2016/04/26

رۆمانا جەمیجەم و رۆماننڤیسەكێ‌ ئافرێندەر


عبدالرحمن بامەرنی

جەمیجەم، ناڤێ‌ رۆمانا شاعر و نڤیسەر (هزرڤان)ی یە و دیزاین ژی ژبۆ هاتیەكرن، بتنێ‌ یا مای، لایەنەك خوە دبەرچاپكرنا وێراببەت. ئەز خوە بچەنس دبینم، ئەو دەرفەت بۆ من پەیدا ببیت، كو دەستیرییا خواندنا وێ‌ ژلایێ‌ رۆماننڤیسی ڤە بۆ من بهێتەدان، بەری رۆمان بهێتە چاپكرن و بەری بكەڤیتە بازاری. هەر چەندە، ئەڤا نوكە دنڤیسم، هزرا من بتنێ‌ بوویە و دیارە، ئەو تشتێ‌ من دڤێ‌ رۆمانێدا دیتی و سەرنجا من راكێشای، وەك خواندەڤانەك ئەز گەلەك داخباربوویمە، ژبەركو، ئەڤ رۆمانە جوداتر ژ ئەڤ رۆمانێن ل دەڤەرا بادینان من خواندین و ب بەرچاڤێن من كەفتین، رۆماننڤیسی هەولدایە، وەك نڤیسەرەكێ‌ ئافرێندەر، ڤێ‌ رۆمانێ‌ بینتە زمان. تشتێ‌ دوێ‌ ژی ئەڤ حەزە لدەف من زێدەتر لێكری، رۆماننڤیسی هەولدایە دیالێكتێن دییێن زمانی بینتە دناڤا دایالوكێن كارەكتەرێن خوە دا، كو دگەلەك رۆمانێن دەڤەرا بادینان دا، رۆماننڤیسان، پیتە بڤێ‌ چەندێ‌ نەدایە و خواندەڤان هەست دكەت، هەمی كارەكتەر، سەرەرایی دووراتییا جوگرافیێ‌، ژ جهەكی بۆ جهەكێ‌ دی، چ جوداهی دناڤبەرا شێوەزارێن وان یێن ئاخفتنێدا نەبیت.
ئەگەر بكورتی بەحسا رودان و سەرهاتێن دناڤا رۆمانێدا هاتین بكەین، چەند كارەكتەر، دتەمامكرنا رودانێن ڤێ‌ رۆمانێدا بەشدارن، هەر چەندە رودانێن سەرەكی ل وەلاتێ‌ ئەلمانیا دهێنەنمایشكرن، لێ‌ ب تەكتیكەكا ڤەهاندنێ‌ و ڤەگێرانەكا تایبەت، رۆماننڤیس كارەكتەرێن خوە ل سەر چەندین وەلات و هەرێمان دابەش دكەت و بتەكتیكەكا دارشتنێ‌ یا لێكدای، ل ئێك كومڤەدكەت و پێكڤە ئاڤاهیێ‌ رۆمانێ‌ دئێكدەمدا، بدوماهی دئینن. ئەڤە ژی، پشت بەستن ب چیروكەكا ئافراندی، رۆماننڤیسی ئەڤ رودانێن هەنێ‌، ئەڤ سەرهاتیێن دناڤ رۆمانێدا دهێنە نمایشكرن و كارەكتەر ژبۆ هاتینەدانان، چیروكێن وان تەڤلیهەڤ دكەت و بگیان دئێخیت، كارەكتەرێن خوە بەرەڤ نەبوونێ‌ دبەت و ژنەبوونێ‌ ڤەدگەرینیت و خواندەڤانی بڤێ‌ لێك تەڤلیهەڤكرنێ‌ سەرسورمان دكەت. دبەرامبەردا، خواندەڤان خوە دجیهانەكێدا دبینیت، ئەو جیهان بدەستێ‌ مروڤان هاتیە دروستكرن، هەر مروڤی ژی ژیان و گیان ب وان كارەكتەران ئێخستیە، بەلێ‌ نە وەكو تشتەك سروشتی، بەلكو لبن كونتروللا هزرێن رۆماننڤیسی، خواندەڤان ددەما خواندنا رۆمانێدا، دبیتە بەشەك ژ ژیانا وان كارەكتەران و بۆ چەندین روژێن پشتی تەمامبوونا رۆمانێ‌ ژی، هەر دناڤ وێ‌ جیهانێ‌ دا دمینیت، ئەڤە ژی بۆ وێ‌ تەكتیكێ‌ ڤەدگەریت، ئەوا نڤیسەرێ‌ رۆمانێ‌ ژ ئافراندنا هزرێن خوە دروستكری و دقالبێ‌ رۆمانێدا بەرچاڤكری.