكێ بۆ بێژم، وی كێشمە ناڤ سوحبەتەكێ، ھەر سوحبەتا با، بتنێ دویری نەخوشیا وی، دویری بارودوخێ نەخوش یێ ژیارێ و بڤێ چەندا كورت ئەز دشییام بشكورینەكێ بێخمە سەر لێڤێن وی، ھەر چنەبیت ھیڤیەكێ بۆ بەردەوامیا ژیانێ بدەمێ و لایەنەكێ روھن بینمە بەرچاڤێن وی. كو ب مخابنیڤە پرانیا جاران دەما ئەم سەرەدانا نەخوشان دكەین، ئەم دبینە ئەگەر كو نەخوشیا وی ل سەر وی گرانتر لێبھێت.

دابونەریت و سوشیال میدیا و بەرئێككەفتنا ھێزان

عبدالرحمن بامەرنی

ئەز دێ نڤیسینا خوە ب دوو پرسان دەستپێكەم، ئەو ژی:

ـ ئایا سوشیال میدیا، دابونەریتان رەد دكەت؟

ـ ئایا دابونەریتان شیانێن بەرسینگرتنا سوشیال میدیایێ ھەنە؟

ئەگەر ھەمان پرسێن خوە ب رەنگەكێ دی ب ئازرینم:

ـ ئایا ھێشتا خێزانا كوردی وەك بەرێ گرنگیێ ب دابونەریتان ددەت؟

ـ ئایا پشتی ھاتنا پێلێن تەكنەلوجیایێ و سوشیال میدیایێ، خێزانا كوردی بەشەك ژ دابونەریتێن خوە بەرزەكرینە؟

دبیت ھەبن بێژن، ھێشتا زوویە ھەڤبەركرنەكێ دناڤبەرا (دابونەریت و سوشیال میدیا)یێدا بكەین، ژبەركو ھەردوو دگەل ئێك ناھێنە بەراوردكرن، ب مەبەستا چ پیڤەر نین بۆ لێكنزیكبوونا وان! ئەز ژی دبێژم راستە ھەردووك پێكڤە ناھێنە ھەڤبەركرن، ژبەركو سەدان سالە دابونەریت وەك خوە بەردەوامیێ دكەن، تایبەت ژی ئەم كومەلگەھەكین پێگیریێ ب دابونەریتان دكەین. د دەمەكیدا پێگەھێ عەشیرەتێ لدەف مە قەبارێ خوە یێ ھەی و ژبیرنەكەین ژی، ئەم كومەلگەھەكێ ئایندارین و تشتەك ب ناڤێ سوشیال میدیایێ جھێ مەترسیێ نابیت، كو ئەم خوە ژێ ب پارێزین! لێ ئەڤە وێ رامانێ ناگەھینیت، كو بابەت نەھێتە ئازراندنێ، ئەو تشتێ ئەز پالڤەدایم ل سەر ڤێ ھەڤبەركرنێ راوەستم ژی، پەیدابوونا تارمایێ سوشیال میدیایێیە ل سەر داب و نەریتان و مەبەستا من بڤێ ھەڤبەركرنێ ژی ئەو نابیت، ئەز دابونەریتان ب سەر سوشیال میدیایێ بێخم یان بەرۆڤاژی، لێ مە بڤێت و نەڤێت، ئەم یێ بەرەڤ تونێلەكێ ڤە دچین، رەنگە باشتر بیت، رەنگە خرابتر ژی بیت و لێ یا گرنگ، دڤێت ئەم بەرھەڤییان بۆ بكەین، ئەگەر ھات و خرابتر ژی بیت، كو زیانێن مە یێن كومەلایەتی كێمترین بن.

جیلێ مە و یێ وان!

