ڤەكولینێن بەلگەنامەیی ھوسا ناھێنە نڤیسین؟!

 ڤەكولینێن بەلگەنامەیی ھوسا ناھێنە نڤیسین؟!

راوەستیانەك ل سەر ڤەكولینا (ھێرش كەمال رێكانی) دكوڤارا پەیڤ دا

عبدالرحمن بامەرنی

مەلا ئەحمەدێ موخلس (نالبەند) دچەند دەستنڤیسێن ھەڤالێن وی دا ل بامەرنێ (ڤەكولینەكا بەلگەنامەیی)، ئەڤە ناڤ و نیشانێن ڤەكولینا نڤیسەر (ھێرش كەمال رێكانی)بوون د ژمارا 88ێ یا كوڤارا پەیڤ دا. ژبەركو من ژی دوو پەرتووك ل سەر شاعرێن بامەرنێ ھەنە، ئێك بناڤێ (ھۆزانڤانێ مللی حوسنی بامەرنی/ 2002) و یا دوویێ (شاعرێن بامەرنێ ـ ژ نالبەندێ مەزن بۆ نالبەندێ بچویك/ 2011)، من ئەڤ ڤەكولینە ب گرنگی وەرگرت و تشتێ بۆ من سەیر، نە ژ دویر و نە ژ نێزیك، نڤیسەرێ ڤێ ڤەكولینێ ئاماژە ب پەرتووكێن من نەدایە، سەرەرای وەرگرتنا سێ وێنێن من، ئێك وێنەك ژ پەرتووكەكا من و دوو وێنە ژی ژ دەستنڤیسەكێ و نوكە ژی ئەو دەستنڤیس لدەف منە و چەند خالێن دی یێن گرێدای وان شاعرێن وی ناڤێ وان دڤێ ڤەكولینێدا ئیناین و پشت بەستنا وی ب ژێدەرێ نەدروست و تشتێ سەیر تر ژی، نڤیسەری پشت بەستن ل سەر پەرتووكا (ھوزانڤانێت كورد) كریە یا نڤیسەر سادق بەھائەددین ئامێدی، كو ئەگەر نڤیسەری پەرتووكێن من خواندبان و ئەز باوەرم یێن خواندین ژی، ژبەركو ھەردووك یێ لدەف ھەین، دا چەند شاشیێن زیق د پەرتووكا (ھوزانڤانێت كورد)دا بینیت، كو من د پەرتووكێن خوەدا دیڤچوون بۆ كرینە و من سەر راست كرینە و ژبلێ ڤێ ژی، شعرەكا حوسنی بامەرنی من بلاڤكریە و گرێدان دگەل شعرا نالبەندی ھەیە، كو ڤەكولینا ناڤبری بخوە زەنگینتر لێدكر! بوچی سەیدایێ ھێرش ئەڤە ھەمی نەكریە، ئەز بخوە چ بەرسڤان نزانم، سەرەرای كو پەیوەندیێن من و ھەڤال ھێرش دباشن و مە گەلەك جاران دان و ستاندنێن مفادار ژی كرینە، ھەر چاوا بیت، گەردەنا وی ئازا و لێ ئەز دێ بۆ مێژوو وان راوەستیانان بەرچاڤ كەم، ئەڤێن من ژڤێ ڤەكولینێ تێبینی كرین.

ھەر چەندە ئەز گەلەك ل سەر ڤێ چەندێ نا راوەستم، كا نالبەند خەلكێ بامەرنێ یە یان خەلكێ گوندەكێ دی بیت، ھەروەكو گەلەك جاران ئەو بخوە چەندین گوندان پالددەتە ناڤێ خوە، لێ ژبەركو من د پەرتووكا خوەدا یا شاعرێن بامەرنێ، كو (11) شاعرێن كلاسیك بخوەڤە دگریت و ژلایێ (زانكویا دھوكێ ـ سەنتەرێ ڤەكولینێن كوردی و پاراستنان بەلگەنامەیان) بۆ من چاپكری، من نالبەند ب ئێك ژ شاعرێن بامەرنێ دایە ناسكرن، بوویە ئەز دێ بەرگریێ ژ پەرتووكا خوە كەم و دیڤچوونا خوە یا من بۆ ژیانا وی كری، نڤیسەری بخوە ژی پارچە شعرەكا وی وەك بەلگەیێ ڤێ چەندێ بلاڤكریە، دەما نالبەند دبێژیت:

