عبدالرحمن بامەرنی
ئەز دێ نڤیسینا خوە ب دوو پرسان دەستپێكەم، ئەو ژی:
ـ ئایا سوشیال میدیا، دابونەریتان رەد دكەت؟
ـ ئایا دابونەریتان شیانێن بەرسینگرتنا سوشیال میدیایێ ھەنە؟
ـ ئایا ھێشتا خێزانا كوردی وەك بەرێ گرنگیێ ب دابونەریتان ددەت؟
ـ ئایا پشتی ھاتنا پێلێن تەكنەلوجیایێ و سوشیال میدیایێ، خێزانا كوردی بەشەك ژ دابونەریتێن خوە بەرزەكرینە؟
دبیت ھەبن بێژن، ھێشتا زوویە ھەڤبەركرنەكێ دناڤبەرا (دابونەریت و سوشیال میدیا)یێدا بكەین، ژبەركو ھەردوو دگەل ئێك ناھێنە بەراوردكرن، ب مەبەستا چ پیڤەر نین بۆ لێكنزیكبوونا وان! ئەز ژی دبێژم راستە ھەردووك پێكڤە ناھێنە ھەڤبەركرن، ژبەركو سەدان سالە دابونەریت وەك خوە بەردەوامیێ دكەن، تایبەت ژی ئەم كومەلگەھەكین پێگیریێ ب دابونەریتان دكەین. د دەمەكیدا پێگەھێ عەشیرەتێ لدەف مە قەبارێ خوە یێ ھەی و ژبیرنەكەین ژی، ئەم كومەلگەھەكێ ئایندارین و تشتەك ب ناڤێ سوشیال میدیایێ جھێ مەترسیێ نابیت، كو ئەم خوە ژێ ب پارێزین! لێ ئەڤە وێ رامانێ ناگەھینیت، كو بابەت نەھێتە ئازراندنێ، ئەو تشتێ ئەز پالڤەدایم ل سەر ڤێ ھەڤبەركرنێ راوەستم ژی، پەیدابوونا تارمایێ سوشیال میدیایێیە ل سەر داب و نەریتان و مەبەستا من بڤێ ھەڤبەركرنێ ژی ئەو نابیت، ئەز دابونەریتان ب سەر سوشیال میدیایێ بێخم یان بەرۆڤاژی، لێ مە بڤێت و نەڤێت، ئەم یێ بەرەڤ تونێلەكێ ڤە دچین، رەنگە باشتر بیت، رەنگە خرابتر ژی بیت و لێ یا گرنگ، دڤێت ئەم بەرھەڤییان بۆ بكەین، ئەگەر ھات و خرابتر ژی بیت، كو زیانێن مە یێن كومەلایەتی كێمترین بن.
دابونەریت یان سوشیال میدیا؟!
ژبەركو ئەم یێ ل سەر دابونەریتان راھاتین، پترییا جورێ پەیوەندیێن وێ، سنورێن وێ و ھێلێن سورێن وێ دزانین، كو نابیت كەس خوە د سەررا ب ھاڤێژیت و بەزینیت. بویە دڤێ نڤیسینا خوەدا، دێ ئالیسەنگیێ ب لایێ سوشیال میدیایێ دا بەردەم، ژبەركو ھەم تشتەكێ نوویە و ھەم ب شێوازەكێ دی و فورمەكێ دی، سەرێ خوە یێ ھلدای، بگرە ژ جورێ پەیوەندییان، بگرە ژ تشتێن قەدەغەكری و شەرم و عەیبان، بگرە ژ پێزانینان و راستییا گەلەك تشتان، بگرە ژ ئەوان تشتێن مە دوھی ب شەرم دزانین، ئەڤرو ھەمان تشت ب ئاسایی دبینین و ھەر بەحس ژی ناكەین..!