عبدالرحمن بامەرنی

جیلێ مە دگوتنێ (جیلێ نەستەللا)، مەبەست ژێ، ب ساناهی یێن مەزن دبن و چ كارەكێ ب زەحمەت ناكەن، هەر چەندە ئەز چەند سالەكان ژڤی جیلی مەزنتربووم، لێ ئەز دێ بەحسا جیلێ نوكە جیلێ (فەیسبووكێ و تیك توكی)كەم. من گوت جیلێ نەستەللا، ژبەركو یێن بەری مە هەمی كارەبوون، شڤانێن كاركا بوون، د چوونە ناڤ رەزی، هاری دەیبابێن خو، زەرەر و زیانێن وان كێمتر بوون، هەر كارێ هەبا. كورتیا وێ ژی د وی جیلیدا، هەر تشتێ زارۆك و جحێلا كربا، وەك یێن جیلێ بەری وان بوو و مەزنا ژی د وی تەمەنیدا هەمان تشت دكرن. د لێكگەهشتنا هەردوو جیلاندا ئەڤ سوحبە دهاتەكرنێ، دالەهیێن جیلێ بەرێ ژی بۆ یێ نەستەللا، هەر تشتێ بۆ وان باش و بۆ جیلێ نەستەللا نەباش دگوتن و ڤەدگێران و خوە ددەرێخستن كەسێن سەركەفتی و ئەوان ژیانا خوە مسوگەر كربوو و دگوتن هین دێ كەڤنە لەپێن خوە و هین نەشێن خوە ب خودانكەن!

خواندن و خواندنگەھـ ل بامەرنێ

عبدالرحمن بامەرنی

بلاڤبوونا رەوشەنبیریێ ل ھەر دەڤەرەكێ، پێنەڤێت سەدەمێن خوە یێن ھەین و بامەرنێ ژی ئێك ژ باژێركێن دەڤەرا بەھدینانە، كو دڤی بواریدا پشكا شێری ب بەردكەڤیتن. ئایا ئەڤ رەوشەنبیریە سەرەكانیا خوە ژ كیڤە وەردگریت؟ ئەڤە دێ بیتە ناڤەرۆكا ڤێ نڤیسینێ و ژ ئەنجامێ خواندنەكا من و دیڤچوونەكا من بۆ بامەرنێ، مە سێ جورێن خواندنگەھان ل بامەرنێ ھەبوونە و ئەم دشێین بڤی رەنگی دابەش بكەین، ئەو ژی: (خواندنا تەكیایێ، خواندنا دەرسێن قورئانێ و خواندنا فەرمی) و ھەر ئێك ژ ڤان خواندنان ژی د خوەبخوەدا خواندنگەھەك بوو و دەرچوویێن خوە یێن جودا ھەبوون و دا بزانین كارتێكرنا ڤان خواندنگەھان چبوویە ل سەر خەلكێ دەڤەرێ بگشتی، ل سەر داب و نەریتان، بیروباوەران، رەوشەنبیریێ، دڤێت بزانین ل ڤان خواندنگەھان چ دھاتە خواندن، خوێندكارێن ڤان خواندنگەھان كی بوون و ماموستایێن وان كی بوون؟!

ترسا مە ژ گوهۆرینان

عبدالرحمن باممەرنی

دگەریانێن مندا دناڤ سوشیال میدیایێدا، چاڤێن من كەفتنە سەر پەیكەرەكی ل جاددەیەكا سەرەكی یا باژێرێ (ئنتربرایس) یێ ئەمریكا هاتبوو دەینان. پەیكەر بۆ من بخوە یێ سەیر بوو و دروست وێنێ كێزا سەیدان ددا، ئەڤ كێزا دەهان جاران ل زارۆكینیێ مە دەزیەك د ئێخستە پێن وێ و د فراند و دبوو بڤەبڤا وێ. ئەڤ نڤیسینا لبن وێنەی، هوسا دگوت: "د سالەكێدا ڤێ كێزێ ب ژمارەكا زور هێرشی پەمبیێ جوتیارێن باژێری كر و ژبەركو بەرهەمێ سالەكێ یا چاندنێ ژناڤبر، جوتیارێن باژێری بریاردان شینا پەمبی (گەزوو)یا بچینن و دەركەت داهاتێ وێ دوو جاران هندی یێ بەرهەمێ پەمبی و ئەڤە ددەمەكیدا جوتیارێن باژێری بێهیڤیبوون، كو ئێدی بشێن كارێ جوتیاریێ بكەن، لێ ژبەركو ئەڤ كێزە بۆ ئەگەر كو بەرهەمێ وان یێ چاندنێ بهێتە گوهورین، ئەڤ پەیكەرە دروست كرن، كو ب سایا سەرێ وێ، ژیانا خەلكێ باژێری هەمی هاتە گوهۆرین".