جەوھەرێ من نەڤەشێرن حەیفە

دا سەقا دەم جھێ كوردستانێ

ئەحمەدم نەجلێ ئەمینێ بامەرنی

ئەز بشعرێ ڤە كەتم وەستانێ

دا بھێنە سەر گوتنێن نڤیسەرێ ڤەكولینێ ل سەر بامەرنیبوونا نالبەندی، كا چ دبێژیت: "بامەرنێ ژی ئێك ژ گوندێن كو مەلا ئەحمەدی چەندین سالێن ژیانا خوە لێ بوراندین"، یان دەما دبێژیت: "خو ب بامەرنێ ژی دایە دیاركرن". ئەڤە ددەمەكیدا ئەو پارچە شعر بخوە تێرا وێ چەندێ ھەیە، كو بامەرنیبوونا نالبەندی بھێتە سەلماندن و ئەز زێدەتر ل سەر ڤێ خالێ نا راوەستم، ژبەركو من بدرێژی د پەرتووكا خوەدا بەحسكریە.

وێنێن من دناڤ بەلگەنامێن كاك ھێرشی دا

دەما مە بڤێت تشتەكی بەلگە بكەین، یان كو دێ ل ژێدەرێ دروست و رەسەن زڤرین و دڤێت ئاماژێ ب ڤان ژێدەران بدەین، ئەز باوەرم چ كێماسی نینە و ڤەكولینا مرۆڤی یا ب كەم و كور نابیت، ئەگەر مرۆڤی ژێدەر دیاركرن، خوە بەلگەكرن یان كو لێگەریان ل راستییان. سەبارەت چەند وێنێن من ئاماژە پێدایی، كو تایبەتن بمن ڤە!

ئێك: وێنێ عەبدوللایێ مەلا حەسەن نەقشەبەندی، كو د لاپەرە (44) ژ كوڤارا پەیڤێ دگەل ڤەكولینا خوە بلاڤكریە و ئەڤ وێنە د پەرتووكا من (شاعرێن بامەرنێ)دا، ل لاپەرە 115 دا ھاتیە بلاڤكرن، ئەڤ وێنە ژلایێ ھونەرمەندێ شێوەكار (زێرەڤان سالح) وەك مونتیڤ ھاتیە دروستكرن و ئیمزا ھونەرمەندی ل سەر وێنەی ب زیقی دیاردكەت.