گرنگیا بابەتی:
گرنگیا ڤی بابەتی د گرنگییا سوشیال میدیایێ بخوەدا دبینم، ژ ئەوا سوشیال میدیا پێشكێش دكەت، تایبەت ژی د بوارێ خواندن و فێركرنێدا و چاوانیا خوە گونجاندن و مفا وەرگرتنا مە ژ سوشیالێ بگشتی، بۆ وان ھەمی پێزانین و شیاندانێن دكەڤنە بەر دەستا مە و ئەم د روونشتی و ب ھەروە دشێین ھەمیان وەربگرین و ئەڤ ڤەكولینە رەدكرنا دابونەریتان نینە، لێ ھەڤبەركرنەكە، ئەگەر ئەم دروست بكاربینین، دێ كومەلگەھێ مە بەرەڤ چ عاقارەك چیت و ئەگەر مە دروست بكار نەئینا، دێ كومەلگەھێ مە بەرەڤ چ عاقارەك چیت؟ ئەگەر ئەم دناڤبەرا ھەردوكان ژیدا بمینن و ئایا دێ پێلێن سوشیالێ بەرێ مە دەنە كیڤە؟! مەبەستا من ژی زێدەتر ل سەر ھەلبژاردەیا سیێ یە، ئەگەر ئەم دناڤبەرا ھەردوویاندا دەستەداھێل بین و مە چ بەرھەڤی بۆ نەكربن! كورتییا وێ ژی، كومەلگەھێ مە ژلایێ دابونەریتان، گوھورین یێ ب سەردا ھاتین، ئەڤ گوھورینە ژی ژ ئەگەرێ ڤەكێشا خەلكی بوویە ژ گوندان بۆ باژێران، ژ ئەگەرێ قەیرانێن سیاسی و ئابوری و ئێدی گوھورین بوونە راستی، كومەلگەھا بەرییا سیھـ سالان گوھورین ب سەرداھاتن و لێنێرینا خەلكی یا ئەڤرو نە وەك یا بەری سیھـ سالانە.
چەند پرسێن گرێدایی سوشیال میدیایێ:
ـ تێگەھـ و گرنگییا سوشیالێ ل سەر ئەڤرویا مە.
ـ رولێ سوشیال میدیایێ د ئاڤاكرنا كەسایەتییاندا.
ـ رولێ سوشیالێ د دروستكرنا تورا پەیوەندییان و بلاڤكرنا پێزانیناندا.
ھەڤكێشەییا ھێزێ
ئەگەر دابونەریتان و سوشیال میدیایێ وەك دوو ھێزێن دكەڤنە بەرئێك وەربگرین، دڤێت ئێكەم جار جوداھیا دناڤبەرا ھەردوو ھێزاندا دیار بكەین، ھەڤدژییا ھەردوو ھێزان، ب بەرئێككەفتنا ھەردوو ھێزان، ئاراستێ ھەردوو ھێزان، كو ئەڤەنە وەك وێ ھەڤبەركرنێ جودا دكەن و لایەنەكێ بەرسڤا ھەردوو پرسیارێن مە یێن دەستپێكی ددەت، ئەڤێن ل دەستپێكا نڤیسینا خوە مە ئازراندنین، دا بزانین سەنگا خورتیا ڤان ھێزان د چ رایە؟!!
ھێزا دابونەریتان
مەزنترێن ھێزا دابونەریتان، عەشیرەت و ئاینن، چەند پێگەھێ عەشیرەتێ یێ ب ھێز بیت، كێشیێن جڤاكی لدویڤ پیڤەرێن عەشیرەتێ دێ ھێنە چارەسەركرن، چ ئەو كێشەیە د (پوزەتیڤ بن یان نەگەتیف) و ئەگەر ئەم خواندنەكێ ژی بدەینە ئەڤرۆیا كومەلگەھێ خوە، ھێشتا ئەڤ پێگەھە یێ خورتە، خەلك ب ناڤێ عەشیرێ دھێنە ناسكرنێ، كێشێن جڤاكی ب عەشیرێ دھێنە چارەسەركرنێ، ھەر بوویەرەك، پێشھاتەك ژی دروست بیت، تاك پەنایێ بۆ بەر عەشیرێ د بەت و ئاین ژی ھوسا و پێگەھێ وێ یێ خورتتر لێدھێت و خورتبوونا ڤان ھەردوو ھێزان ژی، نە بتنێ بۆ كومەلگەھێ مە، بەلكو بۆ كومەلگەھێن رۆژھەلاتا ناڤین ھەمیێ تشتەكێ ئاسایینە و ئەڤێ ژی سەدەمێن خوە ھەنە، كو ئەڤە بابەتێ ڤێ نڤیسینێ نابیت.