دگەل فازل عومەری و رۆمانا (جانێن ژ تەقنێ بێزار)

عبدالرحمن بامەرنی

من گوت دگەل فازل عومەری، ژبەركو دڤێ رۆمانێ دا كارەكتەرێ وی ژ نەبوونێ پەیدابوویە و لدووماھیێ ژی رۆمان بەرەڤ نەبوونێ دچیت. تشتێ دڤێ ناڤبەرێدا، ھەر ژ دەستپێكا رۆمانێ ژ خەیالا نڤیسەرێ رۆمانێ ھاتیە نڤیسین، یانكو تو چ دەستپێكان نابینی و ل دووماھییا رۆمانێ ژی چ دووماھی ناكەڤنە بەرچاڤ! سەرەرای نڤیسەرێ رۆمانێ ل پاشبەندا رۆمانێ كو دووماھی لاپەرە وەك تێبینی نڤیسییە كو ئەڤ چیرۆكە خلاس نەبوویە و نە دوورە خلاس نەبیت ژی و د تێبینیەكێدا ل ھەمان لاپەر دبێژیت: "من بریاردا بكەمە دو رۆمان.. ئەڤە پشكا دووەمە ل 21 چریا پێشی 2020 خلاس بوو". لێ وەك خواندەڤایەك دەما من دەست بخواندنا وێكری، ھەر تشتێ خوە من بجھـ ھێلا و داڤێن رۆمانێ ئەز بەرنەدام تا ل دووماھیێ رێز راوەستییام، ئەو تشتێ من دڤێت ڤی دەرباەریدا بێژم، ئەگەر ڤێ رۆمانێ بەشێ ئێكێ یێ خوە ھەبیت ژی وەك نڤیسەرێ رۆمانێ ئاماژە بۆ دایی، بۆ من خواندنا وی بەشی گرنگ نینە و ئەز ناخوینم ژی و ئەگەر ڤێ رۆمانێ چەند تایەكێن دی ژی ژێبچن و ھندەك چیرۆك ھەلاویستی مابن، وەك رۆمانڤیسی ئاماژە بۆ دایی، بۆ من ئەو ژی مەرەق نینن، ژبەركو دڤێ رۆمانێ دا ھەر تشت من دیت، یێ من وەك خواندەڤانەك تێر دكەت.

ئەگەر راستگوتر بێژم، پێشوەخت دەما من ئەڤ رۆمانە بەرھەڤكری كو بخوینم، من دزانی جیھانا فازلێ عومەر جیھانەكا جوداترە و دێ رۆمانەكا جوداتر ژی خوینم. جوداتر ب رامانا، نڤیسەرەكێ ئافرێندەر، یێن شیانا ئافراندنا تشتان ھەی ژ خەیالێ بۆ راستیێ، لێ ئەو دڤێ ناڤبەرێدا كەتیە بن چ باندورێن فەلسەفی، ئاینی و مێژوویی و ھەر چەندە ئەو بابەتێ من نابیت، ژبەركو ئەوێ خواندنەكا دی بۆ دڤێت و براستی ژی خواندنەكا دروست و ھەمە لایەنە بۆ دڤێت، ژبەركو د رۆمانێدا چەندین دەرگەھـ ھاتینە قوتان و یا ژ ھەمیێ بۆ منەكێ خواندەڤا سەرنجراكێشتر، ئەو جیھانە یا نڤیسەری ئافراندی، دویر ژوێ جیھانا كەسێن ئاینی ژێ بەحسدكەن و دویر ژوێ جیھانا زانست ژێ بەحس دكەت و تێكەلەیەك دناڤبەرا خەیالێ، ئاشوپەی و راستیێدایە.