دوو: چار وێنە د لاپەرە (48) یا كوڤارا پەیڤدا ھاتینە بلاڤكرن، ئەز نزانم سەیدایێ ھێرش ئەڤ وێنە ژ كیڤە ئیناینە، ژبەركو دەستخەتێ ھوزانڤان (عەبدوللا مەلا حەسەن نەقشەبەندی) نوكە ژی لدەف منە و لدویڤ داخوازیا ھەر ئێك ژ نڤیسەران (د. عبدالرحمن مزوری و د. فازل عومەر)، من ئەڤ دەستخەتە دایەڤ وان و وان بۆ خوە كوپی پێست كرینە و بۆ من زور تشتەكێ نورمالە ھەر كەسێ بێژیتە من، ئەز دێ دەمە ڤێ و مەبەستا من بتنێ چ تشت بەرزە نەبیت و ھەر ب رێكا وی دەستخەتی، من (عەبدوللا مەلا حەسەن نەقشەبەندی) خودانێ دەست خەتی ئاشكەرا كریە و من چەندین شعرێن وی بلاڤكرینە و ئەو ئێك ژ یازدە شاعرێن بامەرنێ یە، كو من ژیانا وی و شعرێن وی بلاڤكرین و دەما من ئەو دەست خەت ئینای، ھینگێ سالا 2001ێ بوو و ئێكەم دیدارا سەیدایێ ھێرش بۆ ناڤبری بۆ سالا 2005ێ دزڤریت، دبیت ئەو دەستخەتێ ئەو ژێ دبێژیت، دەفتەركەكا دی بیت و لێ ئایا سەیدایێ ھێرش ئەڤ وێنە ژكیڤە ئیناینە؟ ئھا ئەڤە جھێ گومانێ یە! ژبەركو بەرگێ وێ دەفتەركێ وەك وی وێنەی نوكە ژی یێ لدەف من و ب ھەمی ھوردەكارییانڤە، سەرەرای (ھێرش) سەبارەت ڤی دەستخەتی دبێژیت: "..... ئەڤ دەفتەرە رادەستی مە كربوو، پشتی كو مە ڤەگەراندی، جارەكا دیتر ژلایێ كورێ وی ماموستا (یاسر نەقشەبەندی) ل رەمەزانا (1437 مش 2016) گەھاندە دەستێ مەڤە".

لڤێرە ئەگەر ئەو دەفتەر ھەمان دەفتەر بیت ئەڤا لدەف من، ئەڤە یان كو نوكە دڤێت چ دەستنڤیس لدەف سەیدایێ ھێرش نەبن و ئەو وێنێن وی بلاڤكرین ژی، ھەمان وێنێن ناڤ دەستنڤیسێ منن و وێنێ بەرگێ دەفتەرێ یە و چەند وێنێن ناڤ پەرتووكێ و ل سەر بەرگێ وی دەستخەتی نڤیسییە (دیوان ملا احمد النعلبندی)، و ئەڤە ژی ھەمان وێنێ بەرگی و وێنێن دی ئەڤێن دگەل ڤەكولینا وی بلاڤبووین، ژناڤ دەستنڤیسێ من یێن ھاتینە سكەنەركرن و ئەو دەستنڤیسێ (یاسر نەقشەبەندی) دایەف كاك ھێرشی، تشتەكێ جوداترە و دڤیابا ژێدەر ھاتبایە دیاركرن، كا چاوان گەھشتینە بەر دەستێ وی!

ھوزانڤانێت كورد

دوو خال بۆ من گەلەك سەیرن، كو كاك ھێرشی پشت بەستن ل سەر كری و ل سەر پەرتووكا من نەكری، ئێكەم تشت، (سادق بەھائەددین ئامێدی) د پەرتووكا ھوزانڤانێت كورد دا دبێژیت، حوسنی بامەرنی خەلكێ گوندێ بانكایە و من د پەرتووكا خوە یا بناڤێ (ھوزانڤانێ مللی حوسنی بامەرنی)دا ب درێژی بەحسا ڤێ چەندێ كریە و ئەڤە ژی ئێك ژ ئەگەران بوویە، كو ئەز دیڤچوونێ ل سەر حوسنی بامەرنی بكەم و راستییا وێ ژی، نازناڤێ بنەمالا وان بابك بوویە و دگوتنە بابێ وی (ئەحمەدێ بابك) كو ئەڤە ژی ئێك ژ دیڤچوونێن من بوویە و كەسەكێ نە بەری من و نە پشتی من ئاماژە بڤێ چەندێ نەدایە و باوەردكەم ھەڤالێ ھێرش د پەرتووكا مندا خواندبیت، ژبەركو ل سالا (2002) یا دەركەفتی و سەبارەت سالا مرنا حوسنی بامەرنی ژی، كو راستی من دیڤچوونەكا درێژ ل سەر كریە و ل سالا 1936ێ چوویە بەر دلوڤانیا خودێ و كاك ھێرشی پشت بەستن ل سەر وێ سالێ كریە یا د ھوزانڤانێت كورددا ھاتی، كو گوتیە ل سالا 1940ێ چوویە بەر دلوڤانیا خودێ.