ھێزا سوشیال میدیایێ
سوشیال میدیایێ بەشەكێ گرنگێ ژیانا رۆژانەیا خەلكی داگیركریە، بۆ ڤێ ڤەكولینێ بۆ سێ گەران من چەند جھێن گشتی ل سەنتەرێ باژێری دەست نیشانكرن، كو زێدەتر خەلك لێ د روینن، كا ئایا سوشیالێ شیایە كارتێكرنێ ل پەیوەندیێن كومەلایەتی بكەت؟ ئەو ژی چایخانەیەك بوو ل (سیكا سیلەحی) یا كەڤن و چایخانەك ل جاددا گومركێن كەڤن و ئێك ژی ل بەرامبەری پاركا نەوروز، دڤان سەرەدانێن خوەدا من فوكس د ئێخستە سەر وان كەسێن پێكڤە دھاتنە چایخانێ و د روونشتن، شوونا دانوستاندنێ دگەل ئێكبكەن ل سەر بابەتەكی، ھەر ئێكی ژوان موبایلا خوە ژ دەستێ خوە دئینا دەرێ و خوە پێڤە مژوولدكرن و بتنێ ئەو گاڤ نەبیت دەما چایچی دھاتە بەرسینگا وان و داخازیێن وان ژ ڤەخارنێ بۆ ددانان و پێنەڤێت ئەڤە ژی رێژەیی بوو، لێ من بەحسا رێژا زێدەترە. ئەڤە ژبلی مالان، كو ل چەند روونشتان من ئەڤ پرسە د ئازراند، ئایا دەما تاكێن خێزانێ لدەف ئێك دروینن، خوە ب چڤە مژوول دكەن؟ پرانیا وان دگوتن ھەر ئێك خوە ب موبایلا خوەڤە مژوول دكەت و ھەر بۆ ترانە ژی ئێكی گوت: "(ل دیوانەكێ، كو نزیكی پێنج زەلامان ژبلی زارۆكان د روونشتی بوون و مە ھەمیان ل موبایلێن خوە دنێری و من گوت، رەحمە ل دەیبابێن ئەڤێ (تیك توك) دروست كری و ئەم ھوسا مژوول كرین".