تشتێ دوویێ كو ب شاشی د (ھوزانڤانێت كورد) دا ھاتی، ئەو ژی شعرەكا ھوزانڤان (عەبدولا مەلا حەسەن) دایە پال شعرێن نالبەندی، و شعر ھوسان (عەرەبی و كوردی) تێكەل، ھاتیە بلاڤكرن:

ئاگرێ بەردایە من مرنا كوری

مات ابنی بان غبنی

..... و تا دووماھیا شعرێ.

راستییا ڤێ كو من ھەر پێنج بەرگێن دیوانا ئەحمەدێ نالبەند باغێ كوردان تێكڤەدای و نالبەند ل سێ جھان د سێ شعرێ جودادا بەحسا مرنا كورێ خوە دكەت و چییان و ئەو شعرا د ھوزانڤانێت كوردیدا تێكەلەیەكا نەدروست بوو و دروستییا وێ، كو عەبدوللایێ مەلا حەسەن كو د سەرەدانەكێ دا بۆ من گوتبوو، من شعرا نالبەندی ب وەرگێرانەكا روحی كریە كوردی و ئەڤە چەند دێرەك ژ شعرا وی:

مر كورێ من، سوت دلێ من، شكەست ملێ من، ژبەر كوری

خاڤ بۆ پێ من، چوو روحا من، وەڕ بەلا من، كور مری

كور كولیلك بوو، تەرو شین بوو، باكێ ھوین بوو، ل سەر دلی

ئەو رۆناھی، ئەو بیناھی، ئەو سیناھی چوو فری

بەری ئەز پەرتووكا خوە یا بناڤێ شاعرێن بامەرنێ چاپ بكەم ژی، من گوتارەك ل سەی ھەمان شعر و راستییا وێ، دكوڤارا پەیڤ ژمارە (21)دا بلاڤكریە، لبن ناڤێ (ھوزانڤانێ خوە دناڤ ھوزانێن نالبەندی دا بێدەنگ كری) و دگەل بلاڤكرنا ڤێ شعرێ، چەندین كەسێن بامەرنێ ئەڤێن دەستێ نڤیسینێ ھەی دگوتن (عەبدوللا مەلا حەسن) مە گولێ نەبوویە كو شاعر بیت، لێ زێدەتر دیڤچوونا من ل سەر ناڤبری، من بەرھەمێن وی و ژیانا وی دناڤ پەرتووكێ دا بلاڤكرن.

سەبارەت عەبدوللا مەلا حەسەن نەقشەبەندی

سەیدایێ ھێرش ب رەپ و ریتی بەحسا ڤێ نڤیسەری دكەت، وەك ھوزانڤان وی ددەتە ناسكرن، لێ ئاماژێ ب چ جھان نادەت كو ھوزانێن وی تێدا ھاتبنە بلاڤكرن و دبێژیت: "ناڤھاتی بخوە ژی دەستێ ھۆزان ڤەھاندنێ ھەبوویە و ھژمارەكا ھۆزانان ھەنە و ناسناڤێ خوە یێ شعری ھەر ناڤێ خو ب زمانێ كوردی (عەبدێ خودێ) بكارئینایە". سەبارەت بلاڤكریێن وی ژی، بتنێ گوتیە كو ل سالا 1960 و ژ1961ێ گوتار د دوو رۆژنامەیاندا بلاڤكرینە و بێ ئاماژێ بناڤ و جورێ وان گوتاران بدەت و ھەر ھند. سەرەرای كو (عەبدولا مەلا حەسن نەقشەبەندی) ئێك ژوان (11) شاعران بوویە یێن جھێن خوە د پەرتووكا من یا بناڤێ شاعرێن بامەرنێ دا كرین، ژیانا وی و چەندین شعرێن وی دگەل دا من یێن بلاڤكرین، ئەرێ بەرئاقلە د ڤەكولینەكا ژڤی رەنگیدا (بەلگەنامەیی)، تو ئاماژێ ب بەرھەمێ وی یێ بلاڤكری نەدەی، راستی ئەڤە لدەف من بخوە جھێ پرسیارێ یە؟!!

دا بزڤرمە (حوسنی بامەرنی)ڤە:

ئەگەر سەیدایێ ھێرش دڤەكولینا خوە دا دروست ل پەرتووكا ھوزانڤانێ مللی حوسنی بامەرنی ڤەگەریابایە، دا ڤەكولینا وی ل سەر ئەحمەدی نالبەند یا تێر و تەسەل تر بیت، ژبەركو دڤێ پەرتووكێدا، حوسنی بامەرنی شعرەك ھەیە بناڤێ (كەرێ مەرەوگێ) و ڤەھاندنا ڤێ شعرێ ل سەر شعرەكا ئەحمەدێ نالبەندە، كو ب كەرێ مەرەوگێ ھاتیە نڤیسین و ناڤێ شعرا ئەحمەدێ نالبەند (فەلەك ھاتبوو ژ تلكێبێ) و د دیوانا باغێ كوردان بەرگێ سێ لاپەرە 287دا ھاتیە بلاڤكرن و چیرۆكا ڤێ شعرێ ژی فەلەك ژ تلكێبێ دھێتە بامەرنی و كەرێ خوە گرێددەت و مژوولی كارێ خوە دبیت و دوو بامەرنی كەرێ وی دبەنە تریێ مرمركێ و فەلە دچیتە دەف شێخی شكیاتێ و نالبەندی ئەڤ روودانە كریە شعر و پشتی وی حوسنی بامەرنی ژی ب شێوازێ خوە ئەڤ روودانە كریە شعر، لێ ئیشارەت بناڤێ نالبەندی دایە، كو وی ژی شعر بڤێ روودانێ چێكریە و بەری ئەز ڤێ شعرێ دناڤ دیوانا حوسنی بامەرنی دا بلاڤبكەم، من ھەڤبەركرنەك دابوویێ و دگوڤارا ماف دا بلاڤكربوو و ئەو بەیتا حوسنی ئاماژێ ب نالبەندی ددەت، دەما دبێژیت:

سەحكەنە ئەحمەد شاعری

ئەوی بەیتەك چێكری

ھەتكا وان ئێكجار بری

ئەو كرنە بەفرا تەزی

لیستا ژێدەران:

1ـ كوڤارا پەیڤ ژمارە 88، لاپەرە 39 تا 48.

2ـ شاعرێن بامەرنێ/ ژ نالبەندێ مەزن بۆ نالبەندێ بچویك، عبدالرحمن بامەرنی، سەنتەرێ ڤەكولینێن كوردی و پاراستنا بەلگەنامان، 2011.

3ـ ھوزانڤانێ مللی حوسنی بامەرنی، عبدالرحمن بامەرنی، 2002.

4ـ ھوزانڤانێت كورد، سادق بەھائەددین ئامێدی، 1980، لاپەرە 544 و 545.

5ـ كوڤارا ماف، ژمارە 24، حوسنی بامەرنی و ھوزانەكا نە بلاڤكری.

6ـ باغێ كوردا، بەرھەڤكرن: (رەشید فندی، ئیسماعیا بادی، محەمەد عەبدوللا) 1997. بەرگێ سێ لاپەرە 438، بەرگێ سێ لاپەرە 440، بەرگێ پێنجێ لاپەرە 231.

7ـ كوڤارا پەیڤ ژمارە (21)، ھوزانڤانێ خوە دناڤ ھوزانێن نالبەندیا بێدەنگ كری.

• د كوڤارا پەیڤ ژمارە 89دا ھاتیە بلاڤكرن.

• لینكێ كوڤارێ بۆ زێدەتر بینینێ. https://en.calameo.com/read/0003445762a16e3b0650c