پرسیارا لڤێرە جھێ خوەدكەت، ئایا ئەو خەلكێ سوشیالێ بكاردئینن، ئایا بۆ چ مەبەست، دەم بوراندنێ یان مفا وەرگرتنێ ڤێدكەن؟!! بەرسڤا ڤێ ژی پێنەڤێت بۆ ھەردووكانە، ژبەركو سیستەمێ سوشیالێ ھوسانە، ب ژیریا خوە ئەو ل گرنگیدانێن مرۆڤی دگەریت، ئەگەر سەرەدانێن مرۆڤی بۆ ھەر مالپەرەكی بۆ نمونە، مژوولاھی بن، پێكەنین بن، روودان بن، گیانەوەر، سروشت بن، ھینگێ بەردەوام دێ ئەڤ جورێ بابەتان ھێنە سەر موبایلا مرۆڤی، ئەڤە وەك تیك توك و سناب چات و مالپەرێن پارچە ڤیدیویان پیشانددەن و ژبلی ئاساناكاریێن دی ئەڤێن تورێن كومەلایەتی دناڤ خەلكیدا بەردەست كرین، وەك (ڤایبەر، واتسابی، ماسنجەری، ئەنستگرام، تلیگرام ووووو ھتد)، كو رێكێن ئابورینە ژبۆ پەیوەندیكرنێ و پەیوەندیێن درێژ و پەیوەندیێن نھێنی دناڤبەرا كەساندا، دناڤبەرا رەگەزاندا و تا دووماھیێ و ئەم دشێین سوشیال میدیایێ ژ روویێ (دابونەریتان، كومەلگەھی)ڤە، بڤی رەنگی تەماشا بكەین، ئەو ژی (سوشیالێ ھەر تشتێ دویر نزیك كریە و ھەر تشتێ نزیك دویر كریە)،
ب بەرئێكەفتنا ھێزان
د ھەڤكێشەیا ب بەركەفتنا ڤان ھەردوو ھێزان، تشتێن نوی پەیدا دبن، ھند ژێ دباشن، مەبەستا من باش بۆ كومەلگەھی و خەلكی ب گشتی، ھند ژی نەباشن، نەباشی ژی مەبەستا من دگەل دابونەریتان ناگونجن.
دابونەریت یان سوشیال؟
دناڤ ھەردووكاندا چ دابونەریت بن یان سوشیال میدیا، تشتێ باش و یێ خراب ھەیە، دا بشێین ژ ھەردوویان تشتێ باش وەرگرین و ھەردوویان بكەینە دخزمەتا كومەلگەھیدا، دڤێت چەند رێگەچارەیان ل بەر سینگا خوە دانین و نەخشە رێیەك بھێتە دارشتن و ئەڤە ھندەك ژ وان خالان، كو رەنگە مفا ژێ بھێتە وەرگرتنێ.
1ـ خواندنێن زێدەتر ل سەر دابونەریتان و سوشیالێ بھێنە كرن، ژبەركو ب لادانا ھەر ئێكێ ژوان ل سەر حسابا یا دیتر، دێ ئاكامێن خراب ھەبن، ژبەركو كومەلگەھێ كوردی نە دشێت خوە ژ دابونەریتان رزگار بكەت و نەدشێت خوە دگەل سوشیال میدیایێ ژی بگونجینیت.
2ـ بلاڤكرنا بەردەواما خولێن پێگەھاندن و ھشیاركرنێ، چ یێن ئونلاین بن یان راستەخو و قوتابیێن ئامادەیێ و پێھەل تێدا بەشدار بن.
3ـ دروستكرنا گروپێن گەنجانە، خوە ل بابەتێن ھەمەجور بكەنە خودان، چ بەھرەیی بن، بابەتێن كومەلایەتی بن، رەوشەنبیری بن و كومڤەبوونا وان ھەبیت، لێكگوھارتنا پێزانینێن وان، دێ وان ب تشتێن باشڤە مژوول كەت.
4ـ ھەبوونا وانەكێ تا حەفتانە ژی بیت ل قوتابخانێن بنەرەتی ژبۆ پێگەھاندن و ھشیاركرنا قوتابی و زارۆكان.
5ـ ئەنجامدانا ڤەكولینێن بەردەوام ژ لایێ زانكویێ ڤە ژبۆ گوھورینێن كومەلگەھی و سلوكێ وان، رەفتارێن وان، پێشھاتێن نوی، گوھورینێن ب سەر چ دابونەریتان یان ژی سوشیالێ و ئەنترنێتێ ب گشتی دا دھێن، ژبەركو ئەڤرو ئەنترنێت بلەز یا بەر ب مەڤە دھێت و وەك لەھیەكێ یە، جھەكی رادمالیت و ل جھەكێ دی نیشتەجێدكەت.
ــــــــــــــــــــ
د كوڤارا مەتین ژمارە 244دا ھاتیە بلاڤكرنێ.
%20copy.jpg)
